قرار است تعرفه محصولات آب‌بر آنقدر افزایش پیدا کند که کسی نتواند صادر کند / وزارت جهاد باید زیرساخت‌های لازم را فراهم کند
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - ندا زارعی؛ علیرضا نظری، نماینده مردم خمین در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، درباره وضعیت تعرفه برای محصولات کشاورزی گفت:«برنامه وزارت جهاد این است که به جای ممنوع سازی صادرات محصولات کشاورزی، با اعمال تعرفه نیاز‌های بازار داخلی را مدیریت کند. علاوه بر این از صادرات محصولات آب‌بر به شکلی جلوگیری شود. در واقع در داخل کشور هر کسی که محصولی...
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو - ندا زارعی؛ علیرضا نظری، نماینده مردم خمین در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، درباره وضعیت تعرفه برای محصولات کشاورزی گفت:«برنامه وزارت جهاد این است که به جای ممنوع سازی صادرات محصولات کشاورزی، با اعمال تعرفه نیاز‌های بازار داخلی را مدیریت کند. علاوه بر این از صادرات محصولات آب‌بر به شکلی جلوگیری شود. در واقع در داخل کشور هر کسی که محصولی تولید میکند مخصوصا در بحث محصولات آب‌بر، صرفا برابر با مقدار نیاز داخلی تولید کند؛ چرا که در هر صورت کشور به این محصولات هم نیاز دارد. اما با توجه به میزان آب‌بری که اینها دارند، صادراتشان برای کشور به شدت مضر است. فلذا آنچه که در وزارت جهاد کشاورزی به توافق رسیده که اعمال شود، بحث اعمال تعرفه برای محصولات آب‌بر است که این یک بخش از کار بوده است. در بحث نیاز‌هایی که الان در بازار وجود دارد، مثل پیاز و... وقتی که مردم با کاهش کالا در داخل بازار مواجه میشوند، به دنبال آن در بازار افزایش قیمت اتفاق می‌افتد. پس قرار بر این است که با اعمال تعرفه میزان صادرات را مدیریت کنند تا از چالش و مشکل برای تهیه این محصولات برای خانوار‌های کشور هم جلوگیری شود.»
دانشجو: اطلاع رسانی در این زمینه ضعیف بود و بعد از اینکه کشاورزان محصولات خودشان را کاشته بودند این موضوع اعلام شد. این طرح برای اجرا شدن در شرایط اضطرار نیازمند مصوبه هیات وزیران است. آیا این مصوبه دریافت شد؟
نوری: من اطلاع دقیقی ندارم، اما علی القاعده در بحث سیاست‌هایی از این دست، تصمیماتی که نهایتا قرار است اجرا شود در حوزه اختیارات هیات دولت است که با پیشنهاد وزارتخانه مربوطه در هیات دولت طرح می‌شود و نهایتا در صورتی که آنجا تصویب شود، برای اجرایی شدن ابلاغ می‌شود. بعید است که وزارت جهاد مستقیما برای اعمال تعرفه‌هایی از این دست بخواهد بدون مصوبه هیات دولت اقدام کند. علی القاعده باید این مسیر طی شده باشد وگرنه ضمانت اجرایی ندارد؛ چون نهایتا وزارت صنعت معدن و تجارت، که مسئول اعمال این مصوبات است، چه درباره محصولات صنعتی که مربوط به حوزه خود صنعت معدن و تجارت است و چه محصولات کشاورزی که متصدی آنها وزارت جهاد کشاورزی است و سیاست گذاری آنها از تیرماه سال 1400 به بعد در اختیار وزارت جهاد کشاورزی است مصوبه‌هایی را اعمال میکند که از طرف هیات دولت تصویب شده باشند. در نهایت مبنای عمل برای وزارت صنعت معدن و تجارت و گمرک که زیر نظر این وزارتخانه است، مجموعه‌ای است که مصوبات هیات دولت را به همراه داشته باشد.
