محمود حکیمی؛ معلمی خستگی‌ناپذیر برای ایران

محمود حکیمی نخستین بار در سال 1339 در کیهان بچه‌ها قلم زدن را آغاز کرد. نقطه آغازی که تا پایان عمرش در شهریور 1403 بر آن وفادار بماند، آن هم نوشتن برای کودکان ایرانی. او دغدغه آشنایی کودکان ایران را با قلم زدن در معرفی تاریخ و تمدن اسلامی ایرانی در کتاب‌های بسیاری ثبت کرد.

حکیمی، در سال 1323 در تهران چشم به جهان گشود. او در خانوادهای مذهبی رشد و نمو پیدا کرد و سپس در سنین نوجوانی نخستین فعالیت‌های قلمی خود را در نشریه‌ی دیواری مدرسه آزمود. قدم برداشتن برای نوشتن او را به سمت مجله‌ی «کیهان بچه‌ها» سوق داد. در سال 1339 داستان‌های خود را منتشر کرد و در ادامه به ترجمه‌ی داستان‌های پلیسی برای مجله‌ی «امید ایران» دست زد. در ادامه علاوه بر نوشتن در زمینه‌ی داستان و ترجمه‌ی آثار پلیسی، به سمت فعالیت در جهت گرایش‌های سیاسی خود رفت و در سال 1345 در مجله‌ی «مکتب اسلام» نخستین مقاله‌ی خود را به چاپ رساند.

حکیمی در آغاز جوانی به یک نویسنده و پژوهش‌گر فعال تبدیل شد؛ با نشریات مطرح بسیاری همکاری داشت که بعضی از آن‌ها به صورت مخفیانه منتشر می‌شد. او در روند زندگی معلمی را برگزید تا از طریق آن بهتر بتواند نسل جوان را تربیت کند. سال 1347 وارد دانشسرای تربیت معلم شد و در رشته‌ی زبان انگلیسی تحصیل کرد. او زبان انگلیسی را برگزید تا از این طریق بتواند با دنیای دانش ارتباط بیش‌تری برقرار کند و کتاب‌های روز را هم به فارسی ترجمه و در اختیار نسل جوان قرار دهد. در کنار تحصیل در مجله‌ی مذهبی «مکتب اسلام» نیز مشغول به کار بود. در کنار کار در مطبوعات، ترجمه‌ی آثاری از تاریخ و تمدن انتخاب کرد و پژوهش‌هایی درباره‌ی ادیان را نیز به سایر فعالیت‌هایش افزود. این فعالیت را به پیشنهاد محمدجواد باهنر در دستور کار خود قرار داد. در سال 1350 در شهر قم به عنوان معلم تدریس را آغاز کرد. در همین زمان داستان‌های مذهبی خود را در مجله‌ی مکتب اسلام به چاپ رساند. هرچند در همان موقع در مجله‌ی «نسل نو» هم فعالیت داشت. در اواسط دهه‌ی پنجاه برای ادامه‌ی تحصیل راهی انگلیس شد و در همان موقع نخستین قدم‌ها را برای ترجمه‌ی مجموعه‌ی «تاریخ تمدن» برداشت.

وقتی پس از پایان تحصیل به ایران برگشت، حکومت در آستانه‌ی برچیده شدن و حکومت جدید دیگری در راه بود که با نگاه حکیمی تطابق بیش‌تری داشت؛ حکومت اسلامی که قرار بود پس از پیروزی انقلاب اسلامی بر ایران حکم‌فرما شود. این شرایط خاص حکیمی پرانرژی را واداشت که آثاری در راستای تغییرات ایران بنویسد و در این تغییر سهم خاص خود را ایفا نماید.

