مذاکرات غزه در «شرم الشیخ»
در قاهره، میز مذاکره برای پایان دادن به جنگ دو ساله غزه چیده شده، اما بازیگر اصلی در واشنگتن نشسته است. ابتکار عمل دونالد ترامپ که پاسخ دو پهلوی حماس را «پذیرش کامل» تلقی کرد، به یک اهرم فشار علیه بنیامین نتانیاهو تبدیل شده است. نخست‌وزیر اسرائیل اکنون تخت فشار ترامپ برای آتش‌بس فوری قرار دارد. این مذاکرات بیش از آنکه چشم‌انداز صلحی پایدار را نوید دهد، آزمونی برای بقای سیاسی نتانیاهو...
اسرائیل و حماس قرار است امروز دوشنبه (14 مهر) مذاکراتی کلیدی را با میانجی‌گری مصر در قاهره آغاز کنند. هدف این گفت‌وگوها پایان دادن به جنگ دوساله‌ای است که غزه را ویران و خاورمیانه را بی‌ثبات کرده است. این تحول پس از آن صورت گرفت که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از پیشنهاد حماس برای آزادی تمامی گروگان‌ها استقبال کرد و آن را گامی مهم خواند.
به گزارش بلومبرگ، هیات‌های بلندپایه‌ای از دو طرف، به همراه استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا و جرد کوشنر، برای بحث بر سر طرح 20ماده‌ای ترامپ به‌منظور پایان دادن به جنگ، در این مذاکرات شرکت خواهند کرد. ترامپ با فشار بر طرفین، اعلام کرده که به محض تایید خطوط اولیه عقب‌نشینی توسط حماس، «آتش‌بس فورا» برقرار شده و تبادل گروگان‌ها با اسرای فلسطینی آغاز خواهد شد. ترامپ این توافق را راهی برای پایان دادن به یک «فاجعه 3000ساله» توصیف کرد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، ضمن استقبال محتاطانه از توافق احتمالی تاکید کرد که هنوز نهایی نشده است. او طرحی دو مرحله‌ای را تشریح کرد: ابتدا تبادل فوری گروگان‌ها و اسرا پس از توافق و سپس تلاش برای خلع سلاح حماس در مرحله دوم. با این حال، درخواست صریح ترامپ برای «توقف فوری بمباران غزه» به‌منظور تسهیل آزادی گروگان‌ها، نتانیاهو را تحت فشار سیاسی داخلی، به ویژه از سوی اعضای راست افراطی کابینه‌اش، قرار داده است.
مهم‌ترین مانع در این مذاکرات، شروط کلیدی طرح ترامپ است که حماس هنوز با آنها موافقت نکرده است؛ از جمله خلع سلاح کامل و عدم مشارکت در حاکمیت غزه پس از جنگ. حماس اعلام کرده تحویل گروگان‌ها «منوط به فراهم شدن شرایط میدانی لازم» خواهد بود. یک منبع ناشناس به خبرگزاری فرانسه گفت: «حماس تمایل بسیار جدی برای دستیابی به توافقی جهت پایان دادن به جنگ و آغاز فوری روند تبادل اسرا مطابق با شرایط میدانی دارد. اشغالگر نباید مانع اجرای طرح پرزیدنت ترامپ شود. اگر اشغالگر نیت صادقانه‌ای برای دستیابی به توافق داشته باشد، حماس آماده است.»
