قفل شهرداری بر خانه اندیشمندان
علیرضا غریب‌دوست، دبیر انجمن حقوق‌شناسی می‌گوید، خانه اندیشمندان علوم انسانی هیچ وابستگی‌ای به هیچ نهادی ندارد و حتی انتفاع مالی هم ندارد، اما براساس گفته‌های او، شهرداری تهران مدتی است در پی این است که سکان خانه اندیشمندان علوم انسانی را در دست بگیرد.
شهرداری تهران، قفل‌های خانه اندیشمندان علوم انسانی را عوض کرد و نیرو‌های خودش را در کنار نیرو‌های فعلی این مجموعه در این ساختمان مستقر کرد.
به گزارش هم‌میهن، بررسی‌ها از منابع آگاه نشان می‌دهد که مدیرکل دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری، سه‌شنبه 13 تیر در خانه اندیشمندان علوم انسانی در پارک ورشو در منطقه 6 تهران حاضر و خواهان تخلیه و پلمب مجموعه خانه اندیشمندان علوم انسانی شدند. آنطور که یکی از مسئولان خانه اندیشمندان می‌گوید، این فرد گفته که دستور مستقیم، اما شفاهی از شهرداری تهران برای تخلیه مجموعه دارد.
نیرو‌های شهربان و حریم‌بان، سه‌شنبه 13 تیر بلافاصله بعد از شکل‌گیری این گفتگو‌ها میان مسئولان و این مدیر شهرداری، سعی در تخلیه مجموعه و تعویض قفل‌ها داشتند. رئیس و برخی از مدیران کارمندان خانه اندیشمندان علوم انسانی شب 13 تیر تا صبح روز بعد را در محل کار سپری کردند تا مانع از تخلیه مجموعه شوند. یکی دیگر از کارمندان مجموعه می‌گوید، نگهبان‌های خانه اندیشمندان صبح روز 14 تیر، تعویض شدند و برخی از نفرات شهرداری هم در کنار کارمندان سابق در مجموعه خانه اندیشمندان علوم انسانی قرار گرفتند، اما خانه اندیشمندان علوم انسانی هنوز تخلیه نشده است.
در شروط قراردادی که یک نسخه از آن به دست خبرنگار «هم‌میهن» هم رسیده است، آمده که این قرارداد مابین خانه اندیشمندان علوم انسانی و شهرداری تهران با نمایندگی سازمان املاک و مستغلات منعقد شده است؛ قراردادی با عنوان حبس مطلق. با وجود این قرارداد و حتی با اینکه سه‌شنبه 13 تیر، چند برنامه در خانه اندیشمندان علوم انسانی در حال برگزاری بود، شهرداری تهران خواهان تخلیه این نهاد از ساختمان پارک ورشو شده است.
پیگیری‌ها از مکاتبات قضایی که 14 تیر شکل گرفته است، اما نشان می‌دهد که بازپرس شعبه مربوطه دادسرای عمومی و انقلاب در استعلامی تاکید کرده است که باتوجه به قرارداد ارائه‌شده از سوی این مؤسسه با سازمان املاک و مستغلات شهرداری و نظر به تجمع اعضای این مؤسسه و از آنجایی که اخطاریه‌ای هم جهت تخلیه ارسال نشده است، مقرر شد تا ظرف 20 روز فعلاً از تخلیه ملک خودداری شود و در اولین وقت اداری نمایندگان شهرداری در شعبه حاضر و مدارک خود را ارائه کنند.
«اگر تاثیری دارد، من هم حاضرم شب تا صبح آنجا بخوابم.» این جمله را ترانه یلدا، معمار و شهرساز می‌گوید. او آخرین بار 28 تیر در نشست «شب میراث سبز تهران» در خانه اندیشمندان تهران حضور داشت و سخنرانی کرد؛ نشستی که در آن به رویکرد‌های شهرداری تهران در قبال محیط زیست تهران انتقاد شد. خانه اندیشمندان علوم انسانی، نهادی مستقل است که از دهه 90 آغاز به کار کرده است و در ماه‌های اخیر هم میزبان نشست‌های متعددی مانند نشست‌های بخارا بوده است.
