ضرورت تصویری کردن وقایع مهم تاریخ و راه سختی که پیشروی "تنهاتر از مسیح" است + فیلم

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نمایش «تنهاتر از مسیح» این شب‌ها در بوستان ولایت در تهران در دو سانس روی صحنه می‌رود و حال و هوای متفاوتی را برای تماشاگرانش به ارمغان می‌آورد. نمایشی که چهارمین فصل خود را پشت سر می‌گذارد و به دلیل همین موضوع انتظارات از آن بالاتر رفته است.

اگر بخواهیم از نظر سوژه، «تنهاتر از مسیح» را مورد بررسی قرار بدهیم باید اشاره کرد که فصل چهارم این نمایش با عنوان «راه سرخ» سراغ اتفاقات مهم تاریخ اسلام از عید غدیر تا واقعه کربلا رفته است. اتفاقات مهمی که آرام آرام مردم کوفه را به سمت و سویی برد تا به روی نوه پیامبر اسلام شمشیر بکشند و او را به شهادت برسانند. مروری بر همه این اتفاقات و بیان آنها بدون شک هم مهم است و هم کمک می‌کند تا درس‌های بزرگ قیام سیدالشهدا واضح‌تر برای مردم بیان شود.

.

از این نظر می‌توان گفت که فصل چهارم «تنهاتر از مسیح» در زیرلایه خود تلاش دارد همه انحرافاتی که جامعه اسلامی بعد از رحلت پیامبر اسلام درگیرش شد را روایت کرده و از این رهگذر اتفاقات مهم تاریخ اسلام را در قالب هنر تئاتر به منصه ظهور بکشاند.

این نمایش میدانی اگرچه بازه زمانی نسبتا بزرگی را برای روایت انتخاب کرده اما از آنجا که هدف اصلی خود را رسیدن به واقعه کربلا و روز عاشورا معین کرده، تا حدودی تکلیفش را می‌داند؛ سراغ اتفاقاتی می‌رود که رنگ و بویی از آن در ماجرای کربلا دیده می‌شود یا زمینه را برای وقوع آن واقعه مهیا می‌کند. بنابراین می‌توان گفت یکی از نقاط قوت این نمایش همین موضوع است. نمایش بنا ندارد مخاطب را سردرگم کند و راه خود را برای رسیدن به نقطه اوج به خوبی بلد است.

موضوع مهمی که این نمایش و کارهای میدانی شبیه به این نمایش را مهم و ارزشمند می‌کند، تصویری کردن شنیده‌ها از تاریخ اسلام به ویژه واقعه کربلا است. مخاطبان این نمایش، قطعاً شنیده‌های زیادی از تاریخ اسلام به ویژه اتفاقات مهم آن نظیر غدیر خم، ثقیفه، شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها، شهادت امام حسن علیه السلام و واقعه کربلا دارند، اما بسیاری از این اطلاعات در حد مطالبی است که در سخنرانی‌ها و ممبرها، مقاتل‌خوانی‌ها و مجالس روضه به سمع آنان رسیده و نمایشی عینی از این موضوعات نداشته‌اند.

البته باید دقت داشت که تصویری کردن این اتفاقات تاریخی و نمایش آنها در قالب یک نمایش هنری به این سادگی‌ها هم نیست و ظرافت‌های خاص خود را می‌طلبد. برای مثال، نمایش بسیاری از اتفاقات تاریخی به صورت مو به مو امکان‌پذیر نیست، چرا که ممکن است یک اشتباه کوچک در بیان تصویری، اصل آن واقعه تاریخی را تحت تاثیر قرار بدهد. به عبارت دیگر، در چنین نمایش‌هایی رعایت شأن معصوم و توجه به همه ریزجزئیات از مهم‌ترین موضوعات است.

اگر بخواهیم نگاهی از این دریچه به «تنهاتر از مسیح» داشته باشیم باید اشاره کنم که اولا تیم تولید تلاش کرده با تحقیق و پژوهش دقیق درباره همه اتفاقات، روایت صحیحی از موضوعات را به مخاطب نشان بدهد. از سویی دیگر سراغ روایت‌هایی رفته که پیشتر در دیگر آثار نمایشی بیان شده و حساسیت مخاطب را به همراه ندارد. چنین رویکردی اگرچه درست و منطقی است، اما برای نمایشی که چهارمین فصل خود را تجربه می‌کند شاید یک نقطه ضعف به شمار برود چرا که فیلم‌نامه نویسان آن باید با مطالعه دقیق منابع تاریخی به گونه‌ای وارد ماجراهای تاریخ اسلام شوند که مخاطب حرف تکراری نشنود.

