صادرات در سکوت؛ میوه و سبزی در ازای قطعه خودرو!

به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ ایران در سال‌های اخیر با تکیه بر یارانه‌های سنگین آب، انرژی و کود، کشاورزی گلخانه‌ای خود را به شکل چشم‌گیری گسترش داده است. سطح زیر کشت گلخانه‌ای کشور از 2018 تاکنون بیش از سه‌برابر شده و این رشد، باعث جهش صادرات به کشورهای حاشیه خلیج فارس شده است. اکنون ایران تأمین‌کننده اصلی محصولاتی چون گوجه، گل کلم و هندوانه در امارات است و از این طریق سالانه تا 5 میلیارد دلار ارزآوری دارد.

اما پشت این موفقیت، هزینه‌ای بزرگ نهفته است: بحران آب در ایران. صادرات گسترده محصولات کشاورزی، ناترازی آبی کشور را تشدید کرده و بخش زیادی از منابع کمیاب را به کام صادرات برده است.

در بازار عمده‌فروشی العویر در شرق دبی، میوه‌ها و سبزی‌های ایرانی بدون نام و نشان واضح، به مشتریان بی‌خبر فروخته می‌شوند. محصولات ایرانی اغلب با برچسب‌های جعلی یا بسته‌بندی مجدد، به عنوان تولیدات کشورهایی مانند ترکیه یا آذربایجان عرضه می‌شوند. حتی به عربستان - که به طور رسمی واردات از ایران را ممنوع کرده - این محصولات از مسیرهای پنهانی و با بسته‌بندی جدید قاچاق می‌شوند.

درحالی‌که ایران برای تأمین تجهیزات و کالاهای موردنیاز خود تحت فشار تحریم‌هاست، این صادرات کشاورزی به‌نوعی به مبادله کالا تبدیل شده است. درهم حاصل از فروش محصولات در امارات، از طریق شبکه‌های غیررسمی به صادرکنندگان کالاهای اساسی مانند قطعات خودرو و لوازم‌خانگی پرداخت می‌شود؛ کالاهایی که ایران به‌شدت به آن‌ها نیاز دارد. این مبادله بدون آنکه ریالی جابه‌جا شود، انجام می‌شود.

در سمت دیگر، کشورهای خلیج فارس اگرچه به ظاهر از این واردات سود می‌برند - با کاهش تورم و تأمین بازار - اما کشاورزی داخلی‌شان به‌شدت تحت فشار قرار گرفته است. امارات با وجود سرمایه‌گذاری‌های عظیم برای خودکفایی غذایی، از جمله ساخت «دره فناوری غذایی» و بزرگ‌ترین مزرعه سرپوشیده جهان، نتوانسته با قیمت پایین محصولات ایرانی رقابت کند. تولیدکنندگان داخلی امارات از میدان خارج می‌شوند، درحالی‌که زمین‌هایشان بایر می‌ماند.

برخی تحلیلگران معتقدند که این کشورها با پذیرش محصولات ایرانی، هم هزینه‌های غذایی خود را کاهش می‌دهند و هم از ایران دلجویی می‌کنند تا در صورت وقوع درگیری‌های منطقه‌ای، در امان بمانند. حتی ممکن است حفظ منابع آب داخلی برایشان در اولویت باشد.

اما این معادله پیچیده، با یک تهدید روبه‌روست: ناپایداری منابع آبی ایران. اگر بحران آب در داخل ایران شدت بگیرد، صادرات هم متزلزل می‌شود و همین موضوع می‌تواند امنیت غذایی کشورهای واردکننده را به خطر اندازد.

در ظاهر، صادرات میوه‌های ایرانی یک پیروزی اقتصادی است.

اما در باطن، این موفقیت بر بستری از زمین‌های خشک و منابع تحلیل‌رفته بنا شده است.