غذا دادن به خرس؛ ورود ناشیانه به حریم حیات وحش

به گزارش مشرق، ارتباط و تعارض بین انسان و حیات وحش در طول تاریخ وجود داشته است با این حال در دوره معاصر و با گسترش زندگی شهرنشینی و چیرگی انسان بر طبیعت، این تعارض گسترش یافته و سمت و سوی نوین پیدا کرده است. با گسترش وسایل ارتباط جمعی و فضای مجازی تصاویر و ویدئوهایی از نحوه ارتباط انسان با حیات وحشت منتشر می‌شود و این ویدئوها بازتاب گسترده‌ای می‌یابد.

نقش خرس قهوه‌ای در اکوسیستم و تعادل حیات

خرس قهوه‌ای با وزن تقریبی 100 تا 250 کیلوگرم همه چیز خوار بوده و رژیم غذایی آن بستگی به منابع قابل دسترس دارد. اغلب از مواد گیاهی اعم از علوفه، سبزیجات، میوه‌جات، حیوانات کوچک، حشرات، ماهی، لاشه حیوانات و پسماندهای غذایی و عسل تغذیه می‌کند. خرس‌ها نقش مهمی در ثبات اکوسیستم و تعادل حیات ایفا می‌کنند، با از بین بردن جوندگان و حشرات مضر نقش مهمی در کنترل آفات به عهده دارند و با خوردن میوه‌های وحشی و جنگلی و دفع و پخش کردن هسته‌های آن و بذر گیاهان به تجدید حیات این گیاهان و تجدید جنگل کمک می‌کنند.

در استان اردبیل خرس با نام ترکی "آیی" در مناطق کوهستانی صعب‌العبور استان از جمله ارتفاعات سبلان، دامنه‌های آق‌داغ خلخال، کوثر، جنگل‌های نمین رویت و گزارش شده است. طی سال‌های اخیر و با کاهش منابع زیستی طبیعی به دلایل متعدد از جمله خشکسالی‌های متوالی افزایش فعالیت‌های انسانی در مناطق زیستگاهی باعث افزایش تعارض این گونه با انسان شده است.

سال گذشته تصاویری از حضور خرس در نزدیکی گردشگران منتشر شد که بازتاب گسترده‌ای در فضای مجازی داشت. طی هفته‌های اخیر هم تصاویری از غذا دادن گردشگران و کوهنوردان به خرس در ارتفاعات سبلان مشاهده شد و حتی در فضای مجازی ادعاهایی مبنی بر برگزاری تور غذادهی به خرس مطرح گردید.

در همین زمینه حسن قاسم‌پور، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: ارتفاعات سبلان هم زیستگاه خرس قهوه‌ای است و هم کوهنوردان به ویژه در فصل‌های تابستان و بهار در این منطقه حضور دارند.

وی اضافه کرد: هرچند در تورهای رسمی طبیعت‌گردی مواجهه با حیات وحش به گردشگران آموزش داده می‌شود با این حال تعدادی از کوهنوردان ماجراجو و غیرحرفه‌ای مسائل مربوط به نحوه مواجهه با خرس را رعایت نمی‌کنند و بعضا از سر دلسوزی به خرس غذا می‌دهند که تصاویر آن در فضای مجازی منعکس شده است.

تعارض منجر به آسیب نداشتیم

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل افزود: محیط‌بانان اداره کل حفاظت محیط زیست استان در پناهگاه و پاسگاه شابیل حضور دارند و طبق تفاهم‌نامه با اداره کل گردشگری و هیات‌های ورزشی و بخشداری لاهرود این مساله مدیریت می‌شود و با اطلاع‌رسانی به گردشگران و کوهنوردان خوشبختانه امسال هیچ تعارضی که منجر به تلف شدن خرس و یا آسیب دیدن انسان شود، رخ نداده است.

وی با اشاره به انتشار ویدئوهایی از غذا دادن گردشگران به خرس گفت: تغذیه دستی خرس به هیچ وجه رفتار حرفه‌ای و قابل قبول نیست با توجه به اینکه مسیر گسترده و تعداد گردشگران و کوهنوردان هم بالاست، بعضا در فضای مجازی ویدئوهایی منتشر می‌شود که تلاش می‌کنیم با اطلاع‌رسانی بیشتر این مساله هم مدیریت شود.

قاسم‌پور یادآورشد: سازمان حفاظت محیط زیست استان برنامه عمل خرس قهوه‌ای را در دست اجرا دارد که از طریق تهیه موشن‌گرافی و تهیه گزارش‌های خبری اطلاعات لازم به شهروندان، گردشگران و کوهنوردان ارائه می‌شود. چون به هر حال موضوع تعارض با حیات وحش ممکن است در سایر نقاط استان هم رخ دهد اطلاع‌رسانی مستمر را در دستور کار داریم.