دانشجو: در این مدت که این تعرفه‌ها از سوی وزارت جهاد کشاورزی اعلام شد شاهد تغییراتی بودیم که این تعرفه‌ها کاهش و افزایش داشت. بنظر شما باز هم شاهد این اتفاق خواهیم بود یا این تعرفه‌ها ثابت خواهد ماند؟
نوری: این شرایط در واقع مبتنی بر وضعیت بازار داخلی هست. چون اساسا اعمال تعرفه با این هدف است که بتوانند بازار داخلی و نیازهایش را تامین کنند و در صورتی که مازاد بر مصرف داخل هم وجود داشته باشد، در داخل کشور تخریب و فاسد نشود و بتوانند مازاد تولید و مازاد مصرف را صادر کنند. فلذا بحث اعمال تعرفه و میزان آن در واقع بستگی به پوشش بازار داخلی دارد که اگر در آینده همانطور که آقای وزیر قول داده اند این کار به تشکل‌ها سپرده شود، تشکل‌ها هم بحث تولید را بر اساس نیازمندی‌های کشور مدیریت می‌کنند و اگر قرار باشد مازاد بر تولید محصولی هم در داخل کشور وجود داشته باشد، برای صادرات آنها هم قطعا سیاست‌هایی در نظر می‌گیرند که مشکلاتی که در طی این سال‌ها و سال‌های گذشته شاهد بودیم دیگر اتفاق نیفتد. ما یا با مازاد تولید و تخریب و فاسد شدن محصولات مواجه هستیم یا با کمبود شدید آنها در بازار و اذیت شدن مردم، که اگر تشکل‌ها این مسیولیت را به عهده بگیرند در آینده شاهد این اتفاقات تلخی که در موضوع گوجه فرنگی، سیب زمینی، پیاز، هندوانه و... افتاده است، نخواهیم بود.
دانشجو: طبق گفته شما یکی از دلایل وزارت جهاد کشاورزی برای وضع این تعرفه ها، تنظیم بازار داخلی است. اما این روز‌ها شاهد افزایش قیمت شدید این محصولات در بازار هستیم که باعث نگرانی و حتی عصبانیت مردم شده است. در واقع شاهد نتیجه عکس این تصمیم هستیم و چرا این اتفاق افتاد؟
نوری: من فکر میکنم هنوز وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم، نتوانسته است که زیر ساخت‌های لازم برای پیش بینی، برنامه ریزی، سیاست گذاری و اجرای درست آن را اعمال کند و امیدواریم در آینده این اتفاق بیفتد. ما هنوز نسبت به تولیدات محصولات کشاورزی کشور اعم از زراعی و باغی، سیاست قطعی و مشخصی در میزان کشت و میزان نیاز کشور نداریم. فعلا برنامه جامعی برای صادرات مازاد محصولات تولیدی، که روی دست تولید کننده نماند نمی‌بینیم و وجود ندارد. اما پیش بینی می‌شود که این سیاستی که اعلام کرده اند را در آینده بتوانند اعمال کنند.
دانشجو: دلیل وزارت جهاد کشاورزی برای این تصمیم ناگهانی چه بود؟
نوری: این قصه دو بخش دارد. یک بخش آن در بحث تولید محصولات آب‌بر است که با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور ما و ضرورت مدیریت بهره برداری بهینه از فضای ظرفیت‌های آبی کشور این تصمیم گرفته شد. تدبیر وزارت جهاد کشاورزی بر این است که محصولات آب بر فقط به اندازه نیاز کشور تولید شود و قرار است که برای محصولات آب بر تعرفه‌های صادراتی به قدری افزایش پیدا کند که هیچ تولید کننده‌ای برای تجارت و صادرات آنها، کشت این محصولات را در دستور کار خود قرار ندهد و فقط به اندازه مصرف بازار داخلی تولید شود. بخش دوم برای تنظیم بازار است. امروزه گوجه فرنگی، پیاز و سیب زمینی محصولاتی هستند که مردم استفاده می‌کنند. در بحث یکباره قطع کردن صادرات اینها، قطعا برای صادر کنندگان آنها هم که یک بخش لازم برای کشور هستند، مشکل ایجاد میکند. آنها باید بتوانند مازاد تولید کشور را صادر کنند، بازاریابی انجام دهند و آنها را منتقل کنند تا روی دست تولید کننده نماند و فاسد نشود، ولی این افرد با قطع یکباره صادرات یا محدودیت صادراتی قطعا دچار مشکل میشوند. به همین جهت پیش بینی می‌شود که به جای دستور قطع کامل صادرات، با اعمال تعرفه میزان صادرات را مدیریت کنند. فلذا با توجه به این چند محصولی که الان داخل بازار وجود دارد، قطعا با کمبود آنها مردم دچار عذاب هستند. برای این دست از محصولات هم که نیاز داخلی از آنها پوشش پیدا نمی‌کند، با اعمال تعرفه قرار است که وزارت جهاد کشاورزی پیگیر این مدیریت بازار باشد.
