سایه جنگ اوکراین و تایوان بر مذاکرات آمریکا و چین / ورق به سود ترامپ بازمی‌گردد؟

درحالی که در ماه‌های اخیر تنش‌ها میان چین و آمریکا افزایش یافته است، انتظار می‌رود که این دو قدرت بزرگ جهانی در دیدار امروز در کره جنوبی، تنها به یک آتش‌بس موقت تجاری بسنده کنند، نه توافقی پایدار.

مذاکرات قرار است بر کاهش بخشی از تعرفه‌ها، خرید سویا و تعویق کنترل صادرات فلزات کمیاب متمرکز باشد. بااین‌حال، اختلافات ژئوپولیتیک بر سر تایوان و جنگ اوکراین چشم‌انداز هرگونه مصالحه بلندمدت را دچار ابهام کرده است.

ورق به سود ترامپ بازمی‌گردد؟

«من برای رئیس‌جمهور شی احترام زیادی قائلم». این جمله‌ای بود که دونالد ترامپ در روزهای اخیر اعلام کرد. «فکر می‌کنم او هم مرا دوست دارد و برایم احترام قائل است.»

اکونومیست نوشت: به‌نظر می‌رسد که رئیس‌جمهور آمریکا، بار دیگر روی جذابیت شخصی و کاریزمای خود حساب باز کرده است. او در تلاش است تا در دیدار پیش‌روی خود با رئیس‌جمهور چین در 30 اکتبر، ورق را به سود خود برگرداند. این دیدار قرار است در کره جنوبی صورت گیرد و از مهم‌ترین ملاقات‌های سیاسی سال جاری محسوب می‌شود. این دو رهبر از سال 2019 تاکنون با یکدیگر رودررو نشده‌اند.

خوشبینی بازارها

بازارها نیز به استقبال این رویداد رفته‌اند. هر توافق احتمالی میان دو کشور به‌احتمال زیاد یک آتش‌بس موقت است، نه یک پیمان صلح دائمی.

ماه‌های پرتنش اخیر

ماه‌های اخیر برای این دو ابرقدرت روزهای دشواری را دربرداشت. در 9 اکتبر، چین قوانین جدید و گسترده‌ای را برای کنترل صادرات عناصر کمیاب زمین وضع کرد. این عناصر همگی از موارد اولیه بسیاری از صنایع در تولید هستند. از تلفن‌های هوشمند گرفته تا تجهیزات نظامی، همگی به این مواد نیازی حیاتی دارند.

دونالد ترامپ در واکنش تهدید کرد که از اول نوامبر، تعرفه‌های وارداتی از چین را 100 درصد افزایش می‌دهد؛ افزایشی که بر تعرفه‌های سنگین پیشین اضافه می‌کرد.

در کنار این موارد، مناقشه‌هایی بر سر قرار گرفتن شرکت‌ها در فهرست سیاه، هزینه‌های بندری و اختلافی تازه در صادرات سویا نیز بر تنش‌ها افزود.

بااین‌حال، برگزاری این دیدار را می‌توان حاصل میانجی‌گری‌های فشرده اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، و هه لی‌فِنگ، معاون نخست‌وزیر چین در مالزی دانست.

سطح اول مذاکرات امتیازگیری در تعرفه‌ها است

در دیدار پیش‌رو، ساده‌ترین بخش احتمالا گفت‌وگوها درباره تعرفه‌ها باشد. این تعرفه‌ها تجارت میان چین و آمریکا را به‌شدت تحت فشار قرار داده‌اند. صادرات چین به آمریکا در سپتامبر نسبت به سال گذشته در همین زمان، 27 درصد کاهش یافته است.

به گفته بسنت، تهدید ترامپ مبنی بر اعمال تعرفه 100 درصدی، عملا از دستور کار خارج شده و اجرای مرحله دیگری از تعرفه‌ها که قرار بود از 10 نوامبر آغاز شود، به تعویق خواهد افتاد.

همچنین، حتی این احتمال وجود دارد که تعرفه20 درصدی دیگری که برای مجازات چین به‌دلیل نقش شرکت‌های این کشور در قاچاق فنتانیل وضع شده بود، حذف شود. ترامپ در تابستان گفته بود که چین در مهار جریان این ماده مخدر، گام‌های بزرگی را برداشته است.

با وجود این امتیازات، نرخ مؤثر تعرفه بر کالاهای چینی همچنان بین 20 تا 30 درصد باقی می‌ماند.

در مقابل، به احتمال زیاد چین متعهد شود که مقادیر قابل‌توجهی سویا را از آمریکا بخرد. این محصول که در سال گذشته 12.6 میلیارد دلار ارزش صادراتی برای کشاورزان آمریکایی داشت، در سال جاری مورد بی‌اعتنایی چین قرار گرفته بود کشاورزان این محصول از حامیان سیاسی جدی ترامپ به شمار می‌آیند. از سویا برای افزایش پروتئین در خوراک دام استفاده می‌شود. چین اما نیاز به واردات سویا را امسال از کشورهای جایگزین مانند برزیل تامین کرده بود، اما به‌هرحال در اواخر سال که عرضه از دیگر مناطق کمتر شود، به سویای آمریکایی نیاز خواهد داشت.

