طالبان با نقض همه تعهدات، نمی‌گذارد آب هیرمند به ایران برسد / لزوم اقدام جدی بین‌المللی برای استیفای حقابه ایران

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از بلاغ؛ از فروردین 1400 که مقامات افغانستان، بند کمال خان را در 70 کیلومتری مرز ایران افتتاح کردند، نگرانی‌های ما درباره حقابه هیرمند تشدید شد و پس از آن هم با تغییرات سیاسی در این کشور و روی کار آمدن طالبان، ابهامات بیشتری به وجود آمد. تازه‌ترین نگرانی هم، خبری است که سازمان محیط زیست کشور اعلام کرده است. محیط زیست: طالبان مسیر هیرمند را منحرف کرده است

آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست چندی قبل در نشست خبری از اتفاق تلخ جدید در این باره خبر داد و گفت: در ادامه اقدامات دولت قبلی افغانستان مبنی بر تغییر مسیر رودخانه هیرمند، جلوگیری از ورود آب این رودخانه به ایران و فرستادن آب به منطقه گودزره، دولت طالبان نیز با وجود این‌که قول داده بود دیگر دست به انحراف آب نزند، بار دیگر همین کار را تکرار کرد که این اقدام افغانستان، عدم حسن همجواری آن‌ها را نشان می‌دهد. وی افزود: سال گذشته انحراف آب از مسیر طبیعی رودخانه هیرمند باعث شد تا آبی وارد هامون نشود، امسال هم بر اساس آخرین تصاویر ماهواره‌ای که اداره کل محیط زیست استان برای ما فرستاده، همین اتفاق در حال تکرار شدن است و هر سال که این اتفاق می‌افتد، اوضاع بدتر می‌شود چرا که توان پوشش گیاهی هر سالی که آب به آن نرسد، کمتر خواهد شد. آخرین توافق چه بود؟

