سی و سومین نمایشگاه کتاب در برزخ تصمیم گیری!/ مجازی ها برنده می شوند؟
در ابتدا «بعد از ماه رمضان» گزینه اصلی برگزاری نمایشگاه کتاب عنوان شد که با اعلام معاون فرهنگی ارشاد، برگزاری در فصل بهار از دستور کار خارج شد و همه نگاه ها به سمت برگزاری به صورت مجازی رفته که این گزینه البته مخالفان بسیاری دارد. همچنان همه چیز در اما و اگرها به سر می برد...
به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ بهار فصلی متفاوت از سایر فصل‌ها برای اهالی فرهنگ کشور است، فصلی که برای کتابخوان‌ها به جز بوی طراوت و سرسبزی طبیعت، نوید بخش روزهای پر ذوق و شوق بهار کتاب است.
سال‌ها است که نمایشگاه کتاب تهران در اردیبهشت ماه برگزار می‌شود و قشر کتاب دوست از هر نقطه کشور خود را به نمایشگاه بین المللی کتاب می‌رسانند تا از بازار کتاب و کتابخوانی و محافل نویسندگان و فرهیختگان جا نمانند.
البته فصل برگزاری نمایشگاه کتاب بیش از هرکسی قطعا حال و هوای ناشرانی را عوض خواهد کرد که یک سال منتظر چنین روزی هستند، آن‌هایی که از ماه‌ها پیش خود را برای آمدن روزهای اردیبهشت ماه آماده می کنند تا به استقبال دوستداران حوزه فعالیتشان بروند.
در ماه‌های پایانی سال 98 نیز مانند سال‌های قبل؛ ناشران و فعالان حوزه نشر، نویسندگان و مؤلفان خود را برای برگزاری نمایشگاه بین المللی آماده کرده بودند که به ناگاه ویروسی عجیب تمام معادلات جهان را به هم ریخت و نه در ایران بلکه در سرتاسر دنیا همه چیز از جمله عرصه فرهنگ و هنر تحت الشعاع آن قرار گرفت.
کاظم طلایی، مدیر انتشارات طلایی در رابطه با این موضوع و در گفتگو با فارس گفته است که؛ «آماده بودیم تا جدیدترین کتاب‌ها و آثار خود را به نمایشگاه کتاب بیاوریم. ثبت نام را برای حضور در این پروژه فرهنگی انجام داده بودیم و در واقع ماه‌های پایانی سال گذشته را در فکر نمایشگاه سپری کردیم.»
در هر حال نمایشگاه بین المللی کتاب نیز مانند هر رویداد فرهنگی - هنری برنامه هایش دستخوش تغییر شد، تا جایی که اولین اخباری که در همان روزهای اول و پر استرس شروع کرونا در کشورمان رسانه‌ای شد، موضوع تعیین تکلیف این نمایشگاه بود، نمایشگاهی که تنها یک رویداد عادی فرهنگی نیست، بلکه می‌توان گفت تا حد زیادی باعث تأمین بخشی از نقدینگی برای ناشرانی می شود که مدتی است در رکود اقتصادی کشور غوطه ور بوده و بیش از هر صنف و فعالیت دیگری دچار مشکلات اقتصادی هستند.
اخبار اولیه حاکی از این بود که تصمیم بر این است که نمایشگاه بین المللی کتاب بعد از ماه رمضان یعنی خرداد ماه برگزار شود؛ به طوری که 6 اسفند ماه بود که ایوب دهقانکار، سخنگوی سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران که حالا در سمت سرپرست موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی قرار دارد گفت: «با لحاظ شرایط فعلی جامعه، شورای سیاستگذاری، تاریخ 26 فروردین 99 را برای اجرای بهینه نمایشگاه کتاب مناسب ندانست و بر اساس مصوبه شورا زمان برپایی سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران به بعد از ماه مبارک رمضان موکول شد.»
البته بازهم پس از آن اخبار دیگری از سوی رسانه‌ها منتشر شد؛ روزنامه جام جم در گزارشی نوشت؛ «اردیبهشت و خرداد را باید فراموش کرد؛ بعید است تا آن زمان از شر کرونا خلاص شده باشیم و اگر هم کرونا را شکست داده باشیم، مقدمات برگزاری نمایشگاه به این سرعت آماده نخواهد شد. بعد از آن در تیرماه هنوز دانشجویان درگیر امتحانات هستند.
