صفر تا 100 کم‌و‌کیف "گزینش معلمان جدید الورود"/ "کیفیت" قربانی استخدام فوری معلم؟!

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، هرگونه اخلال در روند جذب نیروهای باانگیزه و قوی برای ورود به شغل معلمی می‌تواند "پاشنه آشیل" موفقیت نظام تعلیم و تربیت کشور باشد.

بر همین اساس، اهمیت استخدام افراد توانمند و با‌انگیزه به‌عنوان معلم در وزارت آموزش و پرورش اهمیت به سزایی دارد و در در گلوگاه کار، گزینش نیرو برای شغل معلمی مطرح می‌شود.

در سال‌های اخیر به دلیل کمبود شدید معلم، کیفیت استخدام افراد به‌عنوان معلم با افت محسوسی مواجه شد و برخی کارشناسان بر این باورند کیفیت قربانی تأمین اورژانسی معلم برای کلاس‌های درس شده است.

این وضعیت در نهایت دانش‌آموزان مدارس عادی دولتی را قربانی خود کرد و نشانگرهایی که وضعیت کیفیت در مدارس کشور را نشان می‌دهد از افت قابل توجه عملکرد آنها در مقایسه با دانش‌آموزان مدارس خاص حکایت دارد.

در همین ارتباط، مصاحبه‌ای را با سید حسین داودالموسوی؛ مدیرکل دبیرخانه هیئت مرکزی گزینش وزارت آموزش‌وپرورش داشتیم تا درباره شیوه گزینش نیرو برای شغل معلمی و اینکه آیا فرصت کافی در اختیار گزینش برای بررسی 34 هزار پذیرفته شده آزمون استخدامی اخیر وجود داشت، توضیح دهد.

مشروح این گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید:

تسنیم: روند گزینش معلمان برای 34 هزار پذیرفته شده آزمون استخدامی آموزش و پرورش به چه صورت است؟ این افراد باید از مهر ماه معلمی را آغاز کنند با توجه به این مدت محدود، فرصت کافی برای گزینش و بررسی آنها وجود داشت؟!

گزینش متولد انقلاب اسلامی است و به فرمان امام خمینی در سال 61 تأسیس شد؛ پایه‌گذار گزینش‌، آموزش و پرورش بوده و بزرگترین هیئت مرکزی کشور مربوط به گزینش آموزش و پرورش است و معمولاً گزینش این وزارتخانه در بسیاری از موضوعات نقش راهنما در مجموعه گزینش کشور داشته است.

قانون گزینش در سال 74 ویژه آموزش و پرورش مصوب شد و بعد از آن، قانون را به سایر بخش‌ها تسری دادند؛ این قانون شغل معلمی را جزء مشاغل حساس می‌داند و با دو ضابطه عمومی و اصلح، صلاحیت‌های معلمی را بررسی می‌کند.

زمان حاضر، دوره‌ای خاص و حساس است به این دلیل که بدنه آموزش و پرورش در حال تحول است و افرادی که اوایل دهه 70 وارد آموزش و پرورش شدند به مرز بازنشستگی رسیده و سالانه حدود 70 تا 80 هزار نفر بازنشسته وجود دارد که باید معلمان دیگر جایگزین آنها شوند.

جذب 25 هزار نفر

فرآیند جذب معلم از دو دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی است و در شرایط استثنایی و ویژه فعلی، استخدام پیمانی از طریق آزمون نیز اضافه شده است؛ برای امسال قرار بود 34 هزار معلم استخدام شوند اما به دلیل عدم کسب امتیازات علمی این تعداد جذب نشده و فعلاً حدود 25 هزار نفر از آنان پذیرفته شدند.

فرآیند جذب در آموزش و پرورش بدین شرح است که در ابتدا آزمون علمی، مصاحبه تخصصی و بررسی‌های پزشکی انجام می‌شود. در این مرحله سلامت جسم و روان افراد بررسی خواهد شد و پس از آن فرآیند گزینش آغاز می‌شود که شامل تحقیق از محل‌های گوناگون، مصاحبه و استعلام از مراجع ذی‌صلاح است.

گزینش سه ماه زمان نیاز دارد

در رابطه با کمبود زمان برای گزینش افراد باید گفت که طبق قانون، فرآیند گزینش به حداقل سه ماه زمان نیاز دارد اما با توجه به نزدیکی آغاز سال تحصیلی و ضرورت حضور این افراد در کلاس‌های درس به دلیل کمبود معلم، در تلاشیم تا بتوانیم تا اول مهر به درصد بالایی از افراد پاسخ دهیم.