یک منبع فلسطینی نزدیک به حماس به خبرگزاری فرانسه گفت که دو هیات [اسرائیلی و حماس] در یک ساختمان اما به دور از رسانه‌ها خواهند بود. او افزود: «هدف از این مذاکرات، بحث در مورد جدول زمانی برای آماده‌سازی شرایط میدانی برای انتقال اسرای نگهداری‌شده در غزه، به‌عنوان مقدمه‌ای برای آغاز روند تبادل اسرا است.» در خلال ارتباطات با میانجی‌ها، حماس اصرار ورزیده که اسرائیل باید عملیات نظامی را در تمام مناطق نوار غزه متوقف کند، تمام فعالیت‌های هوایی، شناسایی و پهپادی را متوقف سازد و از داخل شهر غزه عقب‌نشینی کند. این منبع افزود: «همزمان با توقف فعالیت نظامی اسرائیل، حماس و دیگر گروه‌های مقاومت نیز عملیات و اقدامات نظامی خود را متوقف خواهند کرد.» این منبع گفت، انتظار می‌رود این گفت‌وگوها همچنین شامل بحث در مورد نقشه‌هایی باشد که توسط اسرائیل ارائه خواهد شد و مسیرهای عقب‌نشینی و جداول زمانی را نشان می‌دهد که این امر با روند تبادل اسرا همزمان خواهد بود.
چرخش سریع تحولات در حالی رخ می‌دهد که به تحلیل نیویورک‌تایمز، وقایع آن‌طور که نتانیاهو انتظار دارد پیش نمی‌رود. طرح صلح ترامپ که قرار بود یک پیروزی کامل برای اسرائیل باشد، با پاسخ دوپهلو و هوشمندانه حماس، عملا علیه خود نتانیاهو تمام شد. درحالی‌که طرح اولیه ترامپ یک اتمام حجت به حماس برای آزادی فوری گروگان‌ها و تسلیم کامل بود، حماس با پذیرش کلی آزادی گروگان‌ها اما طفره رفتن از خلع سلاح، توپ را به زمین اسرائیل انداخت. ترامپ این پاسخ را یک «بله» قاطع تلقی کرد و فورا از اسرائیل خواست تا بمباران غزه را برای خروج امن گروگان‌ها متوقف کند.
این چرخش ناگهانی، نتانیاهو را در یک تنگنای شدید سیاسی قرار داد. او از یک‌سو با فشار جامعه جهانی و ترامپ برای پذیرش صلح مواجه است و از سوی دیگر، با خشم شرکای راست‌گرای افراطی در ائتلاف خود روبه‌روست. این شرکا که رویای نابودی کامل حماس و الحاق غزه را در سر داشتند، اکنون با واقعیتی روبه‌رو شده‌اند که نه تنها حماس باقی می‌ماند، بلکه ممکن است خلع سلاح هم نشود. این وضعیت، بقای ائتلاف حاکم نتانیاهو را به شدت تهدید می‌کند. نخست‌وزیر اسرائیل اکنون مجبور به پذیرش مذاکراتی شده است که برخلاف میل او، تحت شرایط آتش‌بس و نه فشار نظامی اسرائیل، انجام خواهد شد.
تحلیلگران با احتیاط به این تحولات می‌نگرند و معتقدند ممکن است هر دو طرف صرفا برای راضی کردن ترامپ در حال ایفای نقش باشند. با این حال، این فشار بی‌سابقه امیدها را برای پایان جنگ پس از نزدیک به دو سال ویرانی زنده می‌کند و برخی حتی آن را سرآغازی برای دوران پس از نتانیاهو و احیای فرآیند صلح گسترده‌تر با فلسطینیان می‌دانند. چنین است که خبرگزاری رویترز به نقل از «شوش پدروسیان»، سخنگوی کابینه اسرائیل، گزارش داد که هیچ‌گونه آتش‌بسی در غزه برقرار نیست، بلکه تنها یک توقف موقت در برخی بمباران‌های خاص صورت گرفته است.
پدروسیان افزود که ارتش می‌تواند «تحت عنوان اهداف به اصطلاح دفاعی» به اقدامات خود در غزه ادامه دهد. سخن از آتش‌بس در قاهره در حالی اعلام می‌شود که یک منبع در «حماس» به العربیه گفت این گروه با تحویل سلاح به یک نهاد فلسطینی - مصری با نظارت بین‌المللی موافقت کرده است. به‌گفته این منبع، آمریکا تضمین داده که رهبران حماس نیز هدف قرار نخواهند گرفت.