مرداد و شهریور برای بسیاری از ناشران ایرانی فرصتی است که خودشان را برای شرکت در بزرگ ترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت آماده کنند که مهرماه برگزار می شود. بنابراین باید به پاییز فکر کرد و مثلا آبان که هنوز هوا خیلی سرد نیست و مدارس و دانشگاه ها هم تازه باز شده اند، اما این نکته را هم نمی توان ندیده گرفت که بسیاری از ناشران برای برگزاری نمایشگاه در ماه های ابتدایی سال جدید، برنامه ریزی کرده بودند و بعید نیست حساب و کتاب در صنعت آسیب دیده نشر با برگزاری دیرهنگام نمایشگاه لطمه مضاعف ببیند.»
این تردید در نحوه برگزاری نمایشگاه کتاب فقط در گزارش رسانه‌ها و مطبوعات خلاصه نمی شد بلکه مدیران نیز دچار نوعی تردید در چگونگی برگزاری این نمایشگاه شدند، هر چند که تصمیم گیری برای برگزاری در بهار با قاطعیت رد شد و در نهایت محسن جوادی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد اعلام کرد که؛ نمایشگاه در فصل بهار برگزار نخواهد شد.
در نهایت 26 فروردین ماه بود که نیکنام حسینی پور، مدیرعامل خانه کتاب با بیان اینکه طرح برگزاری نمایشگاه کتاب تهران را به صورت مجازی در قالب نامه‌ای به معاونت فرهنگی وزارت ارشاد ارسال کرده است، گفته است که؛ «به نظر می‌رسد اگر فرماندهی پایگاه سلامت ستاد کرونا هم اجازه برگزاری نمایشگاه کتاب را بدهد به علت هراس اجتماعی ناشی از کرونا این نمایشگاه موفق نخواهد بود و ریزش مخاطب دارد.»
همین پیشنهاد باعث شد تا برخی نسبت به این نظر مخالف و برخی نیز موافق باشند، حالا دو پیشنهاد همچنان پابرجا و ثابت است، برگزاری نمایشگاه در پاییز و یا برگزاری آن به صورت مجازی.
یکی از مخالفان طرح برگزاری مجازی نمایشگاه مدیرعامل انتشارات طلایی است، او گفته است که؛ «با برگزاری نمایشگاه کتاب مجازی مخالفم؛ زیرا به راحتی یکی از کتاب‌های ما را بدون اجازه در فضای مجازی منتشر کردند و ما وقت و انرژی بسیاری برای پیگیری صرف کردیم.»
مدیر مسئول انتشارات تجلی مهر نیز بیان داشته که؛ «برگزاری مجازی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بیشتر جنبه خاص دارد و تمام اقشار جامعه را دربرنمی گیرد. تعداد بسیار کمی از مردم ما می توانند با چنین شکلی از نمایشگاه ارتباط برقرار کنند. ایتالیا هم به دلیل شیوع گسترده بیماری کرونا ناگزیر نمایشگاه کتاب بولونیا را به صورت غیر حضوری برگزار کرد؛ برگزاری مجازی درخشش و گستره سابق را ندارد و در شرایط فعلی به عنوان طرح جایگزین مطرح است.»
در هر حال بیشتر از 2000 ناشر برای شرکت در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران ثبت نام کرده اند، که این تعداد همچنان بلاتکلیف هستند و باید هر چه زودتر و با در نظر گرفتن بهترین شرایط تعیین تکلیف شوند، اما نباید فراموش کرد که نمایشگاه، مهم ترین فرصت برای بازار کتاب و صنعت نشر است، و قطعا هر نوع تصمیم گیری می‌تواند تأثیرات بسیار مهمی بر این صنعت داشته و چنان چه بهترین تصمیم اتخاذ نشود؛ ضربات جبران ناپذیری بر پیکره نحیف و رنجور این صنعت که مستقیما با فرهنگ گذشته، کنونی و آیندگان سرزمینمان ارتباط دارد، وارد خواهد شد.
بنابراین باید تمامی جوانب مختلف؛ در مورد نحوه برگزاری نمایشگاه چه با موکول شدن به زمانی دیگر و چه مجازی برگزار شدن آن سنجیده شود؛ زیرا هم پای سلامت جسمی مردم در میان است و هم سلامت روحی و فرهنگی جامعه! از طرف دیگر نباید فراموش کرد که در کل به خاطر وجود کرونا راه حل های جدیدی پیش روی عرصه‌های مختلف فرهنگی و هنری کشورمان مطرح شده، که انتخاب این راه‌های جدید نیز نیازمند ایجاد بسترهای مورد نیاز است. امید است که مسئولان با مشورت متخصصان حوزه سلامت بهترین تصمیم را برای بزرگترین رویداد فرهنگی کشور بگیرند.