پاسخ گزینش با تأخیر

با توجه به اینکه فرایند آموزش افراد نیز، به زمان احتیاج دارد و احتمالاً صدور احکام استخدامی آذر خواهد بود‌، تا قبل از صدور حکم استخدام افراد فرصت داشته و می‌توانیم اعلام‌نظر کنیم، طی هماهنگی صورت گرفته مقرر شد پاسخ گزینش را با تأخیر اعلام کنیم بنابراین زمان کافی را در اختیار همکاران گزینش قرار می‌دهیم چون هدف این است که بهترین گزینش انجام شود.

تسنیم: یعنی فرایند گزینش تا آذر ماه ادامه دارد؟

خیر! فرایند گزینش در نهایت تا اواخر مهر ماه ادامه خواهد داشت و نتایج را تا آن زمان اعلام خواهیم کرد اما صدور احکام افراد به دلیل سپری کردن آموزش‌ها و مهارت‌های مربوط به معلمی تا آذر ماه به طول می‌انجامد.

گزینش دقیق مورد تاکید است هر چه در فرصت بیشتری کار گزینش انجام شود، کیفیت کار افزایش می‌یابد‌.

نگران کیفیت نیستیم

تسنیم: وقتی فرآیند گزینش بسته می‌شود، در این فرصت کوتاه نهایتاً تا پایان مهر کیفیت گزینش کاهش نمی‌یابد؟

اگر فرایند را خیلی کوتاه کنیم، حتماً کیفیت کار آسیب می‌بیند البته فرصت در اختیارمان کم نیست و دو ماه فرصت داریم برای همین از ابزارهای مختلف برای افزایش سرعت و دقت کار استفاده خواهیم کرد. به نظر می‌رسد طی دو ماه مشکل چندانی برای کیفیت کار به وجود نیامده و امیدواریم بهترین‌ها انتخاب شوند.

تسنیم: مراحل گزینش در آموزش و پرورش به چه صورت است؟ تحقیق از محل و استعلام چگونه انجام می‌شود؟

معلمی جزء مشاغل حساس است و باید ضابطه عمومی و اصلح رعایت شود؛ ضابطه عمومی 7 بند دارد که عبارت است از:

اعتقاد به دین اسلام یا یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی

التزام عملی به احکام اسلامی

اعتقاد و التزام به ولایت فقیه، نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی

عدم اشتهار به فساد اخلاقی

عدم سابقه وابستگی تشکیلاتی

عدم سابقه محکومیت کیفری موثر

عدم اعتیاد به مواد مخدر

افراد را با این 7 شاخص سنجیده و در صورت احراز صلاحیت عمومی به سراغ انتخاب اصلح می‌رویم؛ انتخاب اصلح ملاک‌هایی از جمله حضور فرد در فعالیت‌های اجتماعی، مذهبی و سیاسی دارد؛ این شاخص‌ها بررسی شده و امتیازی به فرد تعلق می‌گیرد یعنی فرد باید حداقل نمره را کسب کند تا بتواند وارد آموزش و پرورش شود.

تسنیم: معیارهای انتخاب اصلح چیست؟ محورهای اخلاقی، اعتقادی و سیاسی را چگونه می‌توانید در گزینش افراد رصد کنید؟ اساساً چنین معیارهایی به ویژه مسائل اعتقادی یا اخلاقی تا چه اندازه قابل احصاء هستند؟

انتخاب اصلح بر اساس تبصره یک ماده 4 آیین نامه اجرایی قانون گزینش انجام و به فرد نمره‌ای تعلق می‌گیرد.

حضور و عملکرد فرد در فعالیت‌های مذهبی و سیاسی در جامعه مشخص است. فعالیت‌هایی هم که نشانه علاقه فرد به نظام جمهوری اسلامی است جزء موارد عملکردی است.

روش تشخیص به این صورت است که ابتدا تحقیقات انجام می‌دهیم. در تحقیق به فردی مراجعه می‌کنیم که طی یک دوره زمانی از فرد شناخت دارد به عنوان مثال وقتی می‌گوید " فرد پذیرفته شده را 5 سال است می‌شناسم" یک دوره 5 ساله را برای ما بازگو می‌کند و از عملکرد فرد صحبت می‌کند.

 برای تحقیق انواع مختلف از جمله تحقیقات محلی، محل تحصیل و کار افراد مدنظر است. همچنین مصاحبه که یک دیدار رو در رو با داوطلبان است و استعلام نیز از سایر ابزارها است.

اهمیت زیرکی گزینشگران

باید توجه داشت که گزینش یک کار حرفه‌ای است و شناخت انسان‌ها بسیار دشوار است بنابراین انتخاب گزینشگران، طی چند مرحله انجام می‌شود و حتی زیرکی آنها هم مورد توجه قرار خواهد گرفت. گزینشگران بعد از ورود به کار باید آموزش‌های عملی را که بسیار مهم است سپری کنند. همچنین تلاش می‌کنیم از اساتید خبره در مباحث روانشناسی و فنی برای آموزش گزینشگران استفاده کنیم و به دنبال پویایی و روزآمدی روش‌های گزینش هستیم.

