«سینما حقیقت» هرسال حرفه‌ای‌تر می‌شود / بزرگترین هزینه مستندساز عمر اوست
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو؛ زهرا نوروزی؛ جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران که با نام جشنواره سینما حقیقت شناخته می‌شود از سال 1386 توسط مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان سینمایی و سمعی بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز به کار کرده‌است و آذر ماه هر سال در تهران برگزار می‌شود. هر ساله مستند‌های ایرانی در سطح بین‌المللی بیشتر از فیلم‌های داستانی افتخارآفرینی می‌کنند، این...
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو؛ زهرا نوروزی؛ جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران که با نام جشنواره سینما حقیقت شناخته می‌شود از سال 1386 توسط مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان سینمایی و سمعی بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز به کار کرده‌است و آذر ماه هر سال در تهران برگزار می‌شود. هر ساله مستند‌های ایرانی در سطح بین‌المللی بیشتر از فیلم‌های داستانی افتخارآفرینی می‌کنند، این افتخارات و این ورود حرفه‌ای به عرصه مستند آیا تحت تاثیر جشنواره حقیقت بوده است؟ برای پیدا کردن پاسخ سوالمان با محمدحسین حیدری، کارگردان مستند مهین گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
خبرگزاری دانشجو: جشنواره حقیقت امسال پانزده ساله می‌شود. با همه تعاریف ارائه شده از کارویژه جشنواره، اهداف و بخش‌های مختلف آن، هنوز این سوال به درستی پاسخ داده نشده است که از دید مستندسازان آن چه که جشنواره حقیقت را از دیگر جشنواره‌ها متمایز کرده چیست؟
حیدری: اتفاق اصلی که در جشنواره حقیقت رخ می‌دهد و آن را از دیگر جشنواره‌ها متمایز میکند همین است که فقط روی فیلم مستند متمرکز است، جشنواره‌های دیگر و بخش‌های ناظر بر آن روی فیلم‌های داستانی هم متمرکز هستند، بزرگترین و مهم‌ترین ویژگی حقیقت هم همین است. جشنواره حقیقت ساختار هدفمندی دارد، در این چندسال جای ثابتی برای سینمای مستند دست و پا کرده و به سینمای مستند ثبات بخشیده است؛ و کارگاه‌های آموزشی هم که برگزار میکند ذیل اهدافی است که برای سینمای مستند رقم می‌زند. سینما حقیقت ویترینی است که مخاطب میتواند آثار مستند را در قاب سینما هم مشاده کند و متوجه این امر بشود که در این سال‌ها مستند مسیر حرفه‌ای پیش گرفته و از آن دیدگاه که مستند صرفا درمورد حیات وحش بوده، خارج شده است و این یکی از رویکرد‌های جشنواره بوده.
خبرگزاری دانشجو: به نظرتان جشنواره حقیقت توانسته فضایی را فراهم کند که مستند‌ها بیشتر در فضای بین‌المللی دیده بشوند؟
حیدری: حقیقت، هرسال شکل تخصصی‌تر و حرفه‌ای تری را به خودش می‌گیرد. همه ابعاد جشنواره پله پله در هر بخشی درحال پیشرفت است، حتی از نظر بعد فنی مستندسازان هرروز بهتر میشوند و سطح کیفی کار خودشان را بالا می‌برند. در واقع جشنواره زمین بازی را برای مستندساز جدی‌تر میکند.
بالاخره جشنواره ویترین‌های مختلفی دارد، بخش بازار فروش و مارکت هست که در این فضا، مستندسازان می‌توانند با استاندارد‌های بین‌المللی آشنا بشوند، کما اینکه قبلا هم این اتفاق افتاده است. رشد مستند در فضای بین المللی خیلی بالاتر از ژانر داستانی هست. در جشنواره‌های حرفه‌ای و بزرگی که در دنیا داریم و به عنوان جشنواره‌های تخصصی مستند شناخته میشوند، هر سال ایران حضور دارد و جایزه دریافت میکند. این حضور هر ساله در جشنواره‌های معتبر دنیا درمورد درمورد ژانر فیلم داستانی اتفاق نمیفتد.
خبرگزاری دانشجو: به نظر شما مستند‌های ذیل یک عنوان خاص، به طور مثال محیط زیست، نسبت به مستند‌های اجتماعی بیشتر دیده شده‌اند؟
حیدری: سلایق مختلفی در فضای مستند حاکم هست. عده‌ای به فضای محیط زیستی گرایش دارند و عده‌ای به مسائل اجتماعی. در جشنواره بخش‌های مختلف و متفاوتی وجود دارد. یکی از مشکلاتی که وجود دارد این هست که ما جشنواره تخصصی برای هر شاخه مستندسازی نداریم. به طور مثال جشنواره مستند محیط زیست، یا جشنواره مستند اجتماعی. متاسفانه فقط یک رویداد به نام حقیقت وجود دارد که به طور تخصصی تمام مستندات قوی در هر حوزه در آن حضور پیدا می‌کنند و این رویه خیلی درست نیست؛ چون مستند‌ها با عناوین مختلف و حوزه‌های کاری متفاوت در کنارهم بررسی میشوند.
