محل زندگی شمس پهلوی را به سریال «آکتور» دادیم، عروسی که در آن برگزار نکردیم!

کاخ مروارید، محل زندگی شمس پهلوی (خواهر محمدرضا پهلوی) بوده و توسط مؤسسه رایت، طراحی و با نظارت مهندس ویلیام کیسسی، بین سال‌های 1347 - 1345 (1968 - 1966 میلادی) ساخته شده است. بنا بر اسناد موجود، این مجموعه در سال 1363 با رأی دادگاه انقلاب، در مالکیت بنیاد مستضعفان قرار گرفت و پس از آن طی قراردادی به بنیاد تعاون سپاه واگذار شد و آن بنیاد نیز مابه‌ازای هزینه صدور مجوزِ ساخت‌وساز در حدود 80 هکتارِ این مجموعه، ساختمان‌های مسکونی مجموعه کاخ شمس را به شهرداری داد و پس از شکایت، بخشی از این مجموعه تاریخی به میراث فرهنگی سپرده شد. این مجموعه در اوایل دهه 80 با شماره 7067 در فهرست آثار ملی ثبت شد و مدتی هم به عنوان موزه و با نام مجتمع اردویی تفریحی شهید فهمیده استفاده شد.

کاخ مروارید در این سال‌ها با این‌که در فهرست آثار ملی ثبت‌شده بوده است اما به دلیل نبود مدیریت و نظارتِ یکپارچه میراث فرهنگی و تغییر کاربری‌های نامناسب، به شدت دچار آسیب و تخریب و بسیاری از آثار و وسایل موجود در آن مفقود شده است.

در سال‌های اخیر بارها وعده مرمت این مجموعه داده شده است، فریدون محمدی مدیرکل سابق میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز اوایل شهریورماه 1401 درباره آخرین وضعیت کاخ مروارید گفته بود: «در حال حاضر با رأی دادستان کرج بهره‌برداری از کاخ مروارید به تولیت و مدیریت اداره میراث فرهنگی البرز سپرده شده است، اما مالکیت آن همچنان با بنیاد تعاون سپاه است. همچنین با یک میلیارد تومان اعتباری که از محل اعتبارات ملی دریافت کردیم، قصد داریم مرمت سقف را انجام دهیم.»

محمدی چندی بعد (23 شهریور 1401) خبر داد که کاخ مروارید به دستور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان موزه عبرت برای بازدید عموم بازگشایی می‌شود، که البته این بازگشایی هم با اما و اگرهایی همراه بود.

با وجود آن‌که مرمت و حفاظت این مجموعه تاریخی در بلاتکلیفی و درگیرودار کمبود اعتبار به سر می‌برد، این مجموعه به لوکیشن فیلمبرداری یک سریال تبدیل شده است. در دومین قسمت از سریال «آکتور» که این روزها از شبکه نمایش خانگی درحال پخش است، نماهایی از کاخ مروارید کرج دیده می‌شود، درحالی‌که بخش‌هایی از آن، محل یک مهمانی شده است و جمعیت زیادی هم در آن حضور دارند. در صحنه‌ای از فیلم نیز، نمایی از داخل کاخ در حالی نشان داده می‌شود که به‌راحتی می‌توان وضعیت سقف و خرابی‌های آن را دید.

حضور گروه فیلم‌بردار در این مکان تاریخی، درحالی صورت گرفته که طبق دستورالعمل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فیلمبرداری به منظور تولید فیلم سینمایی و سریال در اماکن تاریخی ممنوع است. سوای چگونگی صدور مجوز فیلم‌برداری در این مکان تاریخی و نگرانی از آسیب‌های احتمالی حضور گروه فیلم‌سازی که صبغه طولانی دارد، مساله دیگر بهره‌برداری اقتصادی از کاخ مروارید است که سال‌هاست معطل اعتباری برای مرمت و حفاظت مانده و معلوم نیست خود کاخ چقدر از این پروژه‌ها منتفع می‌شود؟ البته این نخستین‌بار نیست که از کاخ مروارید بهره‌برداری اقتصادی می‌شود؛ محوطه آزاد این مجموعه هر از گاهی به مکانی برای نمایشگاه و گردهمایی‌ها تبدیل می‌شود.

