قیمت آب از بنزین گران تر است / بنزین بی کیفیت علت افزایش مصرف سوخت!

احمد وحیدی، وزیر کشور، در دانشگاه چمران اهواز سخنرانی داشت، تمرکز صحبت‌های خود را روی همین موضوع گذاشت و با اشاره به مصرف 145 میلیون لیتر بنزین در برخی از روزهای سال بار دیگر کلیشه بالاتر بودن قیمت آب معدنی از بنزین را پیش کشید و گفت: باید اقداماتی انجام شود که بنزین به صورت بهینه مصرف و الگوی مصرف بهینه ترویج شود.

او با اشاره به بیان اینکه الگوی مصرف در کشور درست نیست و این امر منجر به بروز ناترازی شده، تأکید کرد: ظرفیت تولید بنزین افزایش یافته و به حدود 115 میلیون تا 120 میلیون لیتر در روز رسیده است؛ اما برای انتقال این حجم از بنزین باید از چندین هزار تانکر نفتی در سطح کشور استفاده شود.

رابطه آب معدنی و بنزین در اقتصاد ایران

اظهارات وزیر ابراهیم رئیسی در حالی مطرح شد که اصولاً رابطه عجیبی بین آب معدنی و بنزین در ایران وجود دارد. اگر کمی به عقب‌تر برگردیم، از نیمه دوم سال 1398، یعنی چهار سال پیش بود که بحث‌هایی در رابطه با گران‌تر بودن آب معدنی نسبت به بنزین به گوش می‌رسید. در ادامه این بحث‌ها، از بامداد 24 آبان 1398 بود که به یکباره و بدون هیچ‌گونه اطلاع بین 50 درصد تا 200 درصد افزایش یافت. از آن روز تا کنون بنزین سهمیه‌ای 1500 و بنزین آزاد 3000 تومان عرضه می‌شود.

16 سال پیش، یعنی پنجم تیر 1386، یکی دیگر از روزهایی است که به دنبال سیاست‌های هدفمندسازی‌های یارانه محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت وقت، بنزین در ایران سهمیه‌بندی و از کارت‌های سوخت رونمایی شد.

در آن زمان قیمت بنزین تنها 20 درصد رشد داشت از 80 تومان به 100 تومان رسید. نکته حائز اهمیت این است که در سال 86 هم هر بطری آب معدنی 100 تومان قیمت داشت و دولت وقت اقدام به همسان‌سازی قیمت این دو محصول کرد.

گرچه به مروز زمان دولت احمدی‌نژاد با حذف کارت‌های سوخت، به‌صورت غیرعلنی توانست قیمت هر لیتر بنزین را به 400 تومان برساند، اما بار دیگر در سال 92 بود که نرخ بنزین تا 700 تومان افزایش یافت. نیم‌نگاهی به نمودار قیمت آب معدنی نشان می‌دهد در آن سال یک بطری آب معدنی دقیقاً با همین نرخ به دست مصرف‌کننده می‌رسید. البته پس از اینکه بهای آب معدنی به 1000 تومان رسید، رفته‌رفته سهمیه سوخت مصرف‌کنندگان حذف شد و بنزین به‌صورت تک‌نرخی با آب معدنی برابر شد.

حال پس از گذشت سال‌ها بار دیگر یکی از اعضای مهم کابینه رئیسی بار دیگر اقدام به مقایسه آب معدنی و بنزین کرد. سناریویی نخ‌نماشده که هر بار از سوی مسئولان دولت و رسانه‌های همسو با آن تکرار می‌شود و می‌تواند مخابره پیام جدیدی برای تصمیم دولت باشد.

وحیدی نیز امروز در دانشگاه چمران اهواز با اشاره به اینکه اکنون قیمت بطری نیم لیتری آب معدنی 5000 تومان است، تلاش کرد بی‌ارزش‌بودن بنزین 1500 تومانی را نمایش دهد و آن را عامل اصلی ناترازی مصرف بنزین در ایران معرفی کند.

بنزین بی‌کیفیت عامل افزایش مصرف

گرچه وزیر کشور از افزایش تولید بنزین تا 120 میلیون لیتر در روز خبر می‌دهد، اما بسیاری از کارشناسان و حتی نمایندگان مجلس کیفیت بنزین تولیدی را زیر سوال می‌برند. شب گذشته مالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، مالک شریعتی، در برنامه‌ای تلویزیونی افشا کرد که گاهی برای تامین تقاضای زیاد، بنزین با کیفیت پایین در کشور توزیع می‌شود.

با این حال چهارشنبه هفته گذشته مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی مدعی شد: بنزین معمولی که در تهران توزیع می‌شود آن‌قدر باکیفیت است که تقریباً با بنزین سوپر برابری می‌کند.

درست فردای این اظهارات بود که طالبان بنزین صادراتی ایران را به دلیل کیفیت پایین آن به کشور عودت داد و پذیرای آن نشد تا گواه دیگری بر تولید بنزین بدون کیفیت در ایران باشد.

همچنین در یک بررسی میدانی توسط خودروی KMC T8 که جزو خودروهای مونتاژی پرچم‌دار ایران به حساب می‌آید، این خودرو در خاک ایران پس از طی 100 کیلومتر 10 لیتر بنزین سوزاند، اما پس از ورود به خاک ترکیه و استفاده از بنزین این کشور، در همین مسافت محدوده مصرف آن به هفت لیتر کاهش یافت.

بر اساس این بررسی به جرئت می‌توان گفت که عرضه بنزین بی‌کیفیت حداقل تأثیر 30 درصدی بر افزایش مصرف داشته و تمام تقصیر را نمی‌توان متوجه مصرف‌کنندگان دانست.

رد پای صنعت خودروسازی در افزایش مصرف سوخت

به‌رغم اینکه شرکت‌های خودروساز ایران مدعی تولید خودروهای یورو5 شده‌اند، اما این اتفاق با فرض اجرایی‌شدن هم با 10 سال تأخیر اتفاق افتاده است. بدین ترتیب اگر از ابتدای سال 1400 تا 1402، تمامی خودروها به صورت یورو 5 تولید شده باشند، اکنون تنها سه میلیون دستگاه خودرو به‌صورت یورو5 در کشور تردد دارند.

بر همین اساس، علی مناقبی، رئیس مجمع عالی واردات کشور، به برنا اعلام کرده است که خودروهای جهانی بین چهار تا شش لیتر در هر 100 کیلومتر بنزین مصرف می‌کنند، در حالی که میانگین مصرف بنزین خودروها در ایران بین 12 تا 17 لیتر در هر 100 کیلومتر است.

البته خودروسازان هم چنین اتهامی را نمی‌پذیرند و معتقدند تا زمانی که بنزین با کیفیت عرضه نشود، حتی اگر بهترین خودروهای جهان هم در ایران تردد داشته باشند، مصرف سوختشان به کمتر از این ارقام نمی‌رسد.

از سوی دیگر زمانی که دولت وعده تولید یک میلیون و 600 هزار دستگاه تا سه میلیون دستگاه خودرو در طول سال را می‌دهد طبیعتاً باید برنامه‌ای هم برای تأمین سوخت آن‌ها داشته باشد.

البته در این زمینه هم وزیر صمت وعده حرکت به سمت ساخت خودروهای برقی داده، اما بعید به نظر می‌رسد که با روند کنونی این وعده هم خارج از چرخه رؤیاهای شیرین دولتمردان باشد.

در این بین، طبق آمار غیررسمی اکنون 26 میلیون وسیله نقلیه در کشور تردد دارد که شش میلیون دستگاه فرسوده هستند و تنها چهار میلیون دستگاه از این وسایل نو هستند.

در نهایت اینکه مقایسه دوباره بنزین 1500 تومانی با آب معدنی یک لیتری که نرخ آن 10 هزار تومان است دیگر یک معنا بیشتر ندارد. در صورتی که دولت اکنون به دلیل مصرف بالای بنزین تصمیم جدیدی در سر دارد، شاید بهتر است در ابتدا اتهام را از مردم بردارد و در بخش‌های دیگری همانند پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه به فکر بهبود کیفیت بنزین تولیدی باشد.

از سوی دیگر، با توجه به شرایط تورمی کشور و نبود سیاستی ثابت در بازار ارز، اگر امروز قیمت هر لیتر آب معدنی 10 هزار تومان است، سال آینده قیمت این محصول هم متناسب با تورم دچار نوسان می‌شود. آیا آن‌گاه هم دولت می‌خواهد بار دیگر کلیشه آب معدنی و بنزین را پیش بکشد؟

شاید اکنون دستمزد و حقوق کارگران و کارمندان بهترین مبنا و شاخص برای سیاست‌گذاری در حوزه بنزین باشد. هر گاه دولت توانست قدرت خرید شهروندان را متناسب با سایر کشورها و تورم عمومی کالاها بالا ببرد، آن‌گاه زمان مناسبی برای پیش‌کشیدن موضوعاتی نظیر مقایسه بنزین با سایر کالاهاست. چه بسا اکنون این بنزین نیست که ارزان است، بلکه آب معدنی را باید کالایی گران معرفی کرد.