خبرگزاری دانشجو: مسئله‌ای که درمورد فیلم مستند در فضای جامعه ما حاکم است عدم وجود مخاطب حرفه‌ای است و اینطور به نظر می‌آید که امکان برگزاری جشنواره‌های تخصصی‌تر برای مستند فراهم نشود. به نظر شما جشنواره حقیقت این ظرفیت را ندارد که تفکیک حرفه‌ای درون خود جشنواره صورت بگیرد؟
حیدری: اینکه گفتم برای هر عنوان جشنواره داشته باشیم یک پیشنهاد است. به نظر من مستند در این سال‌ها مخاطب خودش را پیدا کرده و به آن درجه از کیفیت هم تقریبا رسیده است. فضای مستند در ایران هر روز بهتر از دیروز می‌شود. اگر برای عنوان‌های خاص جشنواره تخصصی تاسیس شود، فضای کاری برای فعالین حوزه مستند هم در همه ابعاد خیلی حرفه‌ای‌تر خواهد شد، در حوزه کارگردانی، تدوین، فیلمبرداری و...
درمورد مخاطب هم باید بگویم در سال‌های اخیر دید مردم به مستند بهتر شده و پلتفرم‌های نمایش خانگی هم علاوه بر صدا و سیما در پخش مستند ورود پیدا کرد‌ه‌اند. مستند مخاطبین خودش را پیدا و رفته رفته جایگاهی که باید را کسب کرده است. مردم با فضای مستند آشناتر شده‌اند. ارتباط مردم با مستند هم خوب است. این تجربه برای ما در مستند «مهین» حاصل شد. احترام به مخاطب و در نظر گرفتن رضایت او باید در کار‌های مستندسازی بیشتر شود و این جلب رضایت با تخصصی‌تر شدن حوزه مستندسازی به وجود می‌آید. اگر فیلم‌ها طوری ساخته بشوند که با ذائقه مخاطب همخوانی داشته باشد، گرایش به تماشای تخصصی و حرفه‌ای مستند هم بیشتر می‌شود.
خبرگزاری دانشجو: هرساله عده‌ای از کارگردانان از اینکه برخی مستندات سفارشی هستند و یا به طور سفارشی جایزه میگیرند، گله دارند. به نظر شما چقدر این حرف میتواند درست باشد؟ آیا این شکایت از آثار سفارشی در همه مستندسازان وجود دارد؟
حیدری: هر جشنواره‌ای در هرجای دنیا ایدئولوژی خاص خود را دارد. اینکه فضای مستندسازی و دیده شدن مستند به طور تخصصی در کشور وجود دارد، اولویت دارد به حاشیه پردازی و درگیر کردن جشنواره در این حواشی. این رویداد (حقیقت) اتفاق افتاده و پله پله درحال بهتر شدن است. فضای مستند و کار در این فضا خیلی مادی نیست، بچه‌هایی که در این فضا درحال کار کردن هستند نه پول خاصی دریافت می‌کنند و نه بودجه خاصی میگیرند برای ساختن فیلم. بدون داشتن امکانات زیاد و توان مالی قوی برخی مستندسازان بازهم قوی عمل می‌کنند و پای کار هستند، فقط برای اینکه روی کار و کیفیت آن متمرکز هستند.
امروز مستند فقط از طریق تلویزیون پخش نمی‌شود. پلتفرم نمایش خانگی، سینما، اینترنت و... وجود دارند. همین که ما بتوانیم مستند را به دست مخاطب برسانیم، حرفمان را بزنیم و مخاطب بشنود برایمان کافی است. این دیده شدن مستند است که برای من به شخصه مهم است.
خبرگزاری دانشجو: با توجه به موضوعاتی که مطرح میکنید، تا به حال اتفاق افتاده که از اینکه پشتوانه مالی قوی برای مستندساز در نظر گرفته نمیشه دلسرد شوید نسبت به فعالیتی که درحوزه مستند انجام می‌دهید؟
حیدری: بزرگترین هزینه‌ای که ما می‌کنیم عمرمان هست. به شخصه پروسه مستند‌های من یک ساله نیست، سه چهار ساله ست. برخی از مستندسازان دلسرد میشوند، اما اکثر مستندسازان بیشتر درگیر موضوعاتی هستند که در دست گرفته‌اند. اینکه بتوانیم موضوعاتی را بیان کنیم و به اندازه‌ای که در توانمان هست حتی برای تغییرات کوچک در جامعه، کاری را به سرانجام برسانیم، برایمان خیلی مهم‌تر از ابعاد مالی و حاشیه است. مستند و کار حال من را خوب میکند. مستندسازی و توجه به ابعاد اجتماعی، در میان مردم بودن و از درد‌های آن‌ها گفتن را دوست دارم. همین که فکر میکنم میتوانم کاری انجام بدهم حالم بهتر می‌شود.
