ضرورت احداث مرکز تجاری ایرانی در مسکو / تکمیل راه‌آهن رشت - آستار یکی از محورهای مذاکرات رئیس‌جمهور با پوتین بود

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، سفر دو روزه رئیس جمهور ایران و به دعوت همتای خود در روسیه برای صحبت در مورد قرارداد همکاری بیست ساله بین دو کشور انجام شد مورد توجه کارشناسان و رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفته است. سفری که دستاورد‌های آن زمانی ارزشمند می‌شود که ختم به نوشتن و انعقاد قراردادی نشود که درحد حرف باقی بماند. فقدان زیر ساخت‌ها برای جامه عمل پوشاندن به مفاد قرارداد‌ها یک ضرورت اجتناب ناپذیر است که اگر تامین نشود، صرفا یک سفر و قراردادی به امضاء رسیده که سهم ما در آن بسیار ناچیز خواهد بود. برای روشن‌تر شدن ابعاد این موضوع که چه زمانی شاهد دستاورد‌های اصلی سفر رئیس جمهور به روسیه خواهیم بود با فرهاد پرند؛ مسئول میز روسیه در سازمان توسعه تجارت و رایزن بازرگانی سابق ایران در روسیه گفتگو کرده ایم که در ادامه آمده است. آیا در حال حاضر از میزان مراودات تجاری و بازرگانی ایران با روسیه رضایت دارید؟ براساس تجارب خود به عنوان کارشناس بازرگانی خارجی کشور‌های مشترک المنافع (CIS) بهبود تراز تجاری ایران و افزایش صادرات کشور همواره در دستور کار و مد نظرداشته ایم و بر این موضوع تاکید می‌کنم که سهم 2 دهم درصدی ایران از بازار 240 میلیارد دلاری وارداتی روسیه، سهمی بسیار ناچیز است. صادرات 500 میلیون دلاری ایران به روسیه، در مقایسه با بازار عظیم روسیه و اوراسیا، سطح روابط سیاسی عالی، ظرفیت‌های بالای نیروی انسانی و تجار متخصص، موقعیت جغرافیایی مناسب و مسیر‌های حمل و نقل دریایی کاسپین و ریلی و جاده‌ای و تولیدات داخلی در بخش‌های صنعتی و دانش بنیان را نمی‌توان صادراتی در حد تامل عنوان کرد. چرایی این حجم ناچیز صادرات را می‌توان در عدم تکمیل زیرساخت‌های سخت افزاری و نرم افزاری جستجو کرد که امیدواریم از نتایج سفر رئیس جمهور محترم به روسیه نهایت بهره برداری به عمل آید. در حال حاضر برای توسعه تجارت با روسیه نیاز‌های اصلی کشور در چه حوزه‌هایی متمرکز است؟ یکی از مولفه‌های بسیار مهم برای استفاده حداکثری از توافق بین ایران و روسیه، تکمیل زیرساخت‌های تجارتی و صادراتی است. در غیراین صورت امضای تفاهم نامه بیست ساله یا موافقتنامه تجارت ترجیحی و آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا نمی‌تواند به تنهایی تحول چشمگیری در توسعه تجارت ایران با روسیه به همراه داشته باشد. در راستای تسهیل تجارت و ورود به بازار روسیه و اورسیا انعقاد قرارداد‌های تجارت ترجیحی وآزاد درجهت همگرایی منطقه‌ای و برون گرایی اقتصاد کشور امر مطلوبی است، البته بدون اصلاح قوانین و مقررات داخلی و وفق دادن تولیدات صادرات محور با استاندارد‌های اوراسیا و روسیه و تکمیل زیرساخت‌های لجستیک، حمل و نقل، توزیع و امکان بازاریابی و شناسایی بازار هدف وارد فاز رشد وافزایش صادرات و تجارت نمی‌شویم، بلکه این موضوع حتی خطراتی را به اقتصاد ایران تحمیل می‌کند.