در تشخیص میزان باور اعتقادی و قلبی افراد اگر هدف ما به اصطلاح عکس گرفتن از فرد باشد نمی‌توان به آسانی آن را تشخیص داد اما روش ما فرآیندی است و طی تحقیقات، عملکرد افراد را در دوره چند ساله بررسی می‌کنیم.

تسنیم: تحقیقات از افرادی است که فرد به‌عنوان دوستان و آشنایان معرفی کرده است؟

بر اساس ضوابط خاص به سراغ معرفین رفته و از میان افرادی که مورد اعتماد جامعه هستند منابع مورد اطمینانی هم داریم و به آنها مراجعه و اطلاعات دریافت می‌کنیم. این منابع، شناختی از فرد به ما ارائه می‌دهند.

به جز این افراد، مراجع ذی‌صلاح و مصاحبه گزینش نیز وجود دارد و در مصاحبه گزینش بخشی از فرآیند، مربوط به راستی آزمایی اطلاعاتی است که کسب کرده‌ایم و اینگونه نیست صرفاً تحقیق میدانی و اطلاعات منابع را ملاک عمل قرار دهیم بلکه درباره آن با خود فرد صحبت کرده و پس از آن جمع بندی و ارزیابی می‌کنیم.

تسنیم: منابع موثق چه کسانی هستند؟

منابع موثق و مورد اطمینان ما در محیط‌های متنوع، متفاوت است. برخی افراد مورد اعتماد ما هستند و ممکن است در جایی یک نیروی کارشناس عادی باشد و در جای دیگر مدیر ارشد. در حقیقت شخصیت فرد و شناختی که از داوطلب دارد باعث می‌شود ما به او مراجعه کنیم نه جایگاه او؛ بر اساس ماده 23 دستورالعمل تحقیق، منبعی که برای تحقیقات می‌توان از وی اطلاعات کسب کرد باید موثق، متدین و معتقد به موازین اسلامی و نظام باشد.

در بحث منبع موثق مهمترین شرط صداقت است و این صداقت را راستی آزمایی کرده تا بتوانیم کار را دقیق انجام دهیم.

تسنیم: بین صحبت‌هایتان به گزینشگران اشاره کردید. چند سال قبل یکی از نمایندگان مجلس به روال گزینش در آموزش و پرروش نقد کرده بود و از غلبه روابط در مسائلی همچون سلامت روان و تعهد تحت تاثیر آشنایان خبر داده بود! چقدر گزینش‌ها تحت تأثیر سفارش افراد است؟

اتفاق ناخوشایندی که در چند وقت گذشته رخ داد‌، تداخل بین دو موضوع است؛ ما در فرایند جذب افراد دو مرحله مصاحبه تخصصی و مصاحبه عمومی برای گزینش داریم‌. در مدت اخیر برخی اتفاقات مصاحبه تخصصی متوجه گزینش شد آن هم در شرایطی که فرآیند گزینش هنوز آغاز نشده بود.

مسامحه و سهل‌انگاری را انکار نمی‌کنم

فرایند گزینش شورایی است و هیئت مرکزی گزینش وجود دارد، برای هر رأیی که صادر می‌شود حداقل سه نفر باید اعلام نظر کنند و این افراد از مراتب مختلفی عبور کرده و مورد تأیید آموزش و پرورش هستند و ابلاغ آنها توسط هیئت عالی گزینش کشور صادر شده است.

اینکه در گذشته مسامحه یا سهل انگاری در فرایند گزینش‌ها انجام شده باشد را نمی‌توان انکار کرد. در مدتی که بنده حضور داشتم نمایندگان مجلس تماس گرفته و پیگیر کار موکلان خود هستند اما منصفانه بگویم هیچ درخواستی خارج از ضوابط نداشتند.

تسنیم: طی سالیان اخیر حوادث تلخی را در مدارس داشتیم مانند حادثه مدرسه معین و به تازگی هم، پرونده آزار 7 دانش‌آموز دختر توسط معلمی در استان خراسان جنوبی؛ بسیاری از منتقدان بر این باورند که بروز اتفاقات تلخ در مدارس به دلیل اشتباه در فرایند جذب و گزینش معلم است، آیا همچنان روال دهه 60 بر گزینش آموزش و پرورش حاکم است؟

فرایند جذب نیرو، از زمانی که فرد در آزمون علمی شرکت می‌کند آغاز شده و تا مرحله صدور حکم ادامه دارد که در این مراحل، امور اداری پیگیر کارها است و ورود ما هنگامی است که افراد به گزینش معرفی شوند.

