شاعری که واژه ها را گرفتار شعر خویش کرده است
مراسم رونمایی از مجموعه غزلیات «حروف نام تو» کتاب تازه حمیده پارسافر با حضور غلامعلی حدادعادل و جمعی از شاعران به صورت مجازی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مراسم رونمایی از مجموعه غزلیات «حروف نام تو» کتاب تازه حمیده پارسافر، شب گذشته جمعه 19 خرداد ماه، با حضور شاعران پارسی زبان کشورهای ایران، افغانستان، هند، پاکستان و تاجیکستان با مدیریت علیرضا قزوه و اجرای سید مسعود علوی‌تبار به صورت مجازی در گروه بین‌المللی هندیران برگزار شد.
در ابتدای مراسم غلامعلی حداد عادل به سابقه آشنایی چندین ساله باشعرهای این شاعر گفت: با انتشار این کتاب دفتر ارزشمند تازه‌ای بر مجموعه‌های شعری زنان انقلاب اسلامی افزوده شده است.
رضا اسماعیلی شاعر و منتقد ادبی نیز در سخنانی گفت: اگر بخواهیم در قاب و قالب یک جمله سلوک ادبی حمیده پارسافر را توصیف کنیم، باید بگوییم که او شاعری است که با گام‌هایی آرام ولی سنجیده و به دور از وسوسه شهرت، در وادی شعر و شاعری گام بر می‌دارد. به خاطر کسوت معلمی، رفتار ادبی پارسافر با زبان، رفتاری هموار، به هنجار و به دور از نارسایی‌های مفهومی و مضمونی است. حرکت شاعر در مسیر نوآوری نیز، حرکتی آهسته و پیوسته و به دور از افراط و تفریط است.
«حروف نام تو»؛ آرامشی که در پرتو آن عاشقانه صحیفه هستی را می‌توان بازخوانی کرد
این شاعر ادامه داد: از حنجره "حروف نام تو" صدای روشن و فروتن بانوی شاعری را می‌توان شنید که در سایه سار مهربانی کلمات به آرامشی لطیف رسیده است. آرامشی که در پرتو آن می‌توان عاشقانه صحیفه هستی را بازخوانی کرد و همچون حضرت سعدی به درک و دریافتی معرفت شناسانه از هستی نائل شد: به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست / عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست.
سیدمسعود علوی تبار، شاعر و فعال فرهنگی نیز در این مراسم با بیان اینکه کتاب «حروف نام تو» به تازگی توسط انتشارات شهرستان ادب به چاپ رسیده است گفت: یقینا ویژگی شاخص غزلیات خانم حمیده پارسافر در کتاب «حروف نام تو» درهم تنیدگی تار و پود عشقی پاک و زلال در لابه‌لای مضمون‌های متفاوت این اشعار است. در بزم معرفتی و شهودی دل و ذهن، هر غزل این مجموعه چه آیینی، چه عارفانه و چه در دیگر مضامین، ساغری را می‌ماند که لبالب از باده عشق در چرخش است.
علوی‌تبار افزود: در این مجموعه غزل، با اشعاری سهل و ممتنع از شاعر روبرو هستیم که با بهره‌گیری از تخیل و تصویرآفرینی‌های برجسته، رسالت انتقال عشقی پاک، زلال و سیال را به دل‌های خواننده‌گان بر عهده دارد. از این منظر می‌توان ذهن و زبان شاعر را در مسیر سرودن، با ذهن و زبان رودکی، فردوسی و علی الخصوص شیخ اجل سعدی همسو و همرنگ دانست.
سیدمهدی طباطبائی؛ شاعر نیز در این مراسم در سخنانی گفت: یکی از معیارهای ارزیابی میزان موفقیت هر شاعر، تعداد ابیات و اشعاری است که در ذهن مخاطبش رسوب می‌کند و نگاه او را دوباره به سمت آنها می‌برد، باید گفت که مجموعه شعر «حروف نام تو» در این زمینه موفق بوده است. نکته دیگری که در این مجموعه توجهم را به خود جلب کرد، برجسته‌بودن موتیوهای «درخت» و «تبر» در اشعار شاعر است که با توجه به حجم اشعار، محل اعتناست. دغدغه‌های آیینی شاعر و همچنین توجه به برخی اوزان خاص در غزل، از دیگر ویژگی‌های این مجموعه‌شعر به شمار می‌رود.
