لیالی: گفتوگو با کسی که قمه به دست گرفته و اغتشاش می کند، بی‌فایده است
محمد علی لیالی، استاد مطالعات جریان‌شناسی در گفتوگو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری فارس درباره اینکه گفتوگو چه جایگاهی دارد و آیا مشکلات امروز جامعه لزوماً با گفتوگو حل می‌شود؟ گفت: در پاسخ به این سؤال چند نکته قابل توجه است، اول اینکه سنت گفتوگو چه جایگاهی در هندسه دینی ما دارد؟ «قرآن» و «حدیث» به عنوان دو منبع اصلی ما مسلمانان مکرراً به موضوع گفتوگو به شکل مستقیم و غیرمستقیم پرداخته‌اند. به تعبیری قرآن کتاب گفتوگو است و ما در آن شاهد تخاطب و دیالوگ‌های گوناگونی هستیم. مثلاً گفتوگوی خداوند با ابلیس، پیامبران، ملائکه و... اساساً عباراتی نظیر «قال»، «یقول»، «یسئلونک» و نظایر آن اشاره به موضوع گفتوگو در قرآن دارد.
وی با اشاره به بعضی از آیاتی که مُهر تأیید بر مقوله گفتوگو می‌زنند، گفت: آیه 18 سوره زمر می‌گوید:«الَذِینَ یَستَمِعُونَ القَولَ فَیَتَبِعُونَ أَحسَنَهُ أُولَئِکَ الَذِینَ هَدَاهُمُ اللَهُ وَأُولَئِکَ هُم أُولُو الأَلبَابِ، یعنی آن بندگانی که سخن بشنوند و به نیکوتر آن عمل کنند، آنان هستند که خدا آنها را (به لطف خاص خود) هدایت فرموده و هم آنان به حقیقت خردمندان عالمند.» یا «ادعُ اِلی سَبیلِ رَبِکَ بِالحِکمَهِ وَالمَوعِظَهِ الحَسَنَهِ وَجادِلهُم بِالَتی هِیَ أَحسَنُ اِنَ رَبَکَ هُوَ أَعلَمُ بِمَن ضَلَ عَن سَبیلِهِ وَهُوَ أَعلَمُ بِالمُهتَدینَ، با حکمت و اندرز نیکو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن! پروردگارت، از هر کسی بهتر می‌داند چه کسی از راه او گمراه شده است؛ و او به هدایت‌یافتگان داناتر است.»
بایسته‌های گفتوگوی سالم
وی افزود: نکته بعدی در باب بایسته‌های یک گفتوگوی سالم است. امر گفتوگو در وهله اول باید یک هدف و غایتی داشته باشد و آن هدف بنا به آموزه دینی ما ارشاد و هدایت است. در وهله بعدی گفتوگو دارای شرایط خاص است. صبر، پذیرش نظر مخالف، فضای آرام، عدم برخورد هیجانی، استفاده از عبارات صحیح و... از مهم‌ترین شرایط ساخت بنای یک گفتوگوی سالم است. در این بین نوع و چگونگی ادای نظر از اهمیت خاصی برخوردار است به این معنا که ما بدون طعنه و کنایه به طرف مقابل نظر او را به نقد بکشیم و حرف خود را بزنیم. همانطور که قرآن کریم می‌فرماید:«قُولُوا لِلنَاسِ حُسنًا؛ با مردم به زبان خوش سخن بگویید.»
اندیشه، محور اصلی هر گفتوگو
او بیان کرد: شرط بعدی و مهم گفتوگو این است که باید بر مدار اندیشه بچرخد. کسی که اهل فکر و اندیشه باشد بالطبع گفتوگوی با کیفیتی را از خود به نمایش خواهد گذاشت و بیش از آن که خود را درگیر حواشی کند به اصل موضوع توجه می‌کند تا راه‌حلی را پیدا کند چون امر گفتوگو باید یک منفعتی داشته باشد و برای ما ایرانیان آن منفت چیزی است که تقویت کننده هویت ایرانی، اسلامی ماست. این منفعت با ایجاد یک مفاهمه شکل می‌گیرد یعنی ما یکدیگر را فهم کنیم و به وسیله درک منظور طرفین بتوانیم سوءتفاه‌ها را کنار بگذاریم.
خودشان مقصرند و الآن طلبکار شدند!
استاد مطالعات اندیشه‌ای در انتها گفت: اما آیا در شرایط کنونی مشکلات با گفتوگو حل می‌شود؟ به نظر من خیر. چون دقیقاً با چه کسی می‌خواهیم گفتوگو کنیم، آیا با شخصی که گوش شنیدن ندارد و قمه به دست گرفته است می‌توان گفتوگو کرد؟ با اغتشاش‌گر گفتوگو و ایجاد تخاطب بی‌فایده است، وقتی شما در شرایطی هستید که به اذعان خودشان طرف مقابل فقط برای مخالفت و عناد آمده گفتوگو چه فایده‌ای خواهد داشت. از طرفی امروز کسانی طلبکار شدند که چرا فضای گفتوگو وجود ندارد که خود هنگامی که بر زمام امور بودند هیچ اقدامی نکردند. آن آقای مسئول از گفتوگوی تمدن‌ها سخن می‌گفت اما تحمل تخاطب داخلی را نداشت. 8 سال با دشمن گفتوگو کردند اما با هموطن خود نه! وقتی هم که به مخالفین و منتقدین می‌رسیدند با عباراتی نظیر «متحجر» از آنان تعریف می‌کردند.
پایان پیام /