زنگزور، کریدور کنترل شده از خاک ایران به نخجوان
طرح کریدور زنگزور که قرار بود به زودی افتتاح شود، حالا دستخوش تغییراتی شده، اما دلایل عقب نشینی جمهوری آذربایجان از احیای مسیر قدیمی و ایجاد یک مسیر جدید چیست؟
الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان که آبان امسال گفته بود کریدور زنگزور را در خاک آذربایجان خواهیم ساخت چند وقت بعد در سخنانی خواهان انتقال بخشی از این کریدور به خاک ایران شد و در نتیجه آن توافقی به وجود آمد.
براین اساس، ساخت بزرگراهی برای اتصال زنگزور جمهوری آذربایجان از ایران به نخجوان، یکی از قرارداد‌هایی بود که میان رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی و الهام علی اف رئیس‌جمهوری آذربایجان امضا شد.
این مسیر 55 کیلومتری شامل ساخت جاده‌ها، توسعه حمل و نقل ریلی و خطوط ارتباطی دیگر در کنار تامین برق می‌شود. در این دیدار، شرکت‌های ایرانی که در ساخت این بزرگراه همکاری دارند نیز در کنار مقام‌های دو کشور حضور داشتند.
دیدار و گفت‌وگوی رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی با الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان
کریدور زنگزور مسیری شرقی به غربی بوده و شامل چند بخش جاده ای، ریلی، نفتی و گازی می‌شود. بخشی از این کریدور با گذر از خاک ارمنستان (استان سیونیک) مناطق مرکزی جمهوری‌آذربایجان را به نخجوان و ترکیه متصل می‌کند.
به گفته شاهین مصطفی اف معاون نخست‌وزیر جمهوری‌آذربایجان، روی این بزرگراه بین‌المللی، دو پل ساخته خواهد شد که هزینه هرکدام را ایران و جمهوری‌آذربایجان به طور مشترک تقبل خواهند کرد.
در این بین، مقامات جمهوری‌آذربایجان در نظر دارند تا از طریق امضای قرارداد فوق با ایران و با دور زدن خاک ارمنستان منطقه خودمختار نخجوان را به سرزمین اصلی خود وصل کنند.
زنگزور نام منطقه‌ای در قره‌باغ است که ایران آن را طی عهدنامه گلستان در سال 1813 به روسیه واگذار کرد. جمهوری آذربایجان از جنگ دو سال پیش با ارمنستان تاکنون، کنترل زنگزور را به دست گرفته است.
منطقه زنگزور؛ شمال رود ارس
گفتنی است مسیر قدیمی کریدور زنگروز که از زمان شوروی برای رفت‌آمد ساکنان این منطقه وجود داشت و مردم تنها از طریق اتصال ریلی از باکو و سایر مناطق به منطقه جداافتاده نخجوان سفر می‌کردند. اما پس از فروپاشی شوروی در سال 1991 و با اوج گیری اختلافات بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان احیای این کریدور به مسئله‌ای مناقشه‌برانگیز تبدیل شد که تاکنون نیز ادامه دارد.
حکمت حاجی اف مشاور و دستیار رئیس جمهور آذربایجان درباره امضای قرارداد مشترک با ایران می‌گوید «باکو بیش از یک سال و نیم منتظر پاسخ ارمنستان برای ایجاد کریدور زنگزور است. اجازه دهید ارمنستان فکر کند، اما ما در عمل کار خود را انجام دادیم.
در مناطق «آزادشده» جمهوری آذربایجان، در شهر زنگلان، روستای آقبند، دو پل بر روی رودخانه ارس ایجاد خواهد شد و جاده خودرویی و راه آهن از طریق ایران به نخجوان و ترکیه متصل خواهد شد.»
پیش از این نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان گفته بود «الهام علی اف نباید شرایط تاسیس کریدور لاچین را با کریدور زنگزور یکی بداند. ضمن اینکه تاسیس کریدور لاچین هیچ ارتباطی با گفت‌وگو‌های انجام شده و بیانیه‌های امضا شده نداشته و برای ایروان غیرقابل پذیرش است.»