سید حکیم بینش؛ شاعر افغانستانی دیگر سخنران این محفل بیان داشت: در مجموعه «حروف نام تو» در کنار نوآوری‌هایی که می‌بینیم و تصویرهای خوبی که مشاهده می‌کنیم، خواندن غزل‌های این مجموعه مخاطب را وادار به تفکر می‌کند. گاهی با ابیاتی از این دست غافلگیر می‌شویم: چه می‌شد تک درختی می‌شدم در مسجد کوفه / مرا می‌بُرد نجاری که چوب منبرش باشم
باورمندی و تعهدی که چراغ راه شاعر است
بینش ادامه داد: من با خواندن غزل‌های حروف نام تو با یک شاعر خوب و باورمند رو‌به‌رو بودم. از بیت بیت اشعار ارادت به بزرگان دینی مشهود بود و شاعر دردمندانه حرف‌هایش بیان کرده است. این باورمندی و تعهد سرمایه بزرگی است که می‌تواند چراغ راه شاعر باشد.
اخلاق آهن، شاعر دوزبانه پارسی و اردو، و استاد دانشگاه جواهرلعل نهرو دهلی‌نو نیز از دیگر حاضران در این نشست مجازی بود که در سخنانی گفت: بنده درمیان شاعران جوان معاصر خانم «حمیده پارسافر» را بعنوان شاعر توانای امروز می‌بینم که در بیان خواسته‌ها، آرزوها و احساسات شخصی و همچنین وضع اجتماعی و رنج درونی شخصی را به شیوه احسن بیان می‌کند.
وی ادامه داد: از لحاظ ظاهری، وزن طبیعی و ساده اشعار و سطور ساده شعری از ویژگی‌های این مجموعه شعر به شمار می‌رود، همچنین ارائه بیان تصویری و به کارگیری رمزها، سمبل‌ها و کنایه‌ها، از دیگر ویژگی‌های مجموعه غزلیات «حروف نام تو» است. این آرایه‌ها چه در فکر و اندیشه و چه در بیان عقاید مذهبی و گرایش‌های دینی با استفاده از تعابیر اسطوره‌ای و مذهبی بصورت تلمیح و جهان‌مداری و سیاست‌محوری رنگ و بوی خاصی به اشعار خانم پارسافر بخشیده‌اند.
حمیده پارسافر؛ نماینده شاعران موفق پس از انقلاب
زیبا فلاحی شاعر و پژوهشگر نیز در این مراسم حمیده پارسافر را شاعر نو کلاسیک پس از انقلاب اسلامی دانست و افزود: خانم پارسا شاعریست که به شعر مبتلا شده است. مبتلا به درونگرایی خویش، پارسافر شاعری توانا؛ آزاد‌اندیش ودر عین حال «مبتلا به صفا و مروه ی غم است. وی نماینده شاعران موفق پس از انقلاب اسلامی است که به خود اجازه داده است اندیشه‌های فلسفی مردانه مثل «جبر و اختیار» به شکل پراکنده در شعر خود مطرح کند. شعر وی کاملا جوششی و برخاسته از فطرت درونی خویش است و غزل وی سرشار از احساس و عاطفه زنانه است.
وی ادامه داد: پارسافر در شمار شاعران صاحب سبک و نماینده بهترین شعر زنانه پس از انقلاب اسلامی در تراوش عاطفه و عیار آفرینش‌های ادبی است.
قادر طراوت پور دیگر سخنران این نشست مجازی نیز گفت: در این مجموعه شعر، سمفونی رنگ و ساختار نوین در جهان شاعر شوریدگی خاص و قابل اعتنایی ایجاد کرده است. بیت‌های تصویری که فضای جهان بیرون را به درون شعر می آورند شعر را با التهاب و انبساط حماسی در یک تغزل ولرم توام با اندوه‌های فرو خورده شاعر و همزیست شده با دقایق غمناک زندگی پر آشوب با لحن زنانه روایت می‌کند. تخیل پویا و همساز با جهان بیرون، رمانتیک جسارت آمیزی به این غزل‌های پر عاطفه داده است که حاکی از روحیه انعطاف پذیر و توأم با اعتراض و گاهی با لحن ستیزنده شاعر است: آمدی ای عشق، شکلی تازه از من ساختی / کار آسانی نبود از آه، آهن ساختی.
طراوت پور همچنین در بخش دیگری از سخنان خود به پارادوکسیکال موجود در برخی ابیات کتاب «حروف نام تو» اشاره داشت و گفت: این پارادوکسیکال فوق‌العاده شگفت‌انگیزی که شاعر ارائه کرده است، دلیلش این است که شاعر با شعر یکی شده و به وحدت رسیده است و جایی که می‌تواند در شعر معجزه ایجاد کند همین نقطه است.