وی ادامه داد: در چهارچوب این برنامه خطرات رفتارهای غیرحرفه‌ای با حیات وحش و خرس اطلاع‌رسانی شده و در کنار آن ضمن انجام اقدامات فنی، به طور مرتب منطقه پایش می‌شود.

غذا دهی به خرس چه خطراتی دارد

این کارشناس محیط زیست در خصوص آسیب‌های غذادهی دستی به خرس اظهار کرد: نخستین آسیب غذادهی دستی به خرس این است که حیوان دست‌آموز می‌شود.

قاسم‌پور افزود: خرس علیرغم ظاهر ترسناکش بسیار مهربان است و به راحتی با انسان ارتباط می‌گیرد و با غذادهی این حیوان اهلی می‌شود و دیگر به ادامه حیات در زیستگاه خود رغبتی نشان نمی‌دهد و آینده حیوان از این طریق در معرض خطر قرار می‌گیرد. از سوی دیگر ممکن است در اثر رفتارهای غیرحرفه‌ای همچون عکسبرداری یا فیلمبرداری و یا نزدیک شدن به توله، خرس عصبانی شده و دست به رفتارهای خشن بزند.

خرس علیرغم ظاهر ترسناکش بسیار مهربان است و به راحتی با انسان ارتباط می‌گیرد و با غذادهی دستی این حیوان اهلی می‌شود و دیگر به ادامه حیات در زیستگاه خود رغبتی نشان نمی‌دهد و آینده حیوان از این طریق در معرض خطر قرار می‌گیرد. ممکن است در اثر رفتارهای غیرحرفه‌ای همچون عکسبرداری یا فیلمبرداری و یا نزدیک شدن به توله، خرس عصبانی شده و دست به رفتارهای خشن بزند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل در خصوص ادعاهای مطرح شده در فضای مجازی مبنی بر تور غذادهی به خرس اظهار کرد: ممکن است برخی تورهای غیررسمی با هدف جلب مشتری دست به تبلیغاتی در این زمینه بزنند اما دستور اکید داده شده است با همکاری هیات کوهنوردی و اداره کل گردشگری استان با صفحاتی که چنین رفتارهایی را تبلیغ می‌کنند، برخورد شود.

قاسم‌پور با بیان اینکه حتما با تورهایی که چنین برنامه‌ای داشته باشند، برخورد می‌کنیم، تصریح کرد: طبق قانون شکار و صید امکان اقامه دعوا علیه این افراد وجود دارد و در این زمینه حتما برخورد از همه ظرفیت‌های قانونی استفاده می‌کنیم.

یکی از علل نزدیک شدن خرس به محل حضور انسان پسماندهایی است که کوهنوردان و گردشگران برجای می‌گذارند. قاسم‌پور در این زمینه گفت: روزانه صدها کوهنورد و گردشگر به سبلان صعود می‌کنند و طبعا میزان زیادی پسماند هم تولید می‌شود که با هماهنگی هیات کوهنوردی، هر روز پسماندهای تولیدی شده در باکس‌های سربسته قرار داده می‌شود و در حال حاضر از نظر مدیریت پسماند مشکلی وجود ندارد و حتی پسماند تفکیک می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل اضافه کرد: در عین حال که احساس تکلیف و تعهد بی‌نظیری در بین گردشگران وجود دارد، اداره کل حفاظت محیط زیست هم بر این مساله نظارت می‌کند.

وی یادآورشد: با اقدامات انجام شده در پناهگاه مشکلی از بابت حضور خرس وجود ندارد و امکان برخورد و تعارض انسان با خرس به حداقل رسیده است، منتهی ممکن است در سایر مسیرها تغذیه دستی خرس وجود داشته باشد که آن هم مستلزم توجه گردشگران و کوهنوردان به حفظ محیط زیست و حیات وحش است.

اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی گردشگران و کوهنوردان از ضروری‌ترین اقداماتی است که دستگاه‌های متولی در دستور کار دارند. در این زمینه قاسم‌پور گفت: یک موضوع کاملا ضروری این است که حریم ایمنی از خرس و زیستگاه آن به خصوص اگر دارای توله باشد رعایت شود و در صورت مشاهده خرس قهوه‌ای از روی کنجکاوی علاقه تفریح یا به هر دلیل دیگر نباید به آن نزدیک شد.

وی اضافه کرد: در صورت مشاهده خرس قهوه‌ای از هرگونه رفتار تحریک‌آمیز و تهدیدکننده خرس باید اجتناب کرد و در صورت ضرورت تردد در محل‌هایی که احتمال حضور خرس وجود دارد با ایجاد سر و صدای بلند از منطقه عبور کرد. نکته مهم دیگر به گفته قاسم‌پور این است که گردشگران باید از جا گذاشتن مواد غذایی در محل اسکان خود اجتناب کنند.