قدرت سیبری و سرد و گرمی روابط روسیه با شرق و غرب
تهران - ایرنا - خط لوله انتقال گاز روسیه به چین موسوم به «قدرت سیبری» موضع مسکو در قراردادهای گازی با کشورهای اروپایی را تحکیم می‌کند و مهم‌ترین برگ برنده این کشور در مناسبات انرژی جهان است.
مبادلات روسیه با کشورهای شرق در حوزه انرژی می‌تواند وابستگی این کشور به متقاضیان گاز در اروپا را کاهش دهد. خط انتقال گاز روسیه به چین بنام قدرت سیبری در راستای سیاست تنوع‌بخشی خریداران گاز شکل گرفت، تا فروش گاز به بقیه کشورها را تقویت و ضامن مبادلات انرژی آن شود. این خط انتقال گاز، نیاز به انرژی اقتصادهای نوظهوری همانند چین را تأمین می‌کند و یک منبع حیاتی برای عرضه انرژی در دوره زمانی بلندمدت است.
قدرت سیبری؛ خط لوله انتقال گاز روسیه به چین
این خط لوله که توسط شرکت گاز «پروم» روسیه به طول 3000 کیلومتر ساخته‌شده است، از میادین جدید گازی «چایاندا» و «کوفیکتا» در سردترین بخش سیبری تا «بلاگووشنسک»، در نزدیکی مرز چین کشیده شده است. بخش روسی این خط توسط پروم اداره می‌شود، که در سال 2014 قرارداد 400 میلیارد دلاری برای تأمین سالانه 38 میلیارد مترمکعب گاز به مدت 30 سال را با شرکت ملی «پترولیوم» چین امضا کرد. گاز پروم قصد دارد با تحویل 10 میلیون مترمکعب، روز فعالیت را شروع کند و در نهایت در سال 2025 به ظرفیت حداکثری برسد. هزینه ساخت خط لوله قدرت سیبری 55 میلیارد دلار تخمین زده‌شده است. پیش‌بینی می‌شود که از سال 2022 یا 2023 میلادی سالانه 38 میلیارد مترمکعب گاز از طریق این خط لوله به چین صادر شود؛ رقمی که معادل 9.5 درصد از گاز مصرفی در چین است. این خط لوله نخستین خط راهبردی فرامرزی گاز طبیعی زمینی در شمال شرقی چین به شمار می‌رود که ضمن پیشبرد همکاری عملی میان دو کشور، حاصل استفاده متقابل از برتری‌های دو طرف و تلاش برای گسترش مبادلات حوزه انرژی بین دو کشور است.
روسیه ذخایر گسترده گاز استفاده نشده در شرق دور خود دارد که به چین نزدیک است. گاز این کشور مکمل گاز تولید داخلی چین خواهد بود و ارزان‌تر از واردات LNG توسط کشتی است. بنابر اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، میزان مصرف گاز چین طی یک دهه گذشته رو به افزایش بوده است و فقط در دو سال گذشته 33 درصد رشد داشته است و در سال 2018 به 43 درصد رسیده است.
حدود دوپنجم آن از طریق خط لوله گاز آسیای میانه و چین تأمین شده است. چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده و واردکننده انرژی جهان است. تقاضای مصرف گاز این کشور در حال صعود است، زیرا دولت میلیون‌ها کارخانه و خانه را مجبور کرده است به‌منظور مقابله با آلودگی هوا و کاهش انتشار دی‌اکسید کربن بجای زغال‌سنگ از گازهای پاک استفاده کنند. اهمیت گاز روسیه برای پکن زمانی روشن می‌شود که نتیجه استفاده از گاز را در صنایع تولیدی خود و کاهش آلودگی هوا مشاهده کند.
بنابراین احداث خط لوله گاز قدرت سیبری علاوه بر اینکه نیاز چین به گاز را تا حدودی رفع می‌کند تنوع‌بخشی فروشندگان گاز روسیه را به همراه دارد.