چرایی ایجاد خانه اندیشمندان علوم انسانی به دهه نود باز می‌گردد. علی‌اصغر قاسمی، رئیس خانه اندیشمندان علوم انسانی سال 98 در گفت‌وگویی تاکید کرده بود که فلسفه تأسیس این خانه به نیمه دوم دهه 80 و بعد از خانه‌نشینی برخی از اساتید دانشگاه در حوزه علوم انسانی باز می‌گشت.
قاسمی به ایرنا گفته بود: «در چنین فضایی ایده تأسیس خانه اندیشمندان علوم انسانی شکل گرفت تا اگر به هر دلیلی برخی اندیشمندان و اساتید دیگر نمی‌توانند در دانشگاه حضور داشته باشند یک حیاط خلوت برای این افراد باشد که بتوانند با دانشجویان خود در ارتباط باشند، فعالیت‌های خود را ادامه دهند و با همکاران خود همفکری کنند. در واقع تلاش شد فضای روانی که علیه علوم انسانی و اصحاب این حوزه بعد از سال 88 ایجاد شده بود، کاهش پیدا کند و همچنین مانع از این شود که اصحاب علوم انسانی کشور مورد سوءاستفاده دشمن قرار بگیرند.»
خانه اندیشمندان علوم انسانی، 13 گروه علمی دارد که هر گروه شامل 7 تا 9 نفر استاد است. ساختمانی که اکنون از آن صحبت می‌کنیم، در دوره شهرداری محمدباقر قالیباف، طبق قرارداد حبس مطلق به خانه اندیشمندان واگذار شد و حالا شهرداری تهران بدون حکم قضایی در صدد تخلیه ساختمان هستند.
پیگیری‌ها برای صحبت با مسئولان شهرداری و شورای شهر تهران درباره چرایی اقدام شهرداری به نتیجه نرسید و تا لحظه نگارش این گزارش هم واکنشی از سوی شهرداری تهران منتشر نشد. اما بررسی‌ها از آرشیو اخبار نشان می‌دهد که اولین بار نیست که به‌نوعی با حضور خانه اندیشمندان مخالفت می‌شود. مثلا بهمن سال 92 روزنامه کیهان در مطلبی از وضعیت خانه اندیشمندان علوم انسانی و شخصیت‌هایی که به یک جلسه با عنوان: «جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ایران پس از گفتگو‌های هسته‌ای» برگزار شد، انتقاد کرد.
روزنامه کیهان همان زمان در گزارشی نوشت: «ترکیب دعوت‌شدگان به این جلسه به‌صورت واضح حاکی از آن است که هدف از این گردهمایی نقد و بررسی مفاهیم و محتوای بند‌های توافق‌نامه ژنو نیست، بلکه تصمیم بر این است که مجموعه‌ای از نیرو‌های همسو به‌منظور هم‌آوردی قوا با انگیزه یکسان‌سازی برداشت‌ها و تحلیل‌ها گرد هم آیند. البته این موضوع هیچ نسبتی با درخواست شخص رئیس‌جمهور محترم مبنی بر «نقد منصفانه» توافق‌نامه ژنو و اطلاع‌رسانی در این خصوص به جامعه ندارد.
با این وجود به نظر می‌رسد کماکان پروژه ضربه زدن به دولت از سوی برخی دوستان - یا دوست‌نمایان - ایشان با انگیزه کمک اجباری حزبی و گروهی، ادامه دارد!» روزنامه کیهان آن زمان در ادامه مطلب خود نوشت که خانه اندیشمندان علوم انسانی در زمینه‌های مختلف مانند هزینه‌ها و امکانات سخت‌افزاری وابستگی کامل به مجموعه شهرداری تهران دارد.
در این میان هم، مجتبی شاکری، عضو اسبق کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در سال 93 در گفت‌وگویی با هزینه‌کرد شهرداری برای خانه اندیشمندان علوم انسانی مخالفت کرده بود: «خانه اندیشمندان یک مجموعه خصوصی است که حتی ورود افراد به آن تحت کنترل است.
آن‌ها ساختمانی با 3 تالار مجزا در خیابان نجات‌اللهی دارند و سالانه 500 میلیون تومان از شهرداری کمک دریافت می‌کنند. این در حالی است که ساختمان نیز متعلق به شهرداری است و سالانه چند میلیارد هزینه اجاره این مکان است. حلقه‌های بسته و سکولار این مجموعه چه کاربستی برای شهر و شهرداری تهران دارد؟ کمک شهرداری به این خانه در حالی صورت می‌گیرد که اشخاص حقیقی و حقوقی فراوانی در شهر داریم که در راستای اندیشه انقلاب و اهداف نظام فعالیت می‌کنند، اما با مشقت مجموعه خود را اداره می‌کنند و بسیاری از آن‌ها برای یافتن مکان دچار مشکل هستند.»
قواعد حقوقی در این راستا چه می‌گوید؟
برخلاف این اظهارنظرها، اما علیرضا غریب‌دوست، دبیر انجمن حقوق‌شناسی می‌گوید، خانه اندیشمندان علوم انسانی هیچ وابستگی‌ای به هیچ نهادی ندارد و حتی انتفاع مالی هم ندارد، اما براساس گفته‌های او، شهرداری تهران مدتی است در پی این است که سکان خانه اندیشمندان علوم انسانی را در دست بگیرد.
او درباره جزئیات قرارداد خانه اندیشمندان با شهرداری تهران، توضیحاتی می‌دهد: «قرارداد‌های ملکی انواع مختلفی دارند یکی از این‌ها حبس است. حبس درواقع یعنی این ملک به فرد یا شخص حقیقی و حقوقی دیگری واگذار نمی‌شود. این یعنی مالکیت این بنا با ما نیست، اما بهره‌برداری از ساختمان و بنا متعلق به خانه اندیشمندان علوم انسانی است.»
این قرارداد منعقدشده به‌گفته غریب‌دوست، مدت ندارد و اگر بر حسب قرارداد هم خانه اندیشمندان علوم انسانی به تعهدات خود عمل نکرده بود، شهرداری باید با حکم قضایی وارد عمل می‌شد. آنطور که برخی مسئولان خانه اندیشمندان می‌گویند، شهرداری اکنون نه‌تن‌ها خواهان بازپس‌گیری ملک خود است، بلکه حتی فردی هم به‌عنوان سرپرست این نهاد معرفی کرده و او را در خانه اندیشمندان مستقر کرده است. براساس گفته‌های غریب‌دوست، اقدام شهرداری، قانونی، اما فرآیندی که در پیش گرفته، منطبق بر اصول‌قانون نیست.
آنطور که پیگیری‌ها نشان می‌دهد، فرآیند ثبت شکایت قضایی از فرآیندی که شهرداری در پیش گرفته هم آغاز شده است. اگر مقامات قضایی رأی بر تخلیه خانه اندیشمندان از ساختمان شهرداری بدهند، این مجموعه باید دنبال ساختمانی جدید برای استقرار باشد.
شهرداری تهران درباره این اتفاق واکنش داشته است. امین توکلی‌زاده، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران، دیروز 14 تیرماه در توئیتی نوشت: «خانه اندیشمندان و عملکرد این خانه محافظان، مدافعان و پیشنهاد‌های بهتر برای تحقق اهداف انقلاب اسلامی در حوزه اندیشه‌ای واصل‌شده است. درنهایت پس از دو سال همکاری قرار شد خدماتی که در انقلاب اسلامی است، تداوم یافته و خدمت فراگیرتری به سایر اندیشمندان داده شود.»