جای خالی سلامت روان

گزینش براساس قانون به بررسی 3 محور اعتقادی، اخلاقی و سیاسی می‌پردازد. سلامت روان به معنای بررسی روانشناختی در حیطه گزینش نیست چرا که صلاحیت اخلاقی را بررسی می‌کنیم نه مباحث روانی.

معرفی افراد برای بررسی سلامت روانی و جسمانی به پزشکان عمومی، از وظایف امور اداری وزارت آموزش و پرورش است و یک پزشک عمومی به صورت کلی فرد را معاینه می‌کند.

بررسی تعهد در گزینش

هنگامی که فرد به گزینش معرفی می‌شود تعهد او را بررسی کرده و به دنبال یک معلم متعهد و اخلاق مدار هستیم. به استناد قانون، بررسی‌های گزینش فقط تا مرحله استخدام قطعی است و بعد از صدور حکم استخدام، روند این بررسی‌ها از حوزه گزینش خارج شده و دستگاه‌های نظارتی مانند ارزیابی عملکرد، حراست و هیئت تخلفات اداری باید وارد شوند.

قانون می‌گوید ملاک حال فعلی افراد است و ممکن است فردی را امروز تایید کنیم و تشخیص اینکه 15 سال بعد چه اتفاقی خواهد افتاد، دشوار است.

تسنیم: ممکن است یک فرد امروز به عنوان معلم وارد آموزش و پرورش شود آیا باید در طول سال‌های خدمت به حال خود رها شود. مسئول رصد وضعیت سلامت روان، تعهد و اخلاق افراد در طول سال‌های خدمت کدام بخش است تا شاهد بروز حوادث تلخ در مدارس نباشیم.

در پویایی روش‌های گزینش به دنبال این هستیم تا اصلاحات لازم را اعمال کنیم به عنوان مثال برای صلاحیت‌های تخصصی و سلامت روح و روان پرسشنامه‌هایی طراحی شده و متخصصان نسبت به آن اقداماتی انجام داده‌اند و باید از ظرفیت تست‌های روانشناسی، مسئولیت‌پذیری و استعداد‌سنجی در گزینش افراد استفاده شود البته پیشنهادات خود را در این موضوع به وزارت آموزش و پرورش ارائه خواهیم کرد.

بعد از استخدام فرد واحدهای ارزیابی عملکرد، حراست و هیئت تخلفات اداری باید به صورت جدی به موضوعات وارد شده و روزآمدی در این بخش‌ها داشته باشیم.

معرفی نشدن برخی معلمان به گزینش

همچنین معلمان مدارس و مراکز غیردولتی حتی در صورت فعالیت به صورت ساعتی باید به گزینش معرفی شوند اما به دلیل تعدد مدارس و محدودیت‌های نیروی انسانی در آموزش و پرورش، نظارت به طور دقیق انجام نشده و برخی معلمان به گزینش معرفی نمی‌شوند. البته هم اکنون سالانه نزدیک به 50 هزار معلم از مدارس غیردولتی به گزینش معرفی می‌شوند.

بر اساس ماده 2 آیین نامه اجرایی قانون گزینش، هرگونه جذب و بکارگیری معلمان منوط به معرفی به گزینش بوده و پرداخت هر گونه وجه بدون رعایت این قانون، غیر قانونی و تخلف است.

البته بعد از حادثه مدرسه معین، شاهد رشد قابل توجه معرفی معلمان مدارس غیردولتی به واحد گزینش بودیم همچنین نظارت‌ها از سوی بخش‌های مربوطه دقیق‌تر شد. در حوزه مدارس غیردولتی به دنبال تدوین طرحی جامع درباره شیوه نامه و زمان معرفی و فرآیند بررسی گزینش معلمان هستیم.

کمبود شدید گزینشگر

تسنیم: در حوزه گزینش با چه مشکلاتی مواجه هستید و این مشکلات بر کیفیت کار و آموزش نیروها تأثیری گذاشته است؟

با کمبود شدید نیروی انسانی گزینشگر مواجه هستیم البته این کمبود با استفاده از ظرفیت فرهنگیان به عنوان نیروهای پاره‌وقت جبران می‌شود و بخشی هم کمبودهای مالی است.

در گزینش، حق داوطلب را مدنظر داریم تا عدالت برای او برقرار شود؛ از سوی دیگر حق نظام که همان دانش‌آموزان هستند بسیار مهم است به همین دلیل یکی از ویژگی‌های مهم گزینشگر این است که سهل‌گیر یا سخت‌گیر نباشد. افراط و تفریط هر دو آسیب‌زا است.

امیدوارم برای سال آینده طرح جامع گزینش معلم برای مدارس دولتی و غیردولتی را ارائه دهیم و برای به نتیجه رسیدن این طرح نیازمند همکاری تمام ارکان آموزش و پرورش و سازمان امور اداری و استخدامی به منظور جذب نیروی انسانی مورد نیاز هستیم.