محتوای 40 درصد نوشت‌افزارهای موجود در بازار ناسالم است / مسیر سنگلاخ دسترسی به کاراکترهای صدا و سیما

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نوشت‌افزار ایرانی اسلامی که بیش از 10 سال است در عرصه صنعت و فرهنگ آغاز به کار کرده، توانسته است در این مدت نظر خانواده‌های ایرانی را به‌سمت خود جلب کند و در سبد خانوار جای بگیرد. تا پیش از این، بازار لوازم‌التحریر ایران در دست برندها و شرکت‌های خارجی عمدتاً از چین و هند بود؛ به‌طوری که گفته می‌شود یک دهه پیش، بیش از 90 درصد از سهم بازار ایران را این شرکت‌ها در دست داشتند.

با شروع حرکت تولید در این مسیر و تشکیل کارگاه‌های متعدد و حلقه‌های میانی، در زمان حاضر برآورد می‌شود که بیش از 60 درصد بازار نوشت‌افزار در دست تولیدکنندگان داخلی است. هرچند صنعت نوشت‌افزار در یک دهه گذشته توانسته است با عبور از فراز و نشیب‌های مختلف، جای خود را در بازار ایران ثابت نگاه دارد، اما هم‌چنان به لحاظ محتوایی درگیر و دار مشکلاتی است که بروکراسی‌های اداری و مسیرهای پرپیچ و خم که ناشی ازعدم درک فرهنگی است، پیش روی آن‌ها قرار داده است.

نهمین نمایشگاه نوشت‌افزار ایرانی «ایران‌نوشت» به همت مجمع نوشت‌افزار ایرانی اسلامی و مشارکت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از روز گذشته 19 شهریور ماه در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان فعالیت خود را آغاز کرده و تا دوم مهر ماه ادامه دارد، به مناسبت برپایی این نمایشگاه خرگزاری تسنیم، گفت‌وگویی با محمد یقینی مدیرعامل مجمع فعالین نوشت‌افزار ایرانی اسلامی داشته است، یقینی در این گفت‌وگو ضمن اشاره به درصدهای رشد بازار لوازم‌التحریر ایرانی از مشکلات موجود و عدم رشد به لحاظ محتوایی در این بازار سخن گفته است، این گفت‌وگو به شرح ذیل است:

سهم نوشت‌افزار ایرانی از بازار به 60 درصد رسیده است

* تسنیم: بیش از 10 سال از آغاز فعالیت تولیدکنندگان نوشت افزار ایرانی اسلامی می‌گذرد، در چه جایگاهی قرار داریم؟

اتفاقاتی که در 10 سال گذشته برای حوزه نوشت‌افزار در کشور رخ داده را با وجود همه فراز و نشیب‌های مختلف باید در دو زمینه محتوایی و اقتصادی بررسی کرد، از نظر تولیدی، شاهد اتفاقات ویژه‌ای بودیم، از سهم 10 تا 15 درصدی نوشت‌افزار ایرانی در بازار به بیش از 60 درصد سهم از بازار رسیدیم‌، از نظر کیفیت تقریبا هر روز با کیفیت‌تر شده به سطح کیفی اروپا رسیدیم، حالا قابلیت صادرات داریم و بسیاری از تولیدکننده‌ها زمینه‌های صادراتی خود را ایجاد کرده‌اند. از نظر قیمت و محصولات داخلی در مقایسه با محصولات مشابه خارجی نصف یا یک سوم قیمت را دارند‌، از نظر تولید اتفاقات ویژه‌ای رخ داده است، تولیدکننده‌ها به دنبال توسعه و بزرگ کردن خط تولید هستند.

البته محدودیت‌های ارزی نیز وجود دارد و برای تامین مواد اولیه محدودیت‌هایی وجود دارد، اگر مسائل تولید تسهیل شود، خیلی از محصولات ایرانی را که اکنون در چرخه تولید نداریم، می‌توانیم تولید کنیم.

از نظر محتوا همچنان 10 درصد بازار متعلق به نوشت‌افزار ایرانی است

از نظر محتوا ما از حدود صفر درصدی دهه 90 به 10 درصدی محتوای بومی ایرانی سالم رسیده‌ایم و این درصد تثبیت شده است، البته حقیقتا چند سالی است که این رقم بیشتر نشده و در مجموع روند رشد محتوایی نسبت به تولید کمتر بوده، اما متوقف نشده است.