شاعری که اصالت سرودها و بی تابی کلماتش رشک بر انگیز استپاییز رحیمی شاعر نیز در سخنانی گفت: شعرهای این مجموعه در یک نگاه کلی، به دور از پیچیدگی‌های نحوی و غلط‌های زبانی در ساده‌ترین و محکم‌ترین شکل زبانی بروز و حضور دارند و این موضوع البته با وجه معلم بودن و فرهیخته بودن پارسافر بی‌ارتباط نیست. «خشکسالی آب و رنگ از چرخ سنگین برده است / چرخش بی سود سنگ آسیابی کهنه‌ام»
وی ادامه داد: مورد دیگری که در شعرهای مجموعه «حروف نام تو» قابل توجه است؛ استفاده از عناصر معنوی است. معنوی یا به لحاظ مذهبی، یا اسطوره‌های مثبت یا حتی عناصر عرفانی. کلمات یا عباراتی که نشان می‌دهد شاعر در دنیایی دور از دنیای ظاهری و مادی سیر می‌کند و می‌کوشد زندگی‌اش در پرتو اندیشیدن و سیر در آن دنیای متفاوت و ماورایی باشد.
رحیمی با بیان اینکه یکی دیگر از موارد مورد توجه در غزلیات "حروف نام تو"، پرداختن به آرزوهای شاعر است، گفت: وقتی از این منظر شعرهای این مجموعه را بازنگری می کنیم با غزل‌هایی نه صرفا عاشقانه که اشعاری با رنگ و بوی عارفانه مواجهیم و شاعر در گریز و بازگشت ورفت وآمد میان این دو حال عاشقانه و عارفانه در نوسان است. «خدایا لااقل گور مرا آنقدر وسعت بخش / که قدر آرزوهایی که با خود می برم باشد»
وی چهارمین ویژگی اشعار «حروف نام تو» را غلبه عشق دانست و ادامه داد: در تمامی غزل‌ها آن چه به شعر رنگ و رو می‌دهد، مفهوم عشق است اما از آنجا که شاعر محتواگر است؛ در شعر خود از فرم‌گرایی صرف می‌پرهیزد و به دنبال معنا و حکمتی برای آن است.
فاطمه ناظری؛ شاعر نیز در این مراسم حروف نام تو را یک مجموعه منسجم، متعهد و هنرمندانه دانست که می‌توان رد پای احساسات شاعرانه و تبلور والای روح یک انسان کامل را در آن به نظاره نشست و گفت: آمیختن معانی عمیق آیینی وانسانی با کشف‌های شاعرانه سبب ظهور شعرهای نابی از عمق جان شاعر شده است.
غلامرضا کافی؛ شاعر و استاد ادبیات فارسی دانشگاه شیراز نیز در این مراسم به برخی از ویژگی‌های کتاب اشاره کرد و گفت: غزل ها در دیدگاه خواننده داستانک هایی هستند از برش‌های زندگی شاعرانه ی یک عاشق، اما این روایت ها، طَرَفی برای گفت‌وگو ندارند بلکه شاعر مثل یک نظاره‌گر و دانای کل در گوشه‌ای ایستاده و روایت می‌کند. نهایت همکاری او با دیگران، نه حالت مناظره یا تخاطُب (دیالوگ) در پیشبرد حکایت یا داستان است، بلکه جمع بستن قافیه یا ردیف است تا از حالت مفرد به جمع درآید. هرچند باز همان شاعر است که روایت می‌کند. جالب این که معدود غزل‌های گرایشی و معنامندِ (متعهدانه) مجموعه هم چنین حالی دارند. به گونه‌ای که شاعر خود را در میان معرکه کربلا می‌بیند! و ارتباط عاطفه‌مندی نیز با اشخاص، وقایع و عناصر عاشورا دارد.
کافی، طبیعت‌گرایی مضمون‌ساز را دیگر ویژگی اشعار حمیده پارسافر دانست و ادامه داد: جالب این که شاعر روایت پرداز، در مواجهه با عناصر طبیعت، شیوه مضمون‌سازی با این پدیده ها دارد، هرچند از همراهی و حلول در عناصر طبیعت نیز غافل نیست. لحظه های اوج نیز در این مجموعه حاصل حلول در اشیا و مضمون سازی‌های بر بنیان اسلوب معادله در این غزل‌هاست.