شهباز محمودی معاون میراث فرهنگی استان البرز درباره حضور گروه فیلم‌ساز در این مکان تاریخی گفت: «اولین نکته درباره کاخ مروارید این است که سازه این مجموعه سالم است و هیچ مشکلی ندارد. دو آسیب در مجموعه کاخ مروارید داشتیم، یکی در دریاچه و دیگری هم در سقف سالن بزرگ آن. اواخر دهه 80 برف سنگینی آمد و سقف این سالن کاملا تخریب شد، اما در سازه این کاخ آسیب و مشکلی وجود ندارد. این سریال هم در سالنی که سقف ندارد و همچنین روی پلی که در محوطه بیرونی کاخ است، فیلمبرداری شده و از محوطه داخلی کاخ اصلا استفاده نشده است. این اقدام با هماهنگی مدیریت وقت و حضور یگان حفاظت انجام شده است.»

او اضافه کرد: «فیلمبرداری این سریال در کاخ مروارید کلا سه یا چهار شب طول کشید و فقط هم در طول شب انجام شده است. در طول آن نیز هیچ آسیبی به بنا وارد نشده است. این بنا، تاریخی و فرهنگی است و برای یک اقدام فرهنگی مورد استفاده قرار گرفته است، نه برای جشن عروسی.»

معاون میراث فرهنگی استان البرز درباره وضعیت بازگشایی و سرنوشت نهایی کاخ مروارید، اظهار کرد: «وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، شهریور ماه امسال از کاخ مروارید بازدید کردند و دستور بازگشایی آن را دادند تا مورد بازدید عموم قرار گیرد. ما نظافت اولیه را انجام دادیم و نامه‌ای به وزارتخانه زدیم که اقدامات اولیه انجام شده است و یکسری مشکلات برای بازگشایی وجود دارد. طبق آخرین تصمیم‌گیری‌های وزارتخانه بنا شد که فعلا بازدید عمومی انجام نشود. کاخ مروارید تحت مالکیت بنیاد تعاون سپاه است و متعلق به میراث فرهنگی نیست و برای مرمت و بازسازی آن 120 تا 130 میلیارد تومان بودجه نیاز دارد تا به حالت اولیه بازگردانده شود. با اعتبارات دولتی، مرمت آن محقق نمی‌شود و با این بودجه‌ها مرمت آن 10 تا 15 سال طول می‌کشد. پیشنهاد من این است که باید مرمت این کاخ به بخش خصوصی واگذار شود تا راحت‌تر، احیاء شود.»

او افزود: «با توجه به این‌که میراث فرهنگی مالکیت این بنا را در اختیار ندارد، نمی‌تواند در این باره اقدامی کند، اما پیشنهاد را با وزیر میراث فرهنگی مطرح کرده‌ایم و قرار شد، جلسه‌ای گذاشته شود تا با یک تفاهم‌نامه سه جانبه بین میراث فرهنگی، سرمایه‌گذار بخش خصوصی و مالک، اقداماتی برای این کاخ انجام شود. اگر دولت بتواند به اندازه 110 هکتار مالکیت بنیاد تعاون سپاه در کاخ مروارید، زمین‌های معوض در اختیار آن‌ها قرار دهد و میراث فرهنگی بتواند مالکیت کاخ را کامل در اختیار بگیرد، این اقدام را می‌توان انجام داد.»

محمودی با اشاره به بودجه یک میلیاردی که برای مرمت سقف کاخ تخصیص شده بود، درباره آخرین وضعیت مرمت این بنا، گفت: «مرمت سقف کاخ مروارید به هفت میلیارد تومان بودجه نیاز دارد و با یک میلیارد بودجه هیچ کاری نمی‌توان برای آن کرد. آن بودجه یک میلیاردی هم که تخصیص شد برای مرمت بخش‌های دیگر در نظر گرفتیم. سقف سالن سینما نشتی آب دارد و شیشه های اطراف کاخ بر اثر سرما و گرما شکسته‌اند، از این رو مرمت این بخش‌ها و سرویس‌های بهداشتی مجموعه را در دست اقدام داریم.»

259259