زمین بازی محتوا ناجوانمردانه است

البته در حوزه محتوا، زمین بازی ناجوانمردانه‌ای وجود دارد، ما قانون کپی‌رایت را در کشور نداریم، از یک طرف تولیدکننده می‌تواند جذاب ترین کاراکترهای خارجی را فارغ از اینکه سالم هستند یا نه استفاده کند، در صورتیکه ما در هیچ کشوری حتی ترکیه و سایر کشورهایی که عضو برن نیستند، این حجم استفاده از کاراکترهای خارجی را نمی‌بینیم. متاسفانه در ایران در زمینه نظارت و ارزیابی نیز کار داخلی ایجاد نشده، تا این جریان را بتوانیم کنترل کنیم، از یک سو دست تولید‌کننده به محتوای سالم نمی‌رسد و از طرف دیگر تولیدکننده محتوا و کاراکتر ایرانی نیز هزینه‌ای برای تولید داشته و نمی‌تواند حق استفاده را به رایگان واسپاری کند.

تولیدکنندگان کاراکتر ایرانی خود را با شرکت‌های انیمیشن‌سازی بزرگ دنیا مقایسه می‌کنند

اما متاسفانه برخی تولیدکنندگان و طراحان کاراکتر ایرانی عددی که برای فروش کاراکتر مطرح می‌کنند، بسیار بالاست، معمولا خود را با انیمیشن سازی‌های بزرگ دنیا مقایسه می‌کنند، و دقت ندارند که در کشورهای خارجی کپی‌رایت وجود دارد و اگر تولیدکننده بخواهد از محتوای آن‌ها استفاده کند و هزینه سنگین هم بپردازد، می‌تواند قیمت محصول را افزایش دهد و در رقابت عادلانه‌ای با همکارانش دارد.

اما در ایران در رقابت با تولیدکنندگانی قرار داریم که محبوب‌ترین کاراکترهای غربی را تنها با یک سرچ ساده از نت بر می‌دارند و بدون هیچ پرداختی استفاده می‌کنند، تولیدکننده داخلی برای استفاده از محتوای سالم و بومی باید هزینه کاراکتر بپردازد و این موجب می‌شود که افزایش قیمت محصول داشته باشد‌، در نتیجه نظم تعادلی استفاده از نوشت افزار ایرانی و غیر ایرانی بهم می‌ریزد. از همین روست که در حوزه محتوا سهممان از بازار 10 درصد مانده است، این ده درصد هم به دلیل تعهدی است که برخی تولیدکنندگان به این حوزه دارند و بعضا نمونه‌های موفق گذشته.

مسیر استفاده از کاراکترهای صدا و سیما بسته است

* تسنیم: در سال‌های اخیر انیمیشن‌هایی زیادی در ایران تولید شده که بین مخاطب نیز محبوبیت پیدا کرده است، استفاده از کاراکترهای اینچنینی در تولید نوشت‌افزار چه محدودیت‌هایی جز هزینه بالا دارد؟

ببینید، هنوز این فرهنگ ایجاد نشده است که شرایط تسهیل‌شده‌تری پیش پای تولیدکننده به جهت استفاده از محتوا قرار گیرد، برای نمونه در این زمینه با صدا و سیما هنوز مسئله داریم، مسئله استفاده از کاراکترهای صدا و سیما جدی است، مسیر ساده‌ای در این زمینه وجود ندارد، مطالبات زیادی داشتیم، اما هنوز به نتیجه نرسیده است، ما نمی‌گوییم کارکترها را رایگان در اختیار بگذارند، مطالبه ما ایجاد شرایط تسیهل‌شده‌تر‌، منظم‌تر و با فهم نسبت به شرایط است. تولیدکننده‌های بسیاری هستند که علاقه به استفاده از کاراکترهای ایرانی که در اختیار صدا و سیماست، دارند، اما مسیر دسترسی به آن‌ها دشوار است.

مهندسان مالی برای اعطای کاراکترهای صدا و سیما تصمیم می‌گیرند نه مهندسان فرهنگی

 * تسنیم: کمی موضوع را بازتر کنید، چه شرایط دشواری پیش روی تولیدکنندگان مشخصا در رابطه با صدا و سیما وجود دارد؟

اعطای حق استفاده از کاراکتر به معاونت اداری مالی صدا و سیما سپرده شده است، این معاونت شورایی برلی این منظور تعریف کرده که تعامل با این شورا بسیار سخت است‌، چرا که اعضای این شورا مهندسان مالی هستند تا مهندسان فرهنگی. بنابراین برای کاراکترهای داخلی هزینه‌های گزافی مطرح می‌کنند، برای نمونه برای کاراکترهای پهلوانان یا شکرستان هزینه‌های بسیار بالا و دور از دسترسی را پیشنهاد می‌دهند، کاراکترهای مجموعه شکرستان در سال 93 به ارز 350 میلیون تومان واگذار شد که برای آن دوره رقم بسیار بالایی محسوب می‌شد.