امتیازاتی که دادن آن‌ها ساده است

در حوزه‌هایی مانند هزینه‌های بندری و انتقال فناوری نیز امکان توافق وجود دارد. دو کشور ممکن است تصمیم بگیرند افزایش هزینه‌های بندری را که در ماه‌های اخیر بر کشتی‌های یکدیگر وضع کرده‌اند، لغو کنند.

همچنین، چین می‌تواند با انتقال مالکیت نسخه آمریکایی تیک‌تاک به مالکان آمریکایی موافقت کند، امتیازی که دادن آن برای شی ساده است، اما برای ترامپ، یک پیروزی سیاسی بزرگی به حساب می‌آید.

انتظارات رهبران از یکدیگر چیست؟

سطح بعدی مذاکرات به‌مراتب دشوارتر خواهد بود. این بخش شامل کنترل جریان کالا، فناوری و سرمایه میان دو کشور می‌شود.

عنصر اصلی این بحث، همان عناصر کمیاب زمینی است. بسنت ادعا کرده است که چین ممکن است که برای بررسی دوباره موضوع، اجرای قوانین کنترلی جدید برای صادرات این مواد را برای یک سال به تعویق بیندازد.

مقام‌های چینی هنوز این موضوع را تأیید نکرده‌اند، اما با توجه به سلطه مطلق پکن بر بازار فلزات کمیاب، بعید است که این برنامه به کلی کنار گذاشته شود.

به گفته چن لانگ، پژوهشگر مؤسسه Plenum، چین در مقابل چنین تعویقی احتمالا انتظار داشته باشد که آمریکا نیز در کنترل صادرات نیمه‌رساناهای پیشرفته به چین، انعطاف نشان دهد.

چنین مبادله‌ای، یعنی دسترسی به فلزات کمیاب در برابر دسترسی به تراشه‌های پیشرفته، می‌تواند یک پیروزی استراتژیک برای شی جین‌پینگ باشد.

دشوارترین مرحله مذاکرات

نهایی‌ترین و دشوارترین سطح از مذاکرات، به سیاست بین‌الملل و مناقشات ژئوپولیتیک برمی‌گردد. دونالد ترامپ می‌خواهد که پوتین جنگ در اوکراین را خاتمه دهد و این احتمال وجود دارد که شی بتواند در رسیدن به این هدف، به او کمک کند.

در مقابل، شی احتمالا تلاش خواهد کرد تا ترامپ را به تغییر موضع نسبت به تایوان وادار کند، مثلا از این طریق که از او بخواهد تا با صدور بیانیه‌ای، آمریکا مخالفت خود را با استقلال تایوان اعمال کند. از طرفی، تیم ترامپ می‌گوید که آمریکا موضع خود نسبت به این موضوع را به‌خاطر توافقات تجاری تغییر نخواهد داد. البته با توجه به شخصیت غیرقابل پیش‌بینی ترامپ، این ممکن است برای متحدان آسیایی آمریکا چندان مایه دلگرمی و اطمینان خاطر نباشد.

ترامپ به چین می‌رود؟

اگر در دیدار کره جنوبی توافقی در زمینه‌های تجاری و ساده‌تر به دست بیاید، این احتمال وجود دارد که ترامپ در اوایل سال آینده به چین برود. تنها در این شرایط می‌توان انتظار داشت که توافقات بزرگ‌تر در مناقشات ژئوپلیتیک حاصل شود.

درواقع، برای هر دو طرف، وجود یک وقفه در خصومت‌ها مفید خواهد بود. در این صورت؛ چین زمان بیشتری را برای سامان‌دهی نظام کنترلی صادرات خود خواهد داشت و آمریکا نیز فرصت طراحی اهرم‌های تازه‌ای برای فشار بر چین را به‌دست خواهد آورد، مانند محدودیت در صادرات قطعات هواپیما یا نرم‌افزارهای طراحی تراشه.

عدم پایبندی در توافقات قبلی کار را سخت می‌کند

تجربه‌های قبلی نشان می‌دهند که توافق‌ها میان این دو رهبر، دوام چندانی ندارند. در سال جاری آخرین توافق بزرگ میان این دو ابرقدرت، توافق تجاری مرحله‌اول در سال 2020 بود. اما دفتر نمایندگی تجاری آمریکا اخیرا اعلام کرده که تحقیقاتی را درباره عدم پایبندی آشکار چین به تعهدات خود، آغاز کرده است.

اگر واقعا چنین باشد، چشم‌انداز رسیدن به توافقی جدید بر سر دشوارترین مسائل میان آمریکا و چین، چندان روشن نخواهد بود.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.