موقعیت جغرافیایی کریدور لاچین
کریدور لاچین، جاده‌ای پنج کیلومتری در داخل خاک جمهوری‌آذربایجان، از قره باغ به ارمنستان است که اتصال قره‌باغ به ارمنستان را ضمانت می‌کند. جمهوری‌آذربایجان در این قسمت از خاک خود به دوقسمت تقسیم شده و اگر ساکنان دو شهر کنار بخواهند سفری به شهر یکدیگر انجام دهند، باید کل اراضی جمهوری‌آذربایجان را دور زده و مسافت 50 کیلومتری را تا 1000کیلومتر بیشتر طی کنند.
میرقاسم مومنی کارشناس مسائل قفقاز دراین باره می‌گوید «تنش‌های میان اوکراین و روسیه، مواضع ترکیه نسبت به این تنش و جلسه اخیر الهام علی اف و پوتین در مسکو باعث شده تا مقامات جمهوری‌آذربایجان با احتیاط بیشتری نسبت به احداث این کریدورعمل کنند و این امر معادلات احداث این کریدور را پیچیده کرده است.
اما چون باکو و آنکارا در حوزه حمل و نقل هزینه‌هایی انجام داده اند، تاخیر در احداث زنگزور می‌تواند این هزینه‌ها بی فایده کند لذا جمهوری‌آذربایجان تصمیم گرفت تا به صورت موقت از مواضع قبلی عقب نشینی کند و مسیری جایگزین از داخل خاک ایران برای اتصال به ترکیه ایجاد کند تا زمانی که بحران‌ها فرونشست طرح اصلی را پیگیری کند.»
دیدار ولادیمیر پوتین و الهام علی‌اف در کاخ کرملین مسکو
4 اسفند امسال الهام علی اف در سفری به مسکو در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه، به مناسبت سی امین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین روسیه و جمهوری‌آذربایجان، بیانیه فعالیت‌های هم‌پیمانی میان دو کشور را امضا کردند.
علی اف با درک حوادث اوکراین در این دیدار گفت روسیه در مقابل هر نوع تحریم غرب «مقاوم» است و ما بیشتر از ارمنی‌ها روسیه را دوست داریم.
مولود چاووش اوغلو وزیرخارجه ترکیه نیز که کشورش روابط نزدیکی به جمهوری آذربایجان دارد، روز دوم عملیات روسیه در اوکراین از سرگئی لاوروف وزیرخارجه روسیه خواست تا به عملیات نظامی در اوکراین پایان دهد.
همان روز نیز رئیس‌جمهور اوکراین از رجب اردوغان رئیس‌جمهور این کشور خواست تنگه‌های بسفر و داردانل را به روی کشتی‌های نظامی روسیه ببندد که تاکنون تصمیمی از جانب ترکیه گرفته نشده است.
علاوه بر دلایل فوق و باوجود اینکه بند 9 قرارداد مسکو 2020 میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان الزامی را جهت ایجاد کریدور زنگزور مشخص نمی‌کند، مقامات جمهوری‌آذربایجان در پی آنند تا حتی اگر هم شده مسیر موقتی را برای اتصال مرکز کشور با نخجوان ایجاد کنند.
بیشتر بخوانید:
به گفته مومنی، «ایران باید از احتیاط این دو کشور و از فرصت به وجود آمده استفاده کند. تهران می‌تواند با طرح مسئله عدم حضور صهیونیست‌ها در جمهوری آذربایجان و مرز‌های شمالی ایران یا اخذ تضمین از باکو مبنی بر اینکه پس از بازگشت شرایط به حالت عادی، توافقات تهران - باکو را رها نکند، از این شرایط حداکثر بهره را ببرد.»
باشگاه خبرنگاران جوان سیاسی سیاست خارجی
