مرجعیت عراق علیه تفرقه
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، آیت‌الله کاظم حسینی حائری از مراجع بزرگ تقلید شیعیان عراق و وصی شهیدان صدر دیروز با انتشار بیانیه‌ای از مقام مرجعیت کناره‌گیری کرد. در بخشی از بیانیه این مرجع تقلید آمده است: «بر همه مومنان لازم است از ولی، رهبر انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (سایه‌اش مستدام) اطاعت کنند. حضرت ایشان برای رهبری امت و اداره مبارزه با نیرو‌های ستمگر و مستکبر در این شرایط، شایسته‌تر و بایسته‌ترند؛ شرایