لزوم حل مشکلات مرز آستارا برای تداوم افزایش صادرات به روسیه

از مهمترین مشکلات تجارت میان ایران و روسیه، مسائل حمل و نقل است که با توجه به نوع محصولات صادراتی ایران به روسیه، موانع این مسیر باید برطرف شود.

به گزارش خبرنگار مهر، امین اعظمی، کارشناس حمل و نقل در یادداشتی به مشکلاتی حمل و نقلی پیش روی صادرات زمینی و جاده‌ای محصولات ایران به روسیه پرداخته و راهکارهایی برای حل این مشکلات ارائه داده است که متن کامل آن از نظرتان می‌گذرد:

در حال حاضر مسیر اصلی صادراتی جمهوری اسلامی ایران به فدراسیون روسیه، مرز زمینی آستارا و از طریق کشور آذربایجان است. این کشور با قرار گرفتن در غرب دریای خزر، هم مرزی مستقیم با روسیه و نزدیک‌تر بودن به مراکز جمعیتی این کشور مانند مسکو و سن‌پترزبورگ، به مهم‌ترین راه ارتباط لجستیکی میان ایران و روسیه تبدیل شده است.

افزایش کم‌سابقه تردد کامیون‌ها از مرز آستارا

طی سال‌های اخیر و با توجه به افزایش چشمگیر و بیش از دو برابری صادرات ایران به روسیه، تردد در این مسیر به شدت افزایش یافته و موجب رونق و از طرفی شلوغی این مسیر زمینی ترانزیتی شده است.

برای مثال تردد از مرز آستارا در ماه‌های منتهی به بهمن سال 1399 نسبت به سال‌های گذشته 30 درصد افزایش داشته است. همچنین طبق گفته فریبرز مرادی مدیرکل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای گیلان در سه‌ماهه نخست امسال 232 هزار و 206 تن کالا از مرز زمینی آستارا صادرشده است که این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته 33 درصد رشد داشته است. به گفته وی، در 3 ماهه امسال 26 هزار و 517 کامیون از مرز زمینی آستارا تردد داشته که از این تعداد 12 هزار و 524 دستگاه کامیون با میانگین روزانه 135 دستگاه از مرز آستارا وارد کشور و تعداد 13 هزار و 993 دستگاه کامیون با میانگین روزانه 150 دستگاه از مرز آستارا از کشور خارج‌شده است.

مشکلات داخلی مرز آستارا

در کنار مشکلات و مانع تراشی‌های کشور آذربایجان که باعث معطلی کامیون‌ها در مهمترین مسیر ترانزیتی ایران به سمت روسیه می‌شود، این طرف مرزها و در گمرک آستارای ایران نیز مسائل مختلفی مانع از عبور و مرور روان کامیون‌ها می‌شود.

یکی از بخش‌های وقت‌گیر در گمرک آستارا، اصطلاحا «میل زنی» (روشی برای اندازه گیری میزان سوخت موجود در تریلی‌ها) شرکت نفت برای تعیین میزان گازوئیل موجود در کامیون‌هاست. به دلیل اختلاف قیمت فاحش سوخت در ایران و دیگر کشورها، شرکت نفت برای جلوگیری از قاچاق سوخت مجبور به سنجش و ارزیابی آن است که علاوه بر عدم کارآیی مناسب، به معطلی کامیون‌ها و ایجاد صف در گمرک آستارا منجر می‌شود.

مسئله دیگر پراکندگی و عدم ترتیب ادارات و نهادها از نظر مکانی در محوطه گمرک است. بیش از 10 سازمان دولتی در امور گمرکی دخیل‌اند و هر یک باید نظارت و ارزیابی خود را داشته باشد. اما جانمایی نامتناسب آن‌ها موجب سردرگمی، ناهماهنگی، شلوغی و در نهایت معطلی و ایجاد صف‌های طویل برای کامیون‌ها می‌شود.

همین معضل باعث می‌شود صف کامیون‌ها تا داخل شهر آستارا کشیده شده و موجب ترافیک و نارضایتی شهروندان این شهر مرزی شود. این در حالی است که گمرکات در کشورهای دیگر به مثابه خط تولیدی می‌باشند که کامیون‌ها از یک طرف وارد شده و به ترتیب نهادهای نظارتی، مدارک مربوطه را بدون حتی نیاز به پیاده شدن رانندگان در اسرع وقت بررسی کرده و امکان عبور و مرور سریع در مرزها را فراهم می‌کنند.

زیرساخت نامناسب مرزی میان ایران و آذربایجان

مشکل دیگر که به هر دو کشور برمی‌گردد پل آستاراچای است. این پل در مرز دو کشور و بر روی رودخانه آستاراچای قرار دارد که متأسفانه از شرایط مناسبی برخوردار نیست و عرض پل متناسب با میزان ترانزیت عبوری از آن نیست؛ همین امر موجب شده کامیون‌ها در دو طرف مرز به نوبت حرکت کرده و زمان زیادی تلف شود.

ضرورت رفع موانع ترانزیتی از مرز آستارا

ضروری به نظر می‌رسد که هر چه زودتر مشکلات مسیر ترانزیتی ایران به روسیه از مرز زمینی آستارا حل شود. چرا که تا چند ماه دیگر و شروع سرما در روسیه، صادرات محصولات ایران به این کشور بسیار افزایش خواهد یافت و این مسیر با ترافیک سنگین کامیون‌ها مواجه خواهد شد.

لذا با حل‌وفصل مسائل نه تنها کامیون‌ها در اسرع وقت و کمترین زمان به کشور روسیه می‌رسند بلکه کرایه حمل‌ونقل به شدت کاهش می‌یابد. مهمتر از همه امکان افت کیفیت محصولات و فاسد شدن آن تا حد بسیار زیادی از بین خواهد رفت.

رفع موانع گمرک داخلی با ایجاد هماهنگی و ترتیبات میان نهادهای موجود در گمرک، افزایش امکان ارزیابی به صورت همزمان و در صورت نیاز افزایش نیروی انسانی قابل حل خواهد بود. البته هم اکنون محوطه گمرک زمینی آستارا با 6 باند ورودی و خروجی و ظرفیت توقف بیش از 500 دستگاه کامیون و با 50 درصد پیشرفت فیزیکی در حال ساخت است و به گفته مدیر کل گمرک آستارا ظرف 6 ماه تا یک سال آینده برای تسریع ترخیص کالاها، یک دستگاه ایکس ری و 4 دستگاه باسکول در ورودی و خروجی محوطه راه اندازی خواهد شد.

در خصوص موضوع پل آستاراچای نیز اخیرا تفاهم‌نامه‌ای میان دو کشور ایران و آذربایجان به امضا رسیده است که پل جاده‌ای دیگری احداث شود.

طبق گفته محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی که اخیرا به مرز آستارا سفر کرد، طرح 4.7 میلیون یورویی ساخت پل جاده‌ای بر روی رود آستاراچای با سهم هزینه 50 درصدی هر یکی از طرفین به صورت مشترک و به مدت 12 ماه اجرا می‌شود. پیگیری برای ساخت و تکمیل هرچه زودتر این پروژه نیز باید در دستور کار نهادهای مربوطه بالاخص وزارت راه قرار گیرد.

البته در کنار حل‌وفصل مشکلات ترانزیت از مرز آستارا، باید مسیرهای دیگر را نیز فعال کرد. مرز بیله سوار در شرق استان اردبیل مسیر دیگر ترانزیتی است که برای صادرات از استان‌های غربی کشور مناسب است. از طرفی حمل‌ونقل دریایی مستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در حوزه صادرات محصولات تازه به صورت کانتینری و یا کشتی‌های رو رو نیز می‌تواند گزینه‌ای ایده آل و مقرون به صرفه باشد.