تقویت قراردادهای گازی روسیه و اروپا در راستای خط لوله گاز قدرت سیبری
کارشناسان می‌گویند قدرت سیبری موضع روسیه در خصوص قراردادهای گازی با کشورهای اروپایی را تحکیم می‌کند. اگر این کشور بتواند تولید خود را به‌جای اروپا به شرق صادر کند، غرب ممکن است مجبور شود برای تضمین تأمین گاز خود پول بیشتری پرداخت کند. از سوی دیگر گاز پروم خط لوله دیگری به نام «نورد استریم 2» احداث کرده که با عبور از بستر دریای بالتیک ظرفیت صادرات در مسیر فعلی را دو برابر می‌کند. این خط لوله به روسیه اجازه می‌دهد در صورت افزایش تنش‌ها، اوکراین را دور بزند. روسیه و اوکراین سال‌هاست در مورد هزینه ترانزیت گاز اختلاف دارند و در دو نوبت روسیه گاز اوکراین را در میانه زمستان قطع کرده است. روابط سیاسی روسیه و اروپا نیز از زمان الحاق کریمه در سال 2014 به تیرگی گراییده است و آمریکا و اروپا با تحریم آن به این مساله واکنش نشان داده‌اند.
مبادلات انرژی؛ تقویت همکاری چین و روسیه
قدرت سیبری بزرگ‌ترین پروژه انرژی روسیه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است. این پروژه با تقویت همکاری روسیه و چین، فصلی جدید را در روابط دو قدرت بزرگ جهانی می‌گشاید، دو قدرتی که هر یک جداگانه با چالش سیاست‌های آمریکا روبرو هستند.
کارشناسان حوزه انرژی می‌گویند وابستگی شدید چین به انرژی موجب شد تا رهبران پکن به دنبال تضمین منابع کم دردسر و بلندمدت باشند. ظرفیت‌های موجود انرژی در روسیه باعث شده تا پکن بکوشد با روش‌های گوناگون جای پای خود را در اقتصاد و حوزه انرژی کشورهای منطقه محکم کند.
رهبران چین افزایش وابستگی به بازار بین‌المللی انرژی را که ایالات‌متحده بر آن سیطره دارد یا به تصمیم‌های واشنگتن متکی است، یک تهدید می‌بینند. چین همیشه به دنبال منابع انرژی کم دردسر و ارزان‌قیمت بوده است. به‌طورکلی راهبردی که چین در بلندمدت درزمینه تأمین نفت و گاز به کاربسته است استراتژی تنوع‌بخشی در منابع انرژی است و این عاملی است که بازار چین به سمت‌وسوی روسیه برود.
در شرایطی همکاری‌های چین و روسیه در حال تقویت است که هر دو کشور با آمریکا مشکل دارند. چین علاوه بر انتقاد از سیاست‌های واشنگتن در قبال منطقه شرق آسیا، وارد یک جنگ تجاری با آمریکا شده که اقتصادش را هم تحت تأثیر قرار داده است. روسیه نیز علاوه بر متهم شدن به دخالت در انتخابات آمریکا از سوی دموکرات‌ها که تاکنون به وضع تحریم‌های متعددی علیه این کشور منجر شده، با خروج یکجانبه واشنگتن از پیمان‌های نظامی در آستانه یک رقابت تسلیحاتی جدی با آمریکا قرار دارد. البته، چالش های نیز با اتحادیه اروپا در موضوع اوکراین دارد.
روسیه با اعلام انضمام جزیره کریمه به اراضی تحت حاکمیت خود در فوریه 2014 میلادی، سبب شد تا اروپایی‌ها وابستگی به گاز طبیعی این کشور را به بازبینی بگذارند. کرملین هم‌زمان با تنش در روابطش با غرب، مسیر رویکرد به شرق را در دیپلماسی اقتصادی خود در پیش گرفت. روس‌ها این بار به‌جای بازار انرژی اروپا، دستیابی به فرصت‌های اقتصادی در چین را مورد توجه قرار دادند.
تحریم روسیه توسط آمریکا و همراهی برخی از اتحادیه اروپا با آن سبب افت صادرات گاز این کشور به غرب شد. باوجود تحریم‌های گسترده بین‌المللی که متوجه بخش انرژی و مالی روسیه بود، این کشور توانست بازار گازی در شرق پیدا کند که هزینه‌های به‌مراتب کمتر از صادرات گاز به اروپا دارد. قدرت سیبری می‌تواند به‌عنوان ابزاری در جهت سیاست‌های کرملین باشد و در صورت بالا گرفتن تنش‌های روسیه می‌تواند بدون نیاز به خط لوله خود در اوکراین، گاز را به دیگر کشورهای جهان صادر کند. این خط لوله می‌تواند اروپای غربی را برخلاف میل آن به گاز روسیه وابسته‌تر کند.
هدف روسیه از راه‌اندازی بزرگ‌ترین خط لوله انتقال گاز، تنوع‌بخشی به خریداران و وابستگی بازار گاز اروپا به آن و واکنشی به تحریم‌های اعمال‌شده آمریکا علیه این کشور بود.
*س_برچسب‌ها_س*