عباسعلی وفایی، رایزن فرهنگی ایران در چین نیز ضمن بیان نقش‌های گوناگون زبان، اظهار کرد: اشعار خانم پارسافر غالباً توصیف عواطف اوست و بسیاری از آنها به من ِ شاعر برمی‌گردد و آینه‌ای را می‌ماند که انعکاس درونی و فکری وی را می‌نماید از احساسات سلبی و ایجابی تا ناهنجاری های پیرامونی که شاعر از برخی از آن به رنج است. وی همه اینها را به زبانی بر می‌تاباند تا مخاطب بدون زحمت همراه شود.
رایزن فرهنگی ایران در چین ادامه داد: بخشی از اشعار حمیده پارسافر در تجلی ارادت وی به ائمه هدی است، در این اشعار نیز خانم پارسافر موفق است و به نیکی ارادت می‌کند. برخی از این اشعار از درجه والایی از زبان ادبی برخوردارند، این مساله از میزان خلوص و ارادت وی نشأت می‌گیرد.
شعرها شناسنامه‌دارند
مصطفی محدثی‌خراسانی، دیگر شاعر و سخنران این مراسم نیز در سخنانی مجموعه غزل‌های «حمیده پارسافر» را جریانی زلال و صمیمی دانست و گفت: این اشعار که از آبشخوری شفاف و پاک سرچشمه گرفته، در مسیر خود با عبور از فراز و فرودها و حتی برخورد با صخره‌ها پا پس نمی‌کشد و متوقف نمی‌شود. این جریان با تمامی لحظات متفاوتش، سرچشمه‌ای واحد دارد و همین موجب شناسنامه داشتن تمامی غزل‌ها به نام شاعر و جان و جهان اوست.
احسان الله شکراللهی شاعر نیز در رابطه با اشعار کتاب «حروف نام تو» اظهار داشت: بسیاری از عناصر فنی تاثیرگذار در یک شعر خوب در این سرودها قابل رصد و شناسایی است. استفاده از ردیف به‌عنوان عنصری استحکام بخش در غزلِ مقفای سنتی، بهرمندی از موسیقی واژه‌ها، و کاربرد فراگیر فنون و صنایع لفظی و معنوی، همچون مراعات نظیر، جناس، تلمیح، تشبیه، و استعاره، و استفاده از اصطلاحات کاربردیِ روز. همچنین دو گونه ریتم آرام و تند در تنوع بخشی به این مجموعه موزون موثر بوده است.
شکرالهی افزود: سوای غزل‌واره‌ی 13 بیتی، که در شرح حال حضرت زینب سلام الله علیها سروده شده، ما در این مجموعه به واژگانی برمی‌خوریم که حال و هوای آیینی را در این سروده‌ها پررنگ می‌کند: نماز، دعا، سجده، استجابت، جمکران حمد و رکوع و ربنا، همه نشانه پررنگ‌بودن یک رابطه عبد و معبودی میان سراینده و آفریننده است.
وی در انتها بیان داشت: بهره‌مندی از سنت قصه‌گویی کهن در قالب غزل، با اشاره به حکایات تاریخی و دینی از ویژگی‌های شعر سرکار خانم پارسافر است. نیز بهرمندی از مضامین شعری کلاسیک و نوین در این آفرینش‌های هنری به وضوح دیده می‌شود.
محمد امین اکبری، شاعر نیز گفت: خانم پارسافر در امر سرایش جدی است و تمام توجه و توانش را در هرچه بهترگفتن شعر معطوف کرده است. او به‌مانند بسیاری از شاعران معاصر غزل را برای بیان حالات شاعرانه خود برگزیده است، ولی تلاش کرده غزلش رنگ و بویی شخصی داشته باشد.
احمد شهریار؛ شاعر از کویته پاکستان، نیز دیگر شاعر حاضر در این مراسم بود که در سخنانی گفت: مخاطبان شعر موقع مواجه شدن با اثر یک شاعر زن در دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول را آنانی شکل می‌دهند که دوست دارند شاعر زن حتما باید زنانگی را در شعرش حفظ کرده باشد ولی افراد دسته دوم لزومی برای این کار نمی‌بیند. هرچند انتظار اشعار تماماً زنانه از یک شاعر زن انتظار درستی نیست، اما این را باید یک مزیت دانست که تنها یک شاعر زن می‌تواند از عهده‌اش بر بیاید. که خانم پارسافر در برخی از ابیات خود به این نکته عنایت داشته‌اند.