از زمان روی کار آمدن طالبان در افغانستان، فارغ از مواضع سیاسی مسئولان حاکم، مسئولان کشور ما تمام توان خود را به کار گرفتند تا همکاری‌های دو کشور در موضوع مهم و حیاتی تامین حقابه ایران از هیرمند، در چارچوب معاهده 1351 عملیاتی شود. از سال 1351 تا به امروز، اگرچه در زمان‌هایی این حقابه ایران تامین شده، اما هیچ گاه سهم820میلیون مترمکعب ما (در سال های نرمال آبی) داده نشده و بخشی از رهاسازی آب توسط افغانستان هم صرفا برای جلوگیری از سرریز شدن سدها و پیشگیری از خطر سیلاب بوده است. توافقات ما با طالبان چه بود؟ طی یک سال سپری شده از روی کار آمدن طالبان در افغانستان، جلسات متعددی بین ما و آن‌ها درباره حقابه هیرمند برگزار شده و آن‌طور که «کاظمی قمی» نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان گفته، در این مدت توافقاتی هم حاصل شده است، از جمله اعلام آمادگی طرف مقابل برای اجرای معاهده 1351 و همچنین تشکیل کمیساریای آب بین دو کشور. اما به گفته کاظمی قمی یک اختلاف موجود بر سر میزان حقابه بوده و افغانستانی‌ها اعلام می‌کنند با توجه به نرمال نبودن شرایط آبی کشور خودشان، باید سهم آب کمتری هم به ایران بدهند و بر همین اساس طی این یک سال در دو مرحله رهاسازی، 10 میلیون مترمکعب آب وارد کشور ما شده که البته با 820 میلیون مترمکعب معاهده (در سال نرمال آبی) تفاوت بسیاری دارد. یک پروژه استکباری به روایت وزیر اما وزیر نیرو هم همین چند هفته قبل و در بازگشت از نشست مشترک در افغانستان، از یک ماجرای عجیب پرده برداشت که البته حالا به گفته او بر سر آن هم توافق شده است. به گفته محرابیان، در یک اقدامی که به گفته او «پروژه استکباری» بوده، سازه‌ای در کنار بند کمال خان احداث شده است که باعث می‌شود آب پشت این بند، به جای ادامه مسیر طبیعی خود به سمت ایران، به سوی گودزره افغانستان که یک شوره‌زار بدون سکنه است، هدایت شود. محرابیان چند هفته قبل این خبر را اعلام کرد که پس از پیگیری‌های ایران، طرف افغانستانی پذیرفته است دیگر هیچ آبی به سمت گودزره منحرف نشود و آب پشت بند کمال خان در مسیر طبیعی خود به سمت ایران و البته نقطه مرزی زرنج افغانستانی رها شود تا خود مردم مرزنشین کشور همسایه هم از این آب استفاده کنند. با این حال، پس از توضیحات چند هفته قبل محرابیان، حالا مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست از تکرار این اتفاق و رهاسازی مجدد آب بند کمال خان به سمت گودزره خبر داده که این موضوع باید توسط مقامات کشور ما بررسی و در صورت تخطی از توافق، به آن واکنش نشان داده شود. اما پیگیری انجام‌شده از یک منبع مطلع در استان سیستان و بلوچستان با این خبر همراه بود که همین چند روز گذشته آب هیرمند وارد مرزهای ایران شده و این می‌تواند یک اتفاق مثبت و نتیجه همکاری‌ها و تعاملات دوجانبه باشد. با وجود این، درباره این خبر هم یک سوال مهم وجود دارد؛ این‌که، آیا مقامات افغانستان این آب را در راستای پایبندی به معاهده و نشست‌های اخیر به سمت ایران رها کرده‌اند یا این بار هم سیلاب‌های اخیر در این کشور که به فوت 40 نفر هم منجر شده، دلیل این رهاسازی بوده است؟ اول حقابه، بعد سایر همکاری ها البته جدیت ما برای گرفتن حقابه هیرمند کاملاً واضح است و وزیر امور خارجه کشورمان هم پس از تاکید نمایندگان مجلس و دستور رئیس جمهور، در گفت و گوی تلفنی اوایل مرداد با سرپرست وزارت خارجه افغانستان، این موضع را شفاف کرد: «اگر مسئله حقابه ایران از هیرمند با سرعت و جدیت حل و فصل نشود، در سایر حوزه‌های همکاری دو کشور آثار منفی خود را نشان خواهد داد». پیگیری جدی وزارت نیرو درباره اقدام احتمالی افغانستان

با توجه به خبرهای منتشر شده درباره اقدام احتمالی طالبان در انحراف مجدد آب هیرمند از بند کمال خان، موضوع را از وزارت نیرو هم پیگیری کردیم. طبق بررسی خبرنگار ما، این موضوع به طور جدی در دستور کار وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته و صحت و سقم آن در حال بررسی است. بر اساس این گزارش و طبق مواضع اعلامی وزیر امور خارجه، بدیهی است پس از تکمیل این بررسی ها، تصمیم لازم در این خصوص، که یک تصمیم چندوجهی و با مشارکت همه نهادها و وزارتخانه های مرتبط است، اتخاذ خواهد شد. سلاجقه: طالبان در موضوع حقابه هیرمند همکاری نمی کند

علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست کشورمان در خصوص آخرین وضعیت حقابه هیرمند و ساخت و سازهایی که افغانستان روی سد کمال خان با هدف انحراف آب انجام داده اظهار کرد: از قبل مسائل با هیئت حاکمه افغانستان پیگیری می‌شد و مذاکراتی هم وزیر نیرو در آن جا داشت اما هیئت حاکمه افغانستان زیر بار نمی‌رود و ما دخالت کشورهای همسایه و غیر همسایه را می‌بینیم.

