ضرورت نیازسنجی برای واردات کالا به کشور / دلیل رسوب کالا در گمرکات چیست؟
یک کارشناس اقتصادی با اشاره به ضرورت ترخیص به‌موقع کالاها گفت: نباید مسئله رسوب کالا در گمرکات و بنادر کشور را کتمان کرد؛ بلکه می‌بایست عوامل متولد شدن این پدیده را بررسی کرد تا بتوان از ابتدا برای جلوگیری از آن اقدامات لازم را انجام داد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، در سال‌های اخیر معضل رسوب کالا در گمرکات و بنادر کشور به‌ویژه در مورد کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی را به وجود آورده است؛ بااین‌حال، تصویب لایحه پیشنهادی دولت جهت پیشگیری و مقابله با رسوب کالاها در دی‌ماه سال گذشته و بازدیدهای سرزده رئیس قوه قضائیه و همکاری تمام دستگاه‌های اجرایی با گمرکات کشور، انتظار حل‌شدن معضل رسوب کالا را ایجاد کرد؛ اما کماکان ضمن نامشخص بودن سرنوشت لایحه دولت، مسئله رسوب کالا در مبادی ورودی کشور نیز پابرجا است.
ارتباط مستقیم رسوب کالاهای اساسی با افزایش نارضایتی‌های عمومی مردم
بر اساس یکی از گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، در اواخر سال گذشته در بندر امام خمینی (ره)، حدود 4 میلیون تن نهاده دامی رسوب شده بود چنین اتفاقاتی مشکلات گوناگونی در بخش‌های تولیدی و تنظیم بازار ایجاد می‌کند به طور نمونه این موضوع سبب افزایش قیمت شده و هم‌زمان با بالارفتن قیمت‌ها نارضایتی‌های عمومی نیز افزایش پیدا می‌کند به عبارتی ترخیص به‌موقع نهاده‌های دامی و سایر کالاهای اساسی علاوه بر ارتقا تولید داخلی باعث ساماندهی بازارهای وابسته به آنها نیز می‌شود.
بر اساس آمار تجارت خارجی در سال 1401، در بهمن‌ماه سال گذشته 8 میلیون تن کالای اساسی و واسطه‌ای در بنادر کشور در انتظار ترخیص بود و ارزش هر تن کالای وارداتی به کشور حدود 1600 دلار بیان شده بود؛ یعنی در آن هنگام حدود 13 میلیارد دلار کالا در بنادر و گمرکات کشور، منتظر ترخیص بودند و هر روز تأخیر در آن منجر به کاهش ارزش و کیفیت کالاها می‌شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد، 70 درصد از کالاهای آسیب‌پذیر در رسوب گمرکات مربوط به صنایع غذایی، کشاورزی، ماشین‌آلات و تجهیزات است.
به عقیده برخی از کارشناسان اقتصادی، به دلیل کافی‌نبودن اطلاعات در تشخیص نیازهای اصلی کشور، برخی اوقات با مازاد واردات روبرو می‌شویم و همین نکته یکی از دلایل مؤثر در رسوب کالا در مبادی ورودی کشور است؛ بنابراین بهتر است پیش از واردات یک کالا و ثبت سفارش آن نیازسنجی شود و سپس اقدامات لازم جهت واردات کالا صورت گیرد.
علاوه بر شناسایی میزان نیاز کشور به یک کالا باید بابت تخصیص ارز برای واردات کالا نیز اولویت‌بندی صورت گیرد؛ چراکه در چند ماه گذشته، به طور نمونه، در حوزه واردات چای، تخلفات ارزی پیش آمد بدین صورت که در مقطع زمانی خاصی به یک شرکت بیش از حد نیاز ِواردات، ارز نیمایی تخصیص‌داده‌شده بود با انجام بازرسی و به‌محض اطلاع جلوی ادامه تخصیص ارز به آن شرکت گرفته شد این در حالی است که با ساماندهی این مسئله می‌توان جلوی بسیاری از تخلفات و هدررفت منابع را گرفت.
به گفته مدیرکل دفتر بازرسی امور سازمان بازرسی، در حال حاضر با ورود سازمان بازرسی و هماهنگی‌های صورت‌گرفته، واردات و ترخیص کالاها در مقایسه با گذشته بهتر انجام می‌شود و همچنین همکاری بدنه گمرک با وزارت جهاد و کشاورزی (شرکت امور پشتیبانی دام) و بانک مرکزی نیز بسیار بیشتر شده است؛ بنابراین رسوب کالاها در بنادر کمتر شده است. اما باوجود این اقدامات، هنوز آثار جدی کاهش رسوبات نهاده‌های دامی و کالاهای اساسی قابل‌مشاهده نیست و نیاز است تا هرچه سریع‌تر لایحه سال گذشته دولت دراین‌خصوص پیگیری شود.