قیمت‌های نجومی برای کاراکترهای عموپورنگ و ململ

اکنون برای عموپورنگ، ململ و ببیی اعداد و ارقام بسیار بالا و دور از واقعیت پیشنهاد می‌شود و به این توجه نمی‌شود که آیا یک مجموعه تولیدی نوشت‌افزار با این اعداد و ارقام می‌توانند با تولیدکننده‌ای که شخصیت‌های غربی را استفاده می‌کنند‌، در بازار رقابت داشته باشند؟

از همین روست که می‌گویم، در یک بازار و میدان نابرابر فعالیت داریم، اکنون بسیاری از تولیدکنندگان دور کاراکتر ایرانی را خط کشیده و و به سراغ شخیت پردازی خود رفته‌اند، یا از موقعیت‌های گرافیکی جذاب استفاده می‌کنند، تصویرسازی‌های بومی ایرانی جذاب و طبیعتا باید در کنار بن تن و فروزن و... رقابت کنند‌. این تولیدکنندگان خود را حفظ کرده‌اند اما در چنین شرایطی رشد کردن کار دشواری است.

حدود 40 درصد محتوای موجود ناسالم و و معارض است

* تسنیم: گردش مالی بازار نوشت‌افزار در ایران چه اندازه است و در این میان سهم نوشت‌افزار ایرانی چقدر است؟

گردش مالی بازار نوشت افزار رسمی نیست، تولید‌کننده‌ها معمولا آمار رسمی نمی‌دهند، از سوی دیگر آمار واردات نیز چند سالی است که منتشر نشده و واردات براساس وزن است نه ارزش، اما در کشور حدود 16 میلیون دانش‌آموز داریم که با یک متوسط مصرف بیش از یک میلیون تومان به ازای هر دانش‌آموز باید گفت که حدود بیست هزار میلیارد تومان گردش بازار است، از نظر ایرانی بودن بیش از 60 درصد و از نظر محتوای ایرانی اسلامی حدود 10 درصد سهم بازار را داریم. اما اینگونه نیست که 90درصد مابقی ناسالم است، حدود 40 درصد محتوای موجود ناسالم و و معارض است و 50 درصد محتوای موجود نیز خنثی است.

خانواده‌ها اثبات کرده‌اند به دنبال محتوای سالم هستند

* تسنیم: آقای یقینی در سال‌های گذشته همواره به ضرورت فرهنگ‌سازی جهت استفاده از نوشت‌افزار با محتوای سالم و ایرانی توجه شده است، اکنون به لحاظ فرهنگ‌سازی چه وضعیتی داریم؟ آیا این فرهنگ در بین خانواده‌های ایرانی جا افتاده که از کاراکترهای داخلی استفاده کنند؟

خانواده‌ها در نمایشگاه‌ها همیشه به ما اثبات کرده‌اند که خواهان این جریان هستند، حتی اختلافات دیدگاه، ایدئولوژیک، سیاسی و اجتماعی که بین بزرگسالان است‌، راه به این فضا نبرده است، خانواده‌ها دنبال محتوای سالم هستند و خیلی هم جدی این مطالبه را دارند‌، شاید 5 برابر میزانی که اکنون عرضه می‌شود، مطالبه‌اش وجود دارد‌، مسئله میزان عرضه است.

ما به جای اینکه حرکت سلبی کنیم باید حرکت ایجابی داشته باشیم، ما در مجمع تمرکزمان روی این قضیه است تا می‌توانیم بر محتوای سالم متمرکز شویم، از صدا و سیما مطالبه کنیم تا کاراکترهای انیمیشنی با مسیر تسهیل‌شده تری در اختیار تولید‌کننده قرار گیرد‌، در این زمینه موفقیت‌هایی هم ایجاد شده که بازار هم استقبال خوبی به آن نشان داده است، مثلا ما شکرستان، فیلشاه، پسر دلفینی، بچه زرنگ و... را داشتیم.

ما در حاکمیت خارج از بحث دولت باید به این جمع‌بندی برسیم که فضای تولید محتوا فضای استراتژیکی برای نظام است، اگر ما به دوقطبی‌هایی مانند حجاب برمی‌خوریم، ریشه آن به فضای الگوسازی بر می‌گردد، ما روی دانش‌آموزان کار نکردیم، طبیعی است که وقتی نوجوان و جوان شدند، کار دشوارتر خواهد شد.

