شرق مدیترانه آرام می گیرد؟
تهران - ایرنا - پس از مدتها که شرق دریای بزرگ مدیترانه به علت برخی مسایل میان یونان و ترکیه دچار تنش‌هایی شده بود، به نظر می‌رسد با رد و بدل شدن پیام‌هایی بین مقامات آنکارا و آتن، این دریاه به سمت آرامش پیش می‌رود.
موضوع اکتشافات منابع انرژی از سوی ترکیه در شرق دریای مدیترانه که موجب واکنش یونان و برخی کشورهای اروپایی از جمله فرانسه شده بود، تا جایی پیش رفت که دو طرف با نشان دادن چنگ و دندان و حتی ارسال پیام‌های جنگی به یکدیگر این تصور را نزد ناظران به وجود آوردند که جنگ و درگیری یونان و ترکیه در این منطقه به زودی اتفاق خواهد افتاد.
تنش‌ها میان آتن و آنکارا در پی اقدام ترکیه در شروع برنامه اکتشاف نفت و گاز در مدیترانه شرقی به اوج خود رسیده است. یونان این برنامه را غیرقانونی دانسته و منطقه را مورد مناقشه می‌داند. «امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه نیز با تهدید ضمنی ترکیه اعلام کرده، حضور نظامی ارتش این کشور در مدیترانه شرقی را افزایش می‌دهد.
هر چند از قبل هم قابل پیش بینی بود این آتش همانطور که زود شعله‌ور شده بود، همانگونه نیز فروکش خواهد کرد، چرا که اساسا هیچ یک از طرفین که دست بر قضا هر دو (و یا هر چهار کشور مرتبط با این موضوع یعنی یونان، ترکیه، قبرس و فرانسه) ظرفیت ورود به یک جنگ در منطقه را ندارند.
دادن اولتیماتوم و تهدید طرف مقابل از زمان آغاز اکتشافات نفت و گاز کشتی‌های ترک در مدیترانه تا چندی پیش همچنان ادامه داشت تا اینکه «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه در نشستی که با اعضای حزب «عدالت و توسعه» داشت، مساله مذاکره و گفت و گو با طرف یونانی را مطرح ساخت و عنوان کرد که تنها راه‌حل برای اختلافات میان ترکیه و یونان بر سر اکتشاف نفت و گاز در مدیترانه شرقی، گفت وگو و مذاکره است، چرا که آنکارا به دنبال ماجراجویی در منطقه نیست.
به رغم این وی از اختلافات دیرینه کشورش با یونان نیز عبور نکرد و به همین علت آتن را به تلاش برای نقض حقوق ترکیه متهم کرد و گفت که افزایش تنش در منطقه از سوی یونان صورت گرفته است؛ ما (ترکیه) به دنبال افزایش دشمنی و تنش در منطقه نیستیم و این یونان است که نمی‌خواهد به حقوق ترکیه احترام بگذارد.
در این سخنان اردوغان دو نکته وجود دارد که نخست همانطور که اشاره شد، تمایل به مذاکره و گفت و گو و سپس اشاره‌ای نرم و البته صریح به اینکه اختلافات گذشته ترک‌ها یا یونانی‌ها همچنان پابرجا خواهد بود و شاید آینده مشخص سازد که این دو کشور آیا روزی بار دیگر رو در روی هم قرار خواهند گرفت یا نه.
هر چند که یونان نیز مدعی شده که طرح مذاکره و پرهیز از تنش به ابتکار آتن صورت گرفته است.
استقبال اروپا از مذاکره یونان و ترکیه
تمایل دو طرف و نیز ورود برخی شرکای اروپایی و غیر اروپایی به ماجرای تنش میان ترکیه و یونان، همانطور که عنوان شد باعث شد تا طرفین علاقه خود را گفت و گو و رفع تنش ابراز کنند.
البته برخی منابع عنوان کردند که اتحادیه اروپا به خواست یونان پای به میدان مناقشه آنکارا و آتن نهاده است که در این صورت نیز به اصل ماجرا لطمه‌ای وارد نمی‌شود.
از همین روی «اورسولا فون در لاین»، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا نیز به تازگی با انتشار پیامی در حساب توئیتر خود از آغاز مذاکرات میان ترکیه و یونان استقبال کرد و با اشاره به گفت‌وگوی خود با اردوغان از طریق ویدئو کنفرانس گفت که در ارتباط با تحولات اخیر در مدیترانه شرقی و مساله مهاجرت، گفت‌وگوی بسیار مفیدی را رئیس جمهوری ترکیه انجام داده است.
وی همچنین با بیان این که مذاکرات میان دو کشور به دلیل ثبات مدیترانه شرقی و روابط سازنده با اتحادیه اروپا بسیار حائز اهمیت است، تصریح کرد که اروپا از آغاز مذاکرات میان ترکیه و یونان استقبال می‌کند.