پارسافر واژه‌ها را گرفتار شعر خویش کرده است
ابراهیم سنائی؛ شاعر آیینی نیز با بیان این مطلب که حمیده پارسافر با زبان مردم عصر خویش شعر می‌گوید، طوری که مخاطب عام مثل مخاطب خاص از سروده‌های او لذت می‌برد، گفت: آثار پارسافر علاوه بر نما و ظاهر زیبا دارای محتوایی محکم و عمیق است. وی مثل بعضی‌ها گرفتار واژه نیست، او واژه‌ها را گرفتار خویشتن نموده. زبان شعر پارسافر زبانی ساده و در عین سادگی فخیم است. عناصر خیال، استعاره، تشبیه و تصویرسازی در شعر پارسافر فراوان است اما آنچه مرا تا پایان مجموعه با خود برد احساس شاعرانه و عاطفه ای بود که در شعر این شاعر نمود چشمگیری دارد و صمیمیت خاصی به آثار او بخشیده است.
حسین سنگری؛ نیز در این مراسم در سخنانی گفت: عاطفه سرشار در سراسر این مجموعه به همراه جسارت زنانه، «حروف نام تو» را به یکی از بهترین عاشقانه‌ها در حوزه شعر زنان تبدیل می‌کند. 28 غزل از 32 غزل آن گواه این است که روح شاعر علاقه بیشتری به شعرهای دارای ردیف نشان داده است. با توجه به اینکه ردیف در غزل، بیشتر اوقات شاعر را در ساخت مضمون‌های تازه به چالش می‌کشد، اما باید گفت که خانم پارسافر به خوبی توانسته است از این چالش عبور کند و شاید دلیل آن این باشد که زبان شعری خود را تا جایی پرورش داده که حالا دارای شناسنامه است. زبان محکم و استخوان‌داری که مخاطب را از اولین ابیات تا آخرین ابیات به دنبال خود می‌کشاند.
وی گفت: پارسافر با اسطوره‌ها و داستان‌های ملی و مذهبی آشناست و از آنها در شعرهایش به خوبی استفاده می‌کند. اگرچه بسیاری از شاعران دیگر نیز به خوبی این اسطوره‌ها را می‌شناسند اما استفاده درست و به جا از آنها هنری است که تنها از شاعرانی برمی‌آید که شعر مثل خون در رگ‌های‌شان موج زده باشد: پیراهنی نیامد هر قدر گریه کردم / در حق چشم‌هایم، عمری قصور کردی
سینا دلشادی؛ شاعر، نویسنده و مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی، در بخشی از سخنان خود اظهار کرد: "اشک" یکی از پر بسامدترین واژه‌هایی است که به گونه‌های مختلف گونه‌های دفتر شعر «حروف نام تو» را خیس و نفیس نموده است. چه آنجا که عین واژه به کار برده شده و چه آنجا که کنایه‌مندانه "شمع" می‌شود و یا جایی دیگر که شاعر، تصویر "تَر" شدن گونه را می‌سازد یا در بیتی دیگر و شعری دیگر با نام یعقوب ِ نبی نگاهی تلمیحی به اشک دارد. پیوند "اشک" با "غم" و "اندوه" که اینها نیز واژگان پرتکرار غزل‌های این دفتر هستند نگاه گلایه‌مندانه و دردمندانه شاعر را از زمانه خویش پررنگ‌تر می کند.
دلشادی افزود: این حس و حال و هوا وقتی در بسیاری از اشعار با "مرگ" و "قبر" قرین می‌شود، بوی غزل‌های "خداحافظی" را می‌دهد و خواننده را تا مرز پریشانی و نومیدی پیش می‌برد و نامردی و نامرادی روزگار یا دقیق‌تر بگویم آدم‌های بی‌وفا و ناراست این دوره و زمانه را به رسوایی می‌کشاند. اما نکته جالب این دفتر شعر این است که در میان افسردگی‌ها و دل بریدن‌ها به ناگاه شاعر با مصرعی، بیتی یا شعری نور امید را بر جسم و جان و دل مخاطب می‌تاباند و اینجاست که هنر چینش اشعار در این کتاب بیش از پیش جلوه‌گر می‌شود. نقطه‌ی اوج این امید آفرینی و جلوگیری از افتادن این کتاب در ورطه یأس و عدم، سروده مهدوی شاعر است که خواننده را با خود در جاده‌ی جمکران همراه می‌کند. شاعر در اوج خستگی، راه نجات بشریت را نشان مخاطب می‌دهد و در یک سیر هنرمندانه مقوله انتظار را از دل خواسته‌های فردی به یک تمنای عمومی ارتقا و اعتلا می‌بخشد.