آیا وظیفه توسعه تجارت با روسیه را تنها باید برعهده سازمان توسعه و تجارت گذاشت؟ بی تردید توسعه تجارت و صادرات کشور را نباید به سازمان توسعه و تجارت به عنوان متولی تجارت محدود کرد. چرا که این سازمان بدون همکاری سایر بازیگران و ذی نفعان بخش دولتی و خصوصی اعم از وزارت خانه ها، اتاق‌های بازرگانی و اتاق‌های تعاون و کلیه ذی نفعان به تنهایی نمی‌تواند زمینه‌های لازم برای توسعه صادرات کشور را رقم زند. به عنوان مثال در توسعه صادرات، حمل و نقل و زیرساخت‌های لازم برای حمل دریایی، جاده ای، ریلی و هوایی امری بسیار ضروری است که مسوولیت آن با وزارت راه وشهر سازی است. در این خصوص نزدیک به هفت سال از اجرای 25 کیلومتر خط ریلی رشت به بندر کاسپین که حلقه اتصال کریدور شمال به جنوب می‌گذرد که این عدم تکمیل زیرساخت خود مانعی در جهت افزایش تجارت است. همچنین عدم تکمیل بخشی از راه آهن زاهدان و 160 کیلومتر مسیر راه آهن رشت به آستار، بخش قابل توجهی از ظرفیت ترانزیتی و تجارت کشور را محدود نموده است. ورود بخش خصوصی به توسعه تجارت با روسیه و کشور‌های پیرامونی با بستر سازی‌های دولت نیز می‌تواند منجر به افزایش رقابت شود. تامین تجهیزات بندری، کشتی‌های مخصوص حمل انواع کالا‌های فاسد شدنی به صورت کشتی‌های مجهز رو - رو در دریای کاسپین می‌تواند بخشی از اقدامات رو به جلو برای توسعه روابط اقتصادی ایران با کشور‌های همسایه شمالی از جمله روسیه باشد. چه راهکار‌ها و راهبرد‌های برای افزایش میزان صادرات و استفاده حداکثری از بازار‌های روسیه پیشنهاد می‌کنید؟ اجرای دو راهبرد در بخش تولید به افزایش صادرات کشور کمک می‌کند. افزایش صادرات محصولات فعلی به روسیه به عنوان یکی از اصلی‌ترین نیاز‌های بازار روسیه که شامل محصولات کشاورزی می‌شود را باید در دستور کار قرار داد. لازمه این امر فعال شدن بخش بازارشناسی و بازاریابی جهت توزیع و افزایش فروش به منظور نفوذ در بازار هدف است. در راهبرد دیگر محصولات کنونی که به شهر‌های بزرگی مثل مسکو و سن پترزبورگ و چند شهر مهم روسیه صادر می‌شود را به ایالت‌های دیگر روسیه گسترش دهیم. روسیه دارای 85 استان فدرالی است که توسعه تجارت و صادرات به این ایالت‌ها منوط به بازاریابی شبکه‌ای و امکانات توزیع است. راهبرد مهم دیگر در توسعه صادرات به روسیه، تمرکز بر تنوع سازی کالاهاست. به این معنا که تمرکز صرف بر صادرات محصولات کشاورزی کافی نیست، چرا که صنایع کشورمان ظرفیت صادرات کالا‌های دانش بنیان و صنعتی با ارزش افزوده بالا، مصالح ساختمانی بویژه کاشی، سرامیک، سیمان، شیر آلات ساختمانی، محصولات غذایی کنسرو شده، لبنی و دریایی، کفش، چرم، دارو، محصولات پتروشیمی و شیمیایی، پوشاک، قطعات خودرو و... را دارد. دست یابی به صادرات 10 میلیارد دلاری و کسب حداقل 4 درصد بازار روسیه منوط به توسعه زیر ساخت‌های اشاره شده است. درحال حاضر روزانه نزدیک به 250 کامیون کالا‌های ایرانی از مرز زمینی آستارا از مسیر آذربایجان به روسیه صادر می‌شود. این رقم در حالی به 10 میلیارد دلار می‌رسد که به جای 250 کامیون، 5 هزار کامیون صادر شود.

بی تردید مسیر جاده‌ای آذربایجان ظرفیت عبور و مرور این تعداد کامیون را ندارد، ضمن اینکه در این مسیر کارشکنی‌هایی فراوان و ضرر و زیان بسیاری به تجار ایرانی با مانع تراشی‌های متعدد تحمیل شده است؛ بنابراین در بخش حمل و نقل، تنوع سازی مسیر‌های حمل به روسیه از مولفه‌های بسیار مهم است. بدین منظور دولت محترم با رایزنی با سایر کشور‌ها از جمله ارمنستان، گرجستان و ترکمنستان بایستی مسیر‌های جدید زمینی برای ترانزیت کالای ایرانی به روسیه ایجاد کند. تکمیل راه آهن رشت - آستار با تکمیل 160 کیلومتر که در سفر جناب آقای رییسی به روسیه یکی از محور‌های مذاکرات با آقای پوتین بود بخشی عظیمی از صادرات ایران به روسیه را از طریق راه آهن حمل نماید. تکمیل این مسیر راه آهن می‌تواند به فعال سازی کریدور شمال به جنوب شتاب بیشتری دهد. همچنین تکمیل راه آهن 25 کیلومتری رشت به بندر کاسپین، زمینه ساز صادرات بخشی از کالا‌های ایرانی بصورت حمل ترکیبی از طریق راه آهن و ورود به بندر کاسپین و سپس حمل از طریق در یایی کاسپین به سمت بنادر روسیه و سایر کشور‌های حوزه دریای کاسپین را فراهم می‌نماید و در حقیقت از شیطنت و مانع تراشی کشور‌های بال شرقی و غربی کاسپین جلوگیری خواهد شد. ضمن اینکه در راستای متنوع سازی مسیر‌های حمل و نقل برای صادرات می‌توان برخی از کالا‌های ویژه را با حمل و نقل هوایی به روسیه منتقل نمود. البته حمل به صورت دریایی به بنادر "آستارا خان" و " کالمیکا " نیازمند ایجاد سردخانه و انبار و مرکز تجاری و لجستیک به منظور توزیع به عنوان دروازه ورود کالا‌های ایرانی به سایر مناطق روسیه می‌باشد.

در صورت فراهم نمودن زیرساخت‌های داخلی در سرزمین روسیه چه اقداماتی برای افزایش سهم ایران ضروری است؟ با توجه به اینکه مسکو دریافت کننده 43 درصد واردات کل روسیه به شمار می رود، داشتن یک مرکز تجاری در این شهر و سایر شهر‌های بزرگ روسیه نیز الزامی است. در مورد بازار‌های هدف با توجه به وسعت روسیه دقت در تعیین بازار‌ها نکته بسیار حائز اهمیتی است. به این دلیل که بسیاری از بازار‌های روسیه که بازار‌های پر جمعیتی دراستان‌های بزرگ این کشور هستند، از نظر جغرافیایی به ایران نزدیک هستند. یعنی 80 درصد جمعیت این کشور در استان‌هایی ساکن می‌باشند که فاصله مناسبی با کشورمان حتی نسبت به استان‌های شرقی روسیه دارند لذا توسعه و گسترش صادرات به این مناطق و انتخاب صحیح بازار‌های هدف به شدت می‌تواند بهره مندی ایران از قرارداد بین دو کشور و موافقتنامه تجارت ترجیحی و آزاد با با اتحادیه اقتصادی اوراسیا را افزایش دهد.