حساسیت اروپائیان درباره بروز هرگونه تنش در شرق مدیترانه و به خصوص میان دو کشور عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو در توئیت خانم فون در لاین کاملا مشهود و البته قابل درک است. چرا که وقوع هرگونه ناامنی در دریای مدیترانه نه تنها امنیت تعدادی از کشورهای اروپا را به مخاطره می‌اندازد، بلکه وقوع درگیری در این منطقه حتی می‌تواند به منافع و امنیت بزرگترین متحد آنها یعنی اسرائیل نیز صدمه بزند که از این منظر موضوع بسیار قابل تامل خواهد بود.
البته رژیم صهیونیستی که خود را یکی از مدعیان بهره‌برداری از منابع دریای بزرگ مدیترانه می‌داند، به خوبی واقف است که هرگونه درگیری و بی‌ثباتی در این پهنه آبی به سادگی می‌تواند بر منافعش تاثیر منفی بگذارد و شرایط کنونی منطقه به ویژه در خاورمیانه که همواره متاثر از دسیسه‌های تل آویو می‌باشد، این امکان را برای آن رژیم باقی نمی‌گذارد که بتواند به صورت مستقیم دستکم در شرایط کنونی وارد معرکه شرق مدیترانه نیز شود.
مذاکرات اکتشافی ترکیه و آتن
ترکیه و یونان تا کنون 60 بار درباره منابع انرژی در شرق دریای مدیترانه با یکدیگر پای میز مذاکره نشسته‌اند. دور شصتم و آخرین مذاکرات اکتشافی بین دو کشور اول مارس 2016 در آتن، پایتخت یونان برگزار شد.
پس از این تاریخ، مذاکرات بین ترکیه و یونان در قالب رایزنی‌های سیاسی ادامه یافت، اما به چارچوب مذاکرات اکتشافی بازنگشت.
ترکیه و یونان برای نخستین بار در سال 2002 و همزمان با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه رو در روی هم نشستند و مذاکراتی را برای رسیدن یک نقطه مشترک درباره اختلافات دیرینه دو طرف در پهنه آبی مدیترانه آغاز کردند.
اختلافات و نیز تنش کنونی دو طرف که ریشه در برخی مسایل قدیمی میان آتن و آنکارا و یا بهتر بگوییم، حکومت عثمانی و امپراتوری روم شرقی دارد، به زمانی باز می‌گردد که ارتش عثمانی در قرن 15 قسطنطنیه و بخش‌هایی از یونان کنونی را به تصرف خود درآورد که شرح بیشتر آن در این نوشته نمیگنجد.
به هر روی با تمایل دو طرف برای آغاز مذاکرات به نظر می‌رسد دور شصت و یکم این مذاکرات نیز به زودی آغاز گردد و همانطور که «ابراهیم کالین» سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه گفت، شصت و یکمین دور مذاکرات اکتشافی ترکیه و یونان دقیقا از همان نقطه‌ای که متوقف شده بود، ادامه خواهد یافت.
وی این مطلب را پس از نشست معارفه پروژه «فرهنگ لغت نام‌های ادبیات ترک» در استانبول در جمع خبرنگاران عنوان کرد و از برگزاری دو دیدار مهم دیگر برای مذاکره میان دو طرف خبر داد که یکی از آنها سیاسی و دیگری نظامی خواهد بود.
آنچه درباره آینده روابط دو طرف قابل انتظار است
بنابر آنچه که گفته شد، تمایل دو کشور امیدها را برای کاهش تنش در شرق مدیترانه به خصوص در حوزه آبی مربوط به جزیره قبرس افزایش داده، اما به رغم این، همچنان به نظر می‌رسد که این توافقات به دلایل گوناگون و به خصوص دلایل تاریخی بسیار، می‌تواند شکننده باشد، اگر طرفین نخواهند گذشته و تاریخ مناقشات سیاسی و نظامی و حتی فرهنگی - مذهبی خود را فراموش کنند.
موضوع اشغال بخش شمالی جزیره قبرس از سوی ترک تبارهای ساکن این جزیره و کمک بی‌شائبه ترکیه به آن، مساله مهاجرانی که از طریق ترکیه به صورت غیر قانونی تمایل دارند خود را به اروپا برسانند و این موضوع از نظر اروپاییان بسیار مهم ارزیابی می‌شود، مساله عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا و مخالفت همیشگی یونان با این موضوع، مساله وجود منافع مشترک در شرق مدیترانه و دهها مورد اختلاف دیگر میان ترکیه و یونان، آینده‌ای بس پیچیده و البته مبهم را میان دوطرف ترسیم می‌کند که به دلایل تاریخی و فرهنگی با شرایط کنونی هرگز نمی‌توان آن را از نظر دور داشت، مجموعه مسایلی باقی‌مانده میان ترک‌ها و یونانی‌ها هستند که طرح نامناسب هر کدام از آنها در زمان‌های نامناسب تر، می‌تواند بار دیگر تنش میان ترکیه و یونان را احیا کند.
*س_برچسب‌ها_س*