حتما در لابه‌لای اسناد تاریخی موضوعات جدیدی وجود دارد که تاکنون کمتر مورد اشاره قرار گرفته و یا در نمایش‌های دیگر بیان نشده است. تنهاتر از مسیح باید سراغ این‌گونه روایت‌ها برود.

موضوع دیگر، میدانی بودن این نمایش و اجرای در صحنه، نفس به نفس با مخاطب است. این شیوه از اجرا اگرچه سختی‌های خاص خود را دارد اما جذابیت‌های خاصی را برای مخاطب به همراه دارد. در چنین نمایشی جلوه‌های ویژه حرف اول را می‌زند و اگر نمایشی بتواند در این بخش موفق عمل کند می‌تواند نظر مخاطبش را به خود جلب کرده و آنها را تا پایان نمایش نگه دارد.

تنهاتر از مسیح به مانند نمایش‌های دیگری که در همین حال و هوا اجرا می‌شود تلاش کرده با استفاده از تکنیک‌هایی مثل وارد کردن دود به صحنه یا پخش کردن عطر در فضا، حال و هوای معنوی به این نمایش ببخشد. موسیقی و نور نیز به مانند نمایش‌های قبلی به کمک تیم جلوه‌های ویژه آمده است.

یاسر یارمحمدی طراح جلوه‌های ویژه میدانی نمایش «تنهاتر از مسیح» در گفت‌وگویی که با تسنیم داشته، درباره وجود این المان‌ها نکات مهمی را به زبان می‌آورد. دود در نمایش میدانی «تنهاتر از مسیح» دو تأثیر مهم دارد. یک تأثیر آن برای دیده شدن نور و رنگ آن است. تأثیر دوم نیز نسبت به موقعیت احساسی صحنه و دیالوگ‌هایی است که دود می‌تواند نقش اثرگذاری ایفا کند. به عنوان مثال در صحنه شهادت امام حسین (ع) از لحاظ دید احساسی دود می‌تواند برای مخاطب بسیار متفاوت باشد. یا در صحنه خرابه‌های شام دود این قابلیت را دارد که میزان حزن و اندوه را بالاتر ببرد. برای همین وجود، دود برای آنکه بتواند تأثیر روحی بر روی بیننده بگذارد بسیار حائز اهمیت است. اما به شرط آنکه درست، به اندازه و به موقع مورد استفاده قرار گیرد.

یارمحمدی با استفاده از عطر در برخی از صحنه‌ها نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: نمی‌دانم تا چه میزان بیننده متوجه عطری می‌شود که در برخی از صحنه‌ها همراه با دود پخش می‌شود؛ اما ما این کار را متناسب با صحنه انجام می‌دهیم. به نظر من این عطرها می‌تواند به صورت ناخودآگاه تأثیر خوبی بر روی بیننده بگذارد. البته این موضوع عنوان نمی‌شود تا اگر تأثیر هم می‌گذارد یک تأثیر پنهان باشد. حتی خیلی از عوامل پشت صحنه نیز این موضوع را نمی‌دانند. اما نسبت به صحنه‌ها متوجه می‌شوند که بوی خاصی به مشام‌شان می‌خورد. به نظر من اگر اعلام شود باعث خواهد شد تا تماشاگر دائم منتظر باشد ببیند چه بویی قرار است منعکس شود. اما وقتی ندانند به صورت ناخودآگاه در درون‌شان تأثیر حسی خواهد گذاشت.

با این حال باید اشاره کرد که این نمایش در عرصه جلوه‌های ویژه اگرچه موفق عمل کرده، اما خلاقیت بدیعی رو نکرده است؛ تکنیک‌های مورد استفاده در جلوه‌های ویژه این نمایش باعث شده مخاطب تا آخرین لحظه آن را ببیند، اما حتماً می‌شد تکنیک‌های جدیدتری استفاده کرد تا تصاویر جدیدی به چشمان مخاطب هدیه کرد.

نمایش "تنهاتر از مسیح" فصل چهارم خود را پشت سر می‌گذارد و در همین عمر 4 ساله توانسته جایی در بین نمایش‌های آیینی برای خود باز کند، اما نباید فراموش کرد که انتظارات از این تیم به واسطه تجربه‌ای که پشت سر گذاشته‌اند و بالاست. تماشاگران دوست دارند در هر فصل اتفاقات جدیدتری را ببینند؛ هم از نظر سوژه و محتوا و هم از نظر خلاقیت در تکنیک نمایش میدانی.