* تسنیم: به نقش حاکمیت و دولت اشاره کردید، دولت در زمینه حمایت از نوشت‌افزار ایرانی چه اندازه موفق بوده است؟

تلاش دولت در این دوره خیلی فراوان و جدی بوده است، معاونت علمی، کارگروه ستاد توسعه فناوری نرم و خلاق بوده است، در این دوره نگاه عمیق‌تری وجود دارد، در وزارت صمت دفتر سلولزی با اینکه از نظر ریالی ممکن است اقدامی انجام نشده باشد، اما از نظر ساماندهی، پیگیری مسائل و مشکلات و از نظر صنعتی تاثیر بسیار جدی بوده است‌، طبیعتاً دوستان سمت ماموریت فرهنگی ندارند. دوستان در وزرات ارشاد نیز همراهند، اماابزارهای مناسبی در اختیار ندارند‌، ابزارهای نظارتی هم ضعیف است.

صدا و سیما در حوزه نوشت‌افزار باید نگاه ویژه‌ای داشته باشد

در صدا و سیما هم همراهی‌هایی وجود داشته اما در حوزه نوشت‌افزار باید نگاه ویژه‌ای داشته باشیم‌، ذائقه‌سازی و اطلاع‌رسانی ویژه‌ای نیاز است، در حالیمه ما هنوز در کارکتر گیر کرده‌ایم و نتوانستیم به توافق برسیم. ما امیدواریم این اتفاق رخ دهد تا شورای عالی انقلاب فرهنگی و یکی دو دستگاه دیگر را نیز درگیر این قضیه کنیم، ورود آموزش و پرورش نیز بسیار مهم است.

در این دوره در وزارت جدید رفت و آمدها را شروع کردیم، اما ساختار آموزش و پرورش ساختار عجیبی است. در مجموعه نکته این است که کار ویژه و سندملی یا گفتمان مشترک که نه فقط نوشت افزار، بلکه کل صنایع فرهنگی کودک و نوجوان را دنبال کند‌، نیاز داریم، باید مسیر راهبردی در این زمینه شروع شود‌، تا4 سال بعد، زیست بوم فرهنگی خود را داشته باشیم وگرنه در الگویابی هر چقدر قهرمان‌های ملی همچون شهدا داشته باشیم، تا صنعت نباشد، به نتیجه نخواهیم رسید.

* در ابتدای مصاحبه به بازارهای صادراتی اشاره کردید، در این زمینه چه جایگاهی داریم و چه کاراکترهایی به کدام کشورها صادر شده است؟

در بخش های صادرات اهمیت بحث‌های محتوایی کمتر می‌شود، در بحث بین‌المللی هر چند به محتوای سالم متعهدیم، اما قیمت و کیفیت اهمیت بیشتری دارد، اکنون تقریبا 4 سال است که صنعت نوشت‌افزار به این مزیت رسیده است که به بازار بین‌المللی کوچ کند، خودکار، مداد، دفتر و محصولات کاغذی، محصولات پلیمری، پاک‌کن، کیف و جامدادی حوزه مزیت‌داری است، در حوزه محصولات کاغذی صادراتی به عراق، افغانستان، ترکیه و روسیه داریم، در مجموع کشورهای همسایه ما جزو بهترین مقاصد صادراتی ما هستند.

آمار صادرات باید بیش از این‌ها باشد

البته به میزان ظرفیت واقعی که وجود دارد، صادرات نداریم. آمار صادرات ما باید بیش از این‌ها باشد، مسیر تعاملات صادراتی باید هموارتر شود، تولید کنندگان باید ظرفیت تولید را افزایش دهند، بسته‌بندی‌ها و کیفیت را جدی‌تر کنند، ایران بزرگترین تولیدکننده نوشت‌افزار در منطقه است و بعد از ایران ترکیه این مقام را دارد، هیچ کشور دیگری در منطقه توان رفتن به سمت تولید نوشت افزار را نداشته است. اکنون ما کیفیت محصولاتمان در قیاس با کالای خارجی واقعا مشهود است.

البته ترکیه تعرفه 70 درصدی روی نوشت‌افزار‌های وارداتی به کشور خود وضع کرده است که هر چقدر هم ما قیمت پایین‌تری داشته باشیم، باز هم راه صادارتمان به ترکیه بسته است، بسیاری از فعالان بازار نوشت‌افزار ترکیه محصولات ایرانی را قاچاق وارد کشور خود می‌کنند و به اسم کالای ترک عرضه می‌کنند. بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی در ترکیه سرمایه‌گذاری و مشارکت کرده‌اند و به تولیدکننده‌های ترک دانش فنی منتقل می‌کنند.