وی افزود: ساخت و سازهایی که روی هیرمند می شود باعث شده آب هایی که رها شده از سد کمال خان در داخل افغانستان بماند و به تالاب هامون ما اصلاً نرسیده است. معاون رئیس جمهور تصریح کرد: این موضوع مهم را باید هرچه سریعتر از طریق ظرفیت‌های بین‌المللی دنبال کنیم چون به نظر می رسد نشست های دوجانبه خیلی پاسخ نمی دهد.

وی افزود: حتی روی اعداد و ارقامی که طالبان درباره آب رها شده می گوید نیز ابهام وجود دارد چون ما توسط دستگاه‌های شمارشگر خودمان می سنجیم و با ادعای آن ها متفاوت است. از لحاظ تاریخی هم که تامین حقابه 850میلیون متر مکعب بوده رعایت نمی‌کنند در حالی که افغانستان مثل ما دچار خشکسالی نشده و می تواند حقابه ما را تامین کند اما چون دولت واحدی نیست رویکردهای مناسبی هم ندارند. امیدواریم رویکرد هیئت حاکمه طالبان تغییر کند و الا باید از ظرفیت های بین المللی استفاده کنیم. سلاجقه در پاسخ به این که آیا از اقدامات طالبان تاکنون راضی بودید؟ اظهار کرد: خیر تا الان اصلا راضی نیستیم.

وی درباره این که آیا طالبان خود را به معاهده حقابه هیرمند در سال 1351 متعهد می داند یا خیر؟ نیز گفت: معمولا متعهد می دانند اما می گویند خودمان نیاز داریم. قبلاً این سازه ها نبود و آب به سمت ایران می آمد اما الان این سازه ها باعث شده آب خوبی در سد کمال خان داشته باشند و اگر رها سازی کنند می توانند حقابه ما را بدهند اما بندهای انحرافی ایجاد کرده‌اند که آب رها شده به سرزمین افغانستان برمی‌گردد. تشریح روند پیگیری حقوقی حقابه ایران از هیرمند

مدیرکل حقوقی شرکت مدیریت منابع آب ایران با تشریح مراحل حقوقی پیگیری حقابه ایران از هیرمند، حکمیت را آخرین مرجع برای حل اختلاف دراین باره ذکر کرد که درصورت توافق نکردن درخصوص طرف مرضی الطرفین، توسط سازمان ملل مشخص می شود.

زمانی درخصوص نتایج سفر وزیر نیرو به افغانستان درباره تعیین حقابه ایران از هیرمند، با اشاره به پیگیری حقوق بین الملل آب توسط این اداره کل افزود: طبق معاهده ای که برای تعیین حقابه ایران از هیرمند در سال 52 به تصویب رسیده است، دبی حقابه ایران معادل 26 مترمکعب برثانیه تعیین شده است که اگر اختلافی درباره آن وجود داشته باشد ابتدا در کمیته کمیساران و سپس موضوع در سطح وزیران دوکشور بررسی می شود که الان دراین مرحله هستیم. به گفته وی بر اساس این معاهده درصورتی که نشست وزیران نیز به نتیجه‌ای نرسید، موضوع توسط کشور ثالثی که هردو طرف قبول دارند بررسی می‌شود و درمرحله بعد به هیئت تحقیق می‌رود و در آخرین مرحله اگر نتیجه ای حاصل نشد یک دیوان حکمیتی دراین معاهده دیده شده است که مرکب از سه عضو است، نماینده ایران، نماینده افغانستان و یک عضو مرضی الطرفین که اگر توافق نشد از طرف دبیرکل سازمان ملل عضو سوم معرفی می شود و رای آن لازم الاجراست.

این مسئول در وزارت نیرو ادامه داد: ما روی حقابه تاریخی خودمان نیز صحبت داریم، یعنی از نگاه حقوقی باید روی حقابه تاریخی مان در دیپلماسی حقوقی مان بیشتر پیگیری و تمرکز کنیم. انتهای پیام /