قمار اردوغان با کارت کردها؛ مذاکرات محرمانه آنکارا و اوجالان / شانس آخر توافق از دست رفت؟

به گزارش اقتصادنیوز، وبگاه The Cradleبا انتشار یادداشتی مدعی شد، اکتبر 2024، دولت باچلی، رهبر حزب راست افراطی جنبش ملی گرای ترکیه (MHP) و متحد سیاسی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، بسیاری را با پیشنهادی غیرمنتظره اش شگفت زده کرد. او اخیرا مدعی شد که عبدالله اوجالان، عضو موسس حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، در صورت دست کشیدن از خشونت و انحلال این سازمان، می‌تواند به طور مشروط آزاد شود. اوجالان که از سال 1999 در ترکیه زندانی است، مدت ها نماد مقاومت کردها بوده است. علیرغم درخواست های مداوم گروه های کرد برای آزادی یا کاهش مجازاتش، مقامات ترکیه هرگز پاسخ مثبتی نداده اند.

چرخش تاریخی

ماه بعد، باحچلی پیشنهاد خود دوباره ارائه کرد ومدعی شد که نقشه راه ارائه شده توسط این چهره به عنوان راه حلی بالقوه برای درگیری چند دهه با شبه نظامیان کرد است و از حزب برابری و دموکراسی طرفدار کردها (DEM) خواست تا در گفتگوهای مستقیم با اوجالان مشارکت داشته باشند. اردوغان این ایده را تایید کرد و آن را یک "فرصت تاریخی" خواند. این پیشنهاد با تحولات سیاسی در سوریه همزمانی داشت؛ تحولاتی که در جریانش هیئت تحریر الشام (HTS) به رهبری ابومحمد الجولانی، بشار اسد، رئیس جمهور سابق را در 8 دسامبر پس از یک حمله غافلگیرکننده ای ظرف مدت دو هفته کنار گذاشتند. در این میان حوادث سوریه و سقوط دولت بعث بشار اسد جایگاه منطقه ای آنکارا را تقویت کرد. نمایندگان حزب برابری و دموکراسی خلق حامی کردها با اوجالان ملاقات داشتند و پس از آن دیداری بین اعضای این جریان و باحچلی برگزار شد. ترکیه اکنون آماده است تا از موضع تقویت شده خود برای مقابله با تهدید کردها در سوریه استفاده کند.

برای درک موضع ترکیه در قبال مسئله کردها، به ویژه موضع این کشور در قبال نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) مورد حمایت ایالات متحده و روابط آن با پ ک ک، بررسی نقاط عطف تاریخی درگیری ضروری است. این لحظات روابط بین دولت ترکیه و پ‌ک‌ک را طی دهه‌ها خشونت و تلاش‌های پراکنده صلح شکل داده است. پ. ک. ک رسماً در 27 نوامبر 1978 در ناحیه لیسه استان دیاربکر تأسیس شد. بنیانگذاران آن، چهره هایی چون اوجالان، گروهی از دانشجویان مارکسیست بودند که از ایجاد یک دولت کردی مستقل شامل مناطق کردنشین در ترکیه، سوریه، عراق و ایران حمایت می کردند. این دیدگاه با سیاست های ترکیه که هویت جداگانه کردی را انکار می کرد و بیان فرهنگی کردی را محدود، در تضاد بود. کودتای نظامی 12 سپتامبر 1980 ضربه سختی به پ. ک. ک وارد کرد که در آن بسیاری از اعضا و رهبرانش دستگیر شدند. با وجود این شکست، پ. ک. ک اولین عملیات نظامی خود را در سال 1984 آغاز کرد و درگیری طولانی و خونین با دولت ترکیه را رقم زد.

فراز و فرود تنش تاریخی میان کردها و ترکیه

این وبگاه در ادامه یادداشت ادعایی اش آورد، در اوایل دهه 1990، پ ک ک برای صلح اولین گام جدی را برداشت. 20 مارس 1993، این گروه پس از گفتگوهای غیرمستقیم آتش بس اعلام کرد، اما این ابتکار پس از مرگ ناگهانی تورگوت اوزال، رئیس جمهور ترکیه در آوریل همان سال، از بین رفت. در ماه مه، سلیمان دمیرل، رئیس جمهوری وقت رسما به روند صلح پایان داد و بار دیگر خصومت ها بین دو طرف شعله ور شد. بازداشت اوجالان در سال 1999 نقطه عطفی در درگیری بود. 15 فوریه، سازمان اطلاعات ترکیه اوجالان را در نایروبی کنیا دستگیر و تحویل داد. او ابتدا به اعدام محکوم شد، اما بعد از آن که آنکارا مجازات اعدام را لغو کرد، مجازاتش به حبس ابد تبدیل شد. پس از دستگیری اوچالان، پ‌ک‌ک آتش‌بس یک‌جانبه اعلام کرد، اما این آتش‌بس در سال 2004 پایان یافت، زمانی که این گروه عملیات خود را با هدف قرار دادن مراکز شهری در ترکیه از سر گرفت. سال‌های بعد شاهد تشدید تنش ها در کنار تلاش‌ها برای مذاکرات محرمانه بودیم. در سال 2008، ارتش ترکیه عملیات خورشید را در شمال عراق با مشارکت ضد هزار سرباز آغاز کرد. در همان زمان، مذاکرات محرمانه در اسلو در سال 2010 آغاز شد، اما این مذاکرات به نتایج معناداری منجر نشد.

در اواخر سال 2012، رجب طیب اردوغان، نخست وزیر وقت، از مذاکره با اوجالان در زندان با هدف دستیابی به صلح خبر داد. در مارس 2013، اوجالان از زندان تماس گرفت تا از گروه تحت رهبری خود بخواهد که جنگ را متوقف کرده و از ترکیه عقب نشینی کنند و بر لزوم غلبه سیاست بر سلاح تاکید کرد. حزب به این فراخوان پاسخ داد و اعلام آتش بس کرد. یک روند صلح مجدد در اواخر سال 2012 به واسطه ابتکار عمل پیشنهادی اردوغان آغاز شد و در قابش گفت و گوهای مستقیم با اوجالان با هدف حل و فصل مسالمت آمیز مناقشه اجرایی گشت. در مارس 2013، اوجالان خواستار پایان دادن به خصومت ها شد و از مبارزان پ ک ک خواست از ترکیه عقب نشینی کنند. پ. ک. ک در واکنش به آن آتش بس اعلام کرد، اما این دوره آرامش کوتاه مدت بود. روند صلح در ژوئیه 2015 پس از کشته شدن دو پلیس ترکیه توسط اعضای پ‌ک‌ک سقوط کرد. خشونتی که به وقوع پیوست باعث شد ترکیه عملیات نظامی گسترده ای را آغاز کند و کنترل مناطق تحت کنترل کردها در جنوب شرقی این کشور را دوباره به دست گیرد. این درگیری ها منجر به کشته شدن هزاران جنگجوی پ ک ک و صدها سرباز ترکیه شد.

بین سال‌های 2016 تا 2020، ترکیه بر عملیات‌های فرامرزی در سوریه علیه کردها متمرکز شد و یک سری عملیات نظامی از جمله عملیات سپر فرات، عملیات شاخه زیتون، عملیات چشمه صلح و عملیات سپر بهار را برای تضعیف نیروهای کرد در سوریه آغاز کرد. این عملیات ها یگان های مدافع خلق (YPG) را هدف قرار دادند که ترکیه آن را بخشی از پ ک ک می داند. ترکیه برای حفظ کنترل مناطق بازپس‌گرفته شده، گروه‌های مخالف سوری را تحت حمایت ارتش ملی سوریه (SNA) سازماندهی و آنها را به اجرای تدابیر امنیتی به‌ویژه در مناطق کردنشین موظف کرد.

سرنوشت مبهم کردهای سوری

به ادعای ناظران سقوط دولت اسد در سوریه اکنون فرصتی برای ترکیه ایجاد کرده تا به مسئله کردها در چند جبهه بپردازد. دولت اردوغان استراتژی‌های موازی را دنبال می‌کند: مشارکت در مذاکرات با اوجالان و نیروهای کرد و در عین حال آماده شدن برای اقدام نظامی احتمالی در صورت شکست رایزنی ها. اوجالان با توجه به اینکه باور دارد تقویت برادری کرد و ترکیه یک "مسئولیت تاریخی" است، آمادگی خود را برای کمک به صلح ابراز اعلام کرده است. او تاکید داشته "آماده برداشتن گام های مثبت لازم" است. با این حال، نیروهای دموکراتیک سوریه که مورد حمایت ایالات متحده قرار دارند همچنان می خواهند مسلح بمانند، مگر اینکه ترکیه حملات خود را متوقف کند. این در حالی است که آنکارا نیز پیشنهاد مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه برای ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه در ارتش سوریه را رد کرده است.

در همین حال، آنکارا به اعمال فشار نظامی در سوریه ادامه می دهد و نیروهای دموکراتیک سوریه زیرساخت های حیاتی تحت کنترل نیروهای کرد مانند سد تشرین و پل قره قوق را هدف قرار می دهد. این اقدامات، در حالی که با هدف تضعیف نفوذ کردها انجام می شود، تنش های عمیق بین ترکیه، نیروهای دموکراتیک سوریه و دولت موقت سوریه را آشکار می کند. علیرغم مذاکرات دوره ای، اختلاف نظرها همچنان ادامه دارد و احتمال درگیری بیشتر را افزایش می دهد. در این میان احتمال کاهش حمایت از کردها در دولت دونالد ترامپ، نیروهای دموکراتیک سوریه را نگران تر کرده است. پیشتر اظهارات رابرت کندی جونیور، متحد ترامپ نشان داد که رئیس جمهور منتخب ایالات متحده به طور محرمانه از خروج نیروهای آمریکایی از سوریه با هدف جلوگیری از تبدیل کردها به "خوراک توپ" در درگیری های منطقه ای حمایت کرده است. چنین لفاظی هایی باعث شده که نیروهای دمومکراتیک سوریه با توجه به اتکای طولانی مدت شان به حمایت های واشنگتن به عنوان موازنه در برابر تجاوزات آنکارا، احساس آسیب پذیری کنند.

شانس آخر توافق از دست رفت!

با توجه به این ابهامات، نیروهای دموکراتیک سوریه به دنبال توافقی با دولت جدید سوریه هستند. نیروهای دموکراتیک سوریه طی نشستی با احمد الشرع، رهبر موقت سوریه تحت حمایت ترکیه، اتخاذ یک سیستم مدیریت غیرمتمرکز، ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه به عنوان یک سپاه واحد در ارتش سوریه و محدود کردن عملیاتش به مناطق اداره خودمختار کرد را ارائه دادند. در حالی که نیروهای دموکراتیک سوریه بیشتر بر توزیع عادلانه منابع غنی در شرق فرات تاکید داشتند، پاسخ شرغ بر ادامه اختلافات فاحش بین دو طرف تاکید می کند. دمشق پیشنهاد تغییر مسیر 80 درصد درآمدهای نفت و گاز به دولت مرکزی، انحلال نیروهای دموکراتیک سوریه، پراکنده کردن اعضای آن در سراسر سوریه، انحلال نیروهای امنیتی کرد، و واگذاری مجدد امنیت شهری به پلیس مرکزی سوریه را مطرح کرد. این دیدگاه‌های متضاد فضای کمی برای مصالحه باقی می‌گذارد و احتمال افزایش اقدامات نظامی ترکیه در شمال شرق سوریه را افزایش می‌دهد. تمایل اردوغان برای شرکت در مذاکرات با اوجالان و نیروهای دموکراتیک سوریه صرفاً بر اساس پویایی های منطقه ای شکل نمی گیرد، بلکه ملاحظات داخلی را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.

بر اساس قانون اساسی، اردوغان از حضور در دوره بعدی انتخابات منع شده، مگر اینکه کارزار زودهنگام برگزار شود، که آینده سیاسی او را در دوراهی قرار خواهد داد. جلب حمایت حزب برابری و دموکراسی طرفدار کردها - سومین حزب بزرگ در پارلمان - می تواند برای اردوغان برای اعمال اصلاحات قانون اساسی که دوره ریاست جمهوری اش را تمدید می کند، حیاتی باشد. رویکرد اردوغان به مسئله کرد، خواه از طریق توسل به اهرم دیپلماسی و یا استفاده از اقدام نظامی، نه تنها آینده سیاست داخلی ترکیه را شکل خواهد داد، بلکه تعیین می کند که آیا سوریه می تواند به یک وحدت شکننده دست یابد یا تسلیم پراکندگی در خطوط قومی و فرقه ای شود.

• پیامدهای هم‌صدایی ترامپ و ترکیه برای ایران / چگونه اردوغان معادلات خاورمیانه و قفقاز را در راستای...
• سهم خواهی عربستان و امارات در شام؛ هراس پادشاهی از تکرار سناریوی عراق در سوریه / آیا ترکیه ریاض را...
• اسم رمز جدید ترکیه؛ پشت پرده دست سازش آنکارا به کردها / معنای خانه تکانی دیپلماتیک اردوغان چیست؟
• یکه تازی پرهزینه اردوغان از شام تا قاره سیاه / پایان ماه عسل السیسی و اردوغان؛ غیبت واشنگتن چگونه...

• اینستاگرم
• تلگرام
• ایکس
• لینکدین