دانشجو: بعد از مدت‌ها در کنار درآمد نفتی، از طریق صادرات محصولات کشاورزی به درآمد یک میلیارد دلاری رسیده ایم و کم کم در حال بدست آوردن جایگاه نسبتا خوبی در بازار‌های خارجی، بین کشور‌های منطقه هستیم. آیا واقعا هیچ راهی برای جبران کمبود آب در کشور نداریم که مجبور به محدود کردن صادرات نشویم؟
نوری: ما در بحث صادرات محصولات کشاورزی سیاست‌هایی داریم. سیاست وزارت جهاد کشاورزی و کشور برای بعضی محصولات این است که با توسعه محصول و کشت‌های گلخانه‌ای در مقیاس گلخانه، بتوانند با حداقل استفاده از زمین و منابع آبی بیشترین سطح برداشت را داشته باشند و صادرت آنها هم ترویج پیدا کند. کما اینکه در قانون بودجه سال 1400 و 1401 هم بحث بنزین یارانه‌ای برای شرکت‌های باربری هوایی که محصولات کشاورزی و محصولات گلخانه‌ای را به کشور‌های همسایه صادر می‌کنند پیش بینی شده است که به جای قیمت بنزین آزاد، از بنزین یارانه‌ای با یک دهم قیمت بنزین واقعی، استفاده کنند. این سیاستی است که برای حمایت از صادرات وجود دارد. اما این صادرات مطلق نیست که ما هر چیزی را در کشور تولید کنیم و، چون می‌خواهیم که رقم صادراتمان را بالا ببریم، هر چیزی را صادر کنیم. صادرات بعضی از محصولات کشاورزی و حتی برخی تولیدات در داخل کشور، برای کشور اساسا توجیه اقتصادی ندارد و ما حتی باید به سمت کشت‌های فراسرزمینی برویم و باید از بیرون نیاز‌های خودمان را تامین بکنیم و به داخل کشور بیاوریم. اما صادرات بعضی از محصولات برای ما مطلوبیت دارد. برای محصولاتی که این مطلوبیت را دارند، سیاستی برای حمایت از صادرات آنها داریم. اما برای محصولاتی که اساسا برای کشور پرهزینه هستند به دلیل محدودیت منابع آبی و اولویت‌های دیگری که الان در الگوی کشت برایش تصریح شده سیاست حمایتی وجود ندارد. برای محصولاتی مثل گندم، جو، دانه‌های روغنی و چغندر قند که به عنوان محصولات پاییزی در الگوی کشت هستند، به عنوان محصولات تحت حمایت دولت و استفاده کننده از ظرفیت یارانه‌ای برایشان برنامه‌های حمایتی در نظر گفته شده است. پس قرار است که صادراتمان و حتی تولیداتمان در داخل کشور متناسب با الگوی کشت باشد و بحث تولید محصولات آب‌بر با حجم بالا اساسا در سیاست‌های صادراتی کشور جایگاهی ندارد.
دانشجو: یکی از راه‌هایی که می‌توان از آن برای جبران کم آبی در کشور استفاده کرد، آبخیزداری است. چرا از این راه بیشتر در کشور استفاده نمی‌شود که مجبور به نابود کردن صادرات کشور نباشیم؟
نوری: سیاست‌های کشور در حوزه منابع آبی این است که از آب‌های موجود در کشور، استفاده بهینه شود. در بحث بارش‌ها و نزولات آسمانی که به صورت دفعی در یک مقطعی وارد منطقه میشوند و به شدت از دسترس خارج میشوند، طرح‌های آبخیزداری در اولویت کشور هستند؛ که بتوان این آب‌ها و روان آب‌هایی را که به سیل تبدیل میشوند و در نهایت از کشور خارج میشوند را مهار کرد و آن آب را به همان منطقه تزریق کرد. با این کار سفره‌های زیرزمینی هم تقویت میشوند. این سیاستی است که کشور ما در نظر دارد. الان هم حمایت‌های لازم در این زمینه در کشور انجام می‌شود تا در هر منطقه‌ای که استعداد پیاده سازی ظرفیت‌های آبخیزداری را دارد، این طرح‌ها اجرا شود. ضمن اینکه باید از همین منابع و آبی که روی زمین جاری است با توجه به محدویت منابع آبی که در استان‌های مختلف وجود دارد، با مدیریت استفاده کنیم و بتوانیم با رعایت تعادل از این آب‌ها بهره برداری کنیم که از فرونشست‌ها هم جلوگیری شود.