دلیل رسوب کالا در گمرکات چیست؟
در همین راستا، میثم مهرپور، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، دررابطه‌با برخی از دلایل مسئله ترخیص و رسوب کالا در بنادر و گمرکات کشور توضیح داد: به‌طورکلی ترخیص‌شدن کالاهایی که ثبت سفارش نشده‌اند یا مبدأ تأمین ارز آنها نامشخص است با روح قانون و مقررات تناقض دارد؛ بنابراین کالاهایی که به مرحله اظهارنامه گمرکی نرسیده‌اند در برخی از بنادر رسوب می‌شوند.
مهرپور در خصوص دلایل اصلی معضل رسوب کالا بیان کرد: بی‌ثباتی در سیاست‌های تجاری، زمان‌بر بودن فرایند ثبت سفارش و عملکرد واردکنندگان، رسوب کالا را در مبادی ورودی کشور تشدید می‌کند، همچنین چندنرخی بودن ارز در کشور باعث سردرگمی واردکنندگان برای تغییر گروه‌های کالایی بابت دریافت ارز ارزان‌تر می‌شود؛ همین موضوع منجر به زمان‌بر شدن فرایندهای واردات و باعث شکل‌گیری رسوب کالا می‌شود.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به محدودیت‌های ظرفیت شبکه ریلی حمل‌ونقل کشور عنوان کرد: جابه‌جایی برخی از کالاهای وارداتی با ناوگان حمل‌ونقل ریلی بسیار راحت‌تر از سایر روش‌ها است؛ اما به دلیل ضعف در حوزه ریلی و عدم کفاف ظرفیت ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای کشور ترخیص کالاها از این ناوگان کند انجام می‌شود به عبارتی فقدان خدمات یکپارچه واردات کالا از مبدأ به مقصد باعث کندی در ترخیص و رسوب کالا می‌شود.
تأثیر انتظارات تورمی در منفعت واردکنندگان با نگهداری کالاها
وی دررابطه‌با مشکلات مرتبط به ترخیص کالا بیان کرد: به دلیل رسیدگی به اظهارنامه‌های گمرکی، صدور مجوزهای قانونی دستگاه‌های اجرایی زمان‌بر می‌شود البته برخی از مشکلات نیز ناشی از عملکرد واردکنندگان کالا است؛ زیرا برخی از افراد به دلیل انتظارات تورمی شکل‌گرفته در جامعه در مقاطع زمانی که کالای وارداتی علاوه بر اینکه فسادپذیر نباشد با ماندگاری نیز آسیب چندانی نبیند به نگهداری این کالاها در محوطه گمرک تمایل نشان می‌دهند.
مهرپور با بیان اینکه رسوب کالاهای فسادپذیر اتلاف منابع محسوب می‌شود، گفت: اگر کالایی به‌واسطه عوامل نامبرده در گمرکات کشور از بین برود به معنای نابودی منابع ملی است؛ بنابراین جنس متفاوت کالاها با یکدیگر در آسیب‌پذیری آنها هنگام رسوب در مبادی ورودی باید مدنظر قرار گیرد. البته برخی از مشکلات در این زمینه ناشی از رعایت‌نکردن قوانین است.
ترخیص بدون ضابطه، راهکار مناسبی برای کاهش رسوب کالا نیست
این کارشناس اقتصادی با اشاره به عدم ترخیص به‌موقع کالاها گفت: این موضوع علاوه بر اتلاف منابع باعث آسیب به بازار و اقتصاد کشور خواهد شد؛ اما ترخیص بدون ضابطه کالا نیز تبعاتی در پی دارد؛ اگر یک کالا به‌منظور جلوگیری از رسوب کالا بدون هیچ‌گونه ضابطه‌ای ترخیص شود قطعاً در آینده مخاطراتی خواهد داشت.
مهرپور در همین رابطه ادامه داد: مسئله ترخیص بدون ضابطه کالا باعث ازبین‌رفتن ثبات در مقررات و ضوابط تجاری کشور خواهد شد و این موضوع سبب بی‌انگیزگی یا جریمه بازرگانان و تجار قانونمند می‌شود و همچنین افرادی که تمایل دارند بدون رعایت قوانین واردات انجام دهند را نیز تشویق می‌کند از همین رو این اقدام منجر به به‌هم‌ریختگی نظم بازار می‌شود.
این کارشناس اقتصادی در پایان ابراز کرد: بنابراین بیشتر از اینکه به دنبال کتمان رسوب کالا در گمرکات و بنادر کشور باشیم باید عوامل متولد شدن این پدیده را بررسی کرد تا بتوان از ابتدا برای جلوگیری از آن اقدامات لازم را انجام داد.