خانه اندیشمندان علوم انسانی تاکنون بیش از 200 آیین بزرگداشت، نکوداشت و بیش از 4 هزار برنامه نشست برگزار کرده است. مجموعه‌ای که به‌گفته نفیسه آزاد، جامعه‌شناس شهری، یکی از فضا‌های عمومی شهر به‌حساب می‌آید، فضایی که کسی برای حضور در آن پولی پرداخت نمی‌کند و فضای عمومی برای گفتگو است. پایتختی که به‌گفته این جامعه‌شناس از نظر داشتن فضا‌های عمومی فقیر است. او این‌اقدام شهرداری را به‌نوعی علیه فضای عمومی تلقی می‌کند. شهرداری می‌تواند با واگذاری کالبد و ساختمان به نهادهایی، چون خانه اندیشمندان علوم انسانی، ماموریت فعالیت فرهنگی خود را واگذار کند.
اتفاقاتی که 14 تیرماه و در روز قلم برای خانه اندیشمندان علوم انسانی رخ داد را برخی با خانه وارطان و حتی خانه شاعران مقایسه می‌کنند. فضا‌هایی که اگر از دست بروند، تبعات‌شان برای شهر و ساکنانش کم نخواهد بود.
آخرین پیگیری
عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران عصر 14 تیرماه گفت‌وگویی با پایگاه خبری شهرداری تهران داشت و درباره جزئیات موضوع خانه اندیشمندان توضیحاتی داد. او اساساً پلمب ساختمان را تکذیب کرد. توضیحات او به اظهارنظر امین توکلی‌زاده، معاون فرهنگی - اجتماعی شهردار تهران نزدیک بود.
مطهر محمدخانی گفت: براساس مستندات و مشاهدات، بسیاری از اتاق‌ها و فضا‌های این خانه خالی بوده و تبدیل به انباری و محل جمع‌آوری وسایل شده است و تنها از چند اتاق محدود استفاده می‌شده است. از سوی دیگر این ظرفیت در حقیقت تنها در اختیار یک جریان خاص قرار داشته است. این در حالی‌ست که به سادگی و سهولت می‌توان این ظرفیت را با یک فرایند شفاف در اختیار دیگر گروه‌های دانشجویی و هیأت‌های اندیشه‌ورز قرار داد.
سخنگوی شهرداری تهران در گفت‌وگویش به حضور سلیقه‌های مختلف در این مجموعه اشاره کرد: اتفاقا حضور سلایق مختلف و تنوع دیدگاه‌ها و اندیشه‌های مختلف ذیل چتر انقلاب اسلامی با رعایت قوانین جاریه، می‌تواند برای دستیابی به اهداف تأسیس خانه اندیشمندان علوم انسانی یاری‌کننده باشد. شهرداری تهران مصمم است برای نیل به چنین هدفی و استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها و استفاده از گروه‌های نخبگانی اقدام نماید.
سخنگوی شهرداری تهران در این گفتگو به فرآیند‌های قانونی اشاره کرد: اگر فرآیند‌های قانونی به‌صورت کامل و شفاف طی شود، نیازی به اتفاق دیگری هم نیست و عزیزان مستقر فعالیت‌های خود را ادامه خواهند داد. هیچ محدودیتی هم برای فعالیت این گروه ایجاد نشده و می‌توانند از ظرفیت‌ها و اتاق‌هایی که تا این لحظه استفاده می‌کردند، استفاده کنند. در عین حال به سرعت ظرفیت‌های غیرفعال و اتاق‌های خالی و موارد بلااستفاده هم در اختیار دیگر گروه‌ها و مجموعه‌های دانشگاهی قرار خواهد گرفت.
او در ادامه از وضعیت نگهداشت ساختمان انتقاد کرد و گفت: به‌رغم آنکه شهرداری تهران هر ساله بودجه مشخصی را برای نگهداشت این مجموعه اختصاص می‌داده است، متاسفانه وضعیت نگهداشت مجموعه اصلاً قابل دفاع نیست. داخل ساختمان دچار آسیب‌های جدی شده است و نحوه نگهداری ساختمان کاملا غیراصولی بوده است.
از میان اخبار