در کارنامه او آثار قابل تاملی ثبت شد از جمله «پرواز به سوی آزادی»، «سرودهای رهایی»، «غروب بیمار»، «فرار از ظلمت»، «رهبر آزادگان حسین علیه‌السلام»، «فلسطین آزاد می‌شود»، «به سوی ساحل»، «نگاهی به حوادث تاریخی». هرچند در سال‌های انتهای حکومت پهلوی حکیمی شتاب بیش‌تری در انتشار آثار خود گرفته بود اما در این شتاب از نکاتی که باید به نسل نوجوان منتقل کند، غافل نشده بود و با شگرد خود «وجدان» و «نقابداران جوان» را با نگاه به شرایط منتشر کرد. در آستانه‌ی انقلاب او نویسنده، مترجم و معلمی جوان اما شناخته‌شده بود که در تغییر روند جامعه‌ی آن روز کارنامه‌ی خوبی داشت و با ناشران متعددی همکاری می‌کرد.

پس از انقلاب، حکیمی همچنان در صحنه بود و پویا در عرصه‌ی فرهنگ. ریاست کتابخانه‌ی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی را طی سال‌های 1361 تا 1364 به عهده گرفت. همزمان به ویراستاری کتب درسی علوم انسانی پرداخت و تألیف و ترجمه‌ی کتاب‌های علمی را به عنوان تجربه‌ای تازه به کارنامه‌ی خود افزود.

بنیان‌گذاری نشریه‌ی «آوا» در زمینه‌ی آموزش کودکان استثنایی، تدریس در مدرسه‌ی تیزهوشان و ورود به سازمان آموزش کودکان و دانش‌آموزان استثنایی، هم‌چنین آموزش زبان انگلیسی، ادبیات و تاریخ در مدرسه‌ی نابینایان خزائلی و... از جمله مسئولیت‌ها و کارهای حکیمی در عرصه‌ی تعلیم و تربیت طی سال‌های 64 و 65 بود. در همین سال‌ها بود که ترجمه‌ی «دانشنامه نوین» را دست گرفت و تا سال 1389 که چهره‌ی ماندگار آموزش و پرورش کشور شناخته شد، آثاری نوشت که در زمینه‌ی تعلیم و تربیت جزو آثار تاثیرگذار به شمار می‌آیند. مجموعه کتاب‌های «در مدرسه...» که در دهه‌ی 1380 نوشته شد، شامل «در مدرسه مولانا»، «در مدرسه حکیم توس»، «در مدرسه پیر نیشابور، عطار»، «در مدرسه ناصرخسرو»، «در مدرسه سعدی شیرازی» و.. از دیگر آثار او در عرصه‌ی نشر بود.

محمود حکیمی در مراسمی که بنیاد نخبگان در آستانه‌ی 80 سالگی برای تجلیل از او برگزار کرد، ضمن قدردانی از این حرکت درباره‌ی فعالیت‌ها و دغدغه‌ی خود درباره‌ی ایران گفت: «از نظر من نخبه کسی است که آگاهانه و به‌هنگام انتخاب می‌کند و همیشه امیدوار است و به‌هنگام نیز اقدام و عمل می‌کند. در آستانه‌ی 80 سالگی با 30 سال تجربه‌ی معلمی و تالیف، ترجمه و انتشار 200 عنوان کتاب در زمینه‌های تاریخ، دین، علم و ادبیات، قاطعانه و با صدای رسا اعلام می‌کنم که راه نجات بشر از بحران‌های دنیوی و رسیدن به ساحل امن و سلامت از طریق فهم و عمل به سخنان امامان معصوم علیهم السلام ممکن است و چکیده و عصاره‌ی کلام اهل بیت در ایثار و محبت است.»

همچنین به پاس تلاش حکیمی در زمینه‌ی آگاهی رساندن به کودکان و نوجوانان و جوانان ایران‌زمین، فرهنگسرای نوجوانان در منطقه‌ی 18 شهرداری تهران کتابخانه‌ای را به نام محمود حکیمی نام‌گذاری کرد که در سال 1382 توسط او افتتاح شد. او در اوایل دهه‌ی 80 شمسی به دلیل آثار و مقالات زیادی که در زمینه‌ی نهضت حسینی داشت، مورد تقدیر قرار گرفت و «خادم فرهنگ عاشورایی» لقب گرفت.

*روزنامه‌نگار و پژوهش‌گر تاریخ

23259