سریال نقش‌آفرینی بورس‌کالا در اقتصاد
حدود دو دهه از تاسیس و فعالیت بورس‌کالا در کشور می گذرد؛ بازاری که افراد متعددی در شکل گیری و رونق آن نقش داشته اند. مزایای فعالیت بازار متشکل کالایی برای تولیدکننده، مصرف‌کننده و اقتصاد کشور دلیل حمایت کارشناسان از شکل گیری و رونق این بازار بوده است. در عین حال، ایجاد بستری برای کشف نرخ واقعی یک محصول براساس عرضه و تقاضا، شفافیت در معاملات و جمع آوری پایگاه جامعی از داده های معاملات...
البته رونق و تعمیق این بازار و تعریف ابزارهای مالی در معاملات بورس‌کالا می تواند مزایای متعدد دیگری از جمله جذب سرمایه های سرگردان به بخش تولید، تامین سرمایه موردنیاز تولیدکنندگان و... را نیز به همراه داشته باشد. به‌منظور بررسی عملکرد بورس‌کالای ایران در رهگذر دو دهه فعالیت و در حاشیه همایش تجلیل از برترین های بورس‌کالای ایران، با مهدی کرباسیان، رئیس سابق هیات عامل ایمیدرو گفت وگویی انجام شد. وی معتقد است: توسعه بورس‌کالا به مفهوم حمایت و رونق واقعی در بخش های مختلف تولیدی و بازار کشور است و با فراهم‌شدن شرایط برای تحقق این توسعه، منفعت اصلی این رویداد به اقتصاد کشور می رسد.
تقدیر از پیشکسوتان بورس‌کالا
این هفته، همایشی در تجلیل از برترین های بورس‌کالا به همت این سازمان برگزار شد که در آن، از سویی از حامیان رونق این بازار تجلیل شد و از طرف دیگر مدیران ارشد اقتصادی کشور به بیان نظرات خود در خصوص بهبود کارآیی این سازمان پرداختند. در این همایش از مهدی کرباسیان، رئیس سابق هیات‌عامل ایمیدرو نیز به عنوان یکی از مدیران باسابقه اقتصادی کشور که از ابتدای آغاز به کار بورس‌کالای ایران از تاسیس و رونق این بازار حمایت کرده است، تجلیل شد.
کرباسیان در گفت وگو با «دنیای‌اقتصاد» تقدیر از شرکت‌های فعال در بورس‌کالای ایران را امری ارزنده دانست که به همت مدیران بورس‌کالا و به‌خصوص حامد سلطانی نژاد، مدیرعامل این سازمان رقم خورد. وی افزود: افراد متعدد و موثری در سال‌های گذشته برای تاسیس و رونق بورس‌کالا در کشور تلاش کردند و من به نمایندگی از این پیشکسوتان در این مراسم به ایراد سخنرانی پرداختم.
تشکیل اولین بورس‌کالایی ایران در ابتدای دهه 80
رئیس سابق هیات‌عامل ایمیدرو به مناسبت سالروز تاسیس بورس‌کالا اشاره ای به پیشینه تشکیل این بازار کالایی کرد و گفت: آغاز فعالیت بورس‌کالایی در کشور به سال 1382 برمی‌گردد که در آن زمان اولین بورس‌کالایی در ایران با عنوان بورس فلزات به مدیریت مهندس صادقی که از مدیران عامل سابق شرکت ذوب آهن اصفهان بود، آغاز به کار کرد. آقای جهانگیری در آن زمان سکانداری وزارت صنایع و معادن کشور را برعده داشتند و سازمان ایمیدرو نیز تازه آغاز به فعالیت کرده بود و این دو بازوی سیاستگذاری بخش معدن و صنعت کشور از تاسیس بورس فلزات برای فروش محصولاتی از جمله تیرآهن، میلگرد و... حمایت جدی کردند. وزارت صنایع و معادن وقت، به‌منظور رفع موضوع چندنرخی بودن محصولات صنعتی، عدم‌شفافیت در معاملات و مفسده هایی که عدم‌شفافیت به همراه دارد و برای حمایت از واحدهای تولیدی از راه اندازی بورس فلزات حمایت کرد. در حالی که وزارت صنایع و معادن موضوع راه اندازی بورس فلزات را پیگیری می کرد، آقای مظاهری به عنوان وزیر اقتصاد وقت و اینجانب به عنوان قائم‌مقام وزیر اقتصاد و البته آقای دکتر نوربخش رئیس کل بانک‌مرکزی نیز با توجه به مزایای راه اندازی چنین بازاری به حامیان راه اندازی بورس فلزات پیوستند و هماهنگی ایجادشده میان وزارت اقتصاد و وزارت صنایع و معادن باعث شد تا در اوایل دهه 80 اولین بورس کالای کشور با عنوان بورس فلزات شروع به کار کند.
کرباسیان در پاسخ به این سوال که چه کسانی و با چه دلایلی مخالف تاسیس این بازار متشکل کالایی بودند، اظهار کرد: در آن مقطع، مقاومت هایی در مسیر ایجاد این بازار برای فروش محصولات فلزی وجود داشت. برخی معتقد بودند که فروش محصول در بورس باعث افزایش قیمت محصول شده که این موضوع زیان مصرف‌کننده نهایی را به همراه دارد و با همین استدلال در مقابل تاسیس این بازار مقاومت می کردند. به هر ترتیب و با وجود حضور مخالفان، خوشبختانه این بازار کالایی در کشور شکل گرفت و در ادامه نیز شاهد گسترش فعالیت آن بودیم. با این حال، اگرچه سال‌ها از فعالیت بورس‌کالا در کشور می گذرد، اما همچنان شاهد هستیم که عده ای با همان استدلال قدیمی یعنی نقش بورس در گرانی، مانع ورود محصولات جدید به این بازار می شوند. نمونه بارزی از مخالفت با فعالیت بورس‌کالا در دولت یازدهم دیده شد که یکی از وزرای صنعت و معدن در این دولت تلاش هایی برای خروج معاملات پتروشیمی از این بازار با هدف کنترل بیشتر قیمت کرد که البته خوشبختانه این تلاش بی نتیجه ماند. در عین حال، برخی تولیدکنندگان نیز معتقدند با فروش محصول میان کارخانه ها می توانند به سود بیشتری دست پیدا کنند، بنابراین از هر فرصتی برای فرار از عرضه در بورس استفاده می‌کنند. اما واقعیت آن است که عرضه و فروش محصول از طریق بستر بورس‌کالا با ایجاد رقابت صحیح به واقعی شدن قیمت و شفاف سازی معاملات منجر شده که این واقعی‌شدن نرخ و شفاف سازی از سویی سود تولیدکننده و از طرف دیگر منفعت مصرف‌کننده را به همراه دارد و در عین حال به نفع اقتصاد کشور خواهد بود.
از بورس فلزات به بورس‌کالای ایران رسیدیم
رئیس پیشین هیات عامل ایمیدرو در ادامه در خصوص تبدیل بورس فلزات به بورس کالای ایران گفت: با وجود تمامی مخالفت ها بورس فلزات آغاز به کار کرد و در فروش محصولات فلزی و به‌خصوص مقاطع فولادی موفق بود. در ادامه تشکیل بورس کالای کشاورزی برای فروش محصولات این بخش مطرح شد و این کالاها نیز رهسپار این بازار شدند. در ادامه، موضوع تشکیل بازار متشکلی برای فروش انواع محصولات کالایی مطرح شد و در سال 1386 بورس کالای ایران به شکل رسمی فعالیت خود را آغاز کرد، مهندس‌هاشمیان نیز به عنوان اولین مدیرعامل بورس کالای ایران شروع به فعالیت کرد. وی ادامه داد: در دوره تصدی گری مهندس هاشمیان نیز تلاش جدی شد تا محصولات پلیمری و شیمیایی در بورس‌کالا عرضه شوند. در آن مقطع زمانی اینجانب به عنوان رئیس صندوق بازنشستگی نفت مشغول فعالیت بودم، آقای‌یزدان جو، مدیرعامل وقت شستا بودند و به این ترتیب ما به همراه آقای هاشمیان تصمیم گرفتیم محصولات شیمیایی از جمله قیر، روغن و برخی از اقلام پتروشیمی برای اولین مرتبه در بورس‌کالا عرضه شوند. در راستای عملیاتی شدن این تصمیم به شرکت‌های زیرمجموعه این دو سازمان اعلام شد که محصولات خود را در بورس‌کالا عرضه کنند و به این ترتیب زمینه رونق این بازار فراهم شد.
رونق معاملات پتروشیمی با غلبه بر مخالفان
کرباسیان گفت: در ابتدای ورود محصولات پتروشیمایی به بورس کالای ایران نیز مقاومت و مخالفت های جدی انجام شد؛ به نحوی که جوسازی سنگینی علیه رئیس وقت بورس‌کالا شکل گرفت و حتی احتمال تغییر آقای هاشمیان می رفت. اما خوشبختانه با مقاومت انجام‌شده از سوی ایشان و حمایت های انجام‌شده، این موضوع مهم که شفافیت در معاملات محصولات شیمیایی، پلیمری و فرآورده های نفتی را به همراه داشت، محقق شد. در سال‌های بعد، محصولات صنایع معدنی نیز به مرور راهی بورس‌کالا شدند.
رئیس سابق هیات عامل ایمیدرو درباره ورود محصولات بخش معدن و صنایع معدنی به بورس‌کالا و فروش از طریق این بستر معاملاتی گفت: ظرف سال‌های 92 تا 97 که اینجانب به عنوان رئیس هیات عامل ایمیدرو مشغول فعالیت بودم و در برخی شرکت‌های معدنی کشور نیز حضور داشتم، جلسات متعددی با مدیران وقت بورس‌کالا برگزار کردیم تا کالاهای این بخش نیز در بورس مورد فروش قرار گیرند. این تلاش ها نتیجه داد و خوشبختانه در حال حاضر صنایع معدنی یکی از ارکان اصلی قراردادهای بورس‌کالا هستند که سهم بالایی به لحاظ ارزش و حجم در معاملات این بازار دارند. آخرین تلاش ما به عرضه سنگ آهن در بورس‌کالا مربوط می شد که این هدف در دوران حضورم در ایمیدرو محقق نشد، اما خوشبختانه در سال‌های اخیر این هدف محقق شد و در حال حاضر سنگ آهن نیز در بورس‌کالا عرضه می‌شود.
کرباسیان گفت: بورس‌کالا نماد شفافیت، رقابت صحیح، حمایت از تولیدکننده و حمایت از مصرف‌کننده و در عین حال نماد توسعه کشور است. فعالیت این بستر معاملاتی تاثیر مثبتی بر بهبود اقتصادی کشور دارد.
دولت، حامی یا مانع رونق بورس‌کالا؟
آمارهای سالانه منتشرشده به‌خوبی موید موفقیت بورس‌کالا در افزایش رشد و حجم معاملات است؛ اما این رونق با حمایت سیاستگذار و الزام تولیدکننده و متقاضیان برای عرضه در این بازار میسر شده و در عین حال این بازار نسبت به سایر بورس های کالایی دنیا به لحاظ گستردگی ابزارهای معاملاتی، کارکردهای بسیار محدودی دارد. کرباسیان در خصوص میزان موفقیت بورس‌کالا در رونق معاملاتی و گستردگی انواع ابزارهای این بازار با توجه به حمایت های دولتی اظهار کرد: واقعیت این است که بورس‌کالای ایران نسبت به بورس های کالایی بزرگ دنیا قدمت بسیار کمتری دارد، بنابراین برای مقایسه میزان موفقیت این بازار باید سابقه کمتر فعالیت را نیز مدنظر قرار دارد. به عنوان نمونه 170سال از آغاز به کار بورس کالای شیکاگو و 130سال از فعالیت بورس فلزات لندن می گذرد. این در حالی است که از زمان تاسیس بورس فلزات کشور حدود 20سال می گذرد. وی ادامه داد: بورس های کالایی در تمام نقاط دنیا براساس سازوکار مشخص عرضه و تقاضا فعالیت دارند و قیمت فروش محصولات نیز براساس همین رویه تعیین می‌شود. این بازار باید به‌طور آزاد حرکت کند، فعالیت صحیح بورس‌کالا همزمان منافع تولیدکننده و مصرف‌کننده را محقق کرده و اقتصاد کشور را نیز در مسیر صحیح قرار می‌دهد، اما دخالت و دستکاری دولت در این بازار شفاف با صدرو بخشنامه، مقررات و دستورالعمل به منظور کنترل قیمتی، سهمیه بندی در خرید باعث می‌شود تا بورس‌کالا از مسیر اصلی خود خارج شود. چنین اقداماتی از سویی از اعتبار بورس‌کالا می کاهد و از سوی دیگر اقتصاد را از مسیر حرکت شفاف و طبیعی خود خارج کرده و در نهایت نیز زیان همه جانبه برای تولیدکننده و مصرف‌کننده خواهد داشت.
کرباسیان به عوارض صادراتی که ظرف هفته های اخیر بر محصولات مختلف وضع شد، اشاره کرد و گفت: با افزایش قیمت کامودیتی ها در بازار جهانی شاهد وضع عوارض صادراتی بر محصولات مختلف با شعار تنظیم بازار داخل بودیم؛ این در حالی است که مسیر حمایت از بازار داخلی، وضع عوارض صادراتی نیست. وضع عوارض، سهمیه بندی در میزان خرید و تصمیماتی از این دست که با هدف کنترل قیمت در بازار داخل انجام می‌شود تنها باعث ضربه به تولید شده که در ادامه نتیجه این ضربه در بخش تولید در بخش مصرف نیز بروز می‌کند. در عین حال چنین دست اقداماتی باعث می‌شود که از میزان شفافیت بورس‌کالا کاسته شود و این بستر معاملاتی اثرگذاری لازم را از دست بدهد. این پیشکسوت عرصه تولید و اقتصاد در ادامه به قوانین حامی عرضه محصولات در بورس‌کالا اشاره کرد و گفت: تولیدکنندگان برای عرضه محصول در بورس‌کالا مشمول معافیت های مالیاتی می شوند که این معافیت به نوعی تشویقی مثبت است. تجمیع معاملات در بورس‌کالا حتی اگر با تشویق میسر شود، می تواند با ایجاد شفافیت، حذف رانت، واقعی سازی قیمت و ایجاد سیستم جامع اطلاعاتی در کشور به سود کشور و سیاستگذار باشد.
کرباسیان افزود: با توجه به مزیت بورس‌کالا برای اقتصاد کشور، حمایت دولت از این بستر معاملاتی امری درست تلقی می‌شود، اما این حمایت نباید به دخالت های بعدی منجر شود. دولت باید دخالت خود در بورس را نزدیک صفر کند. نظارت و دقت سازمان بورس، بورس‌کالا و وزیر اقتصاد به عنوان رئیس شورای عالی بورس می تواند معاملات انجام‌شده از طریق این بازار را در مسیر صحیح قرار دهد.
ترین‌های بورس ترین‌های فرابورس اخبار مجامع صنایع بورسی شرکت‌های بورسی بازار نفت بازار طلا بازار فلزات بازار پتروشیمی‌ها بورس کالا شاخص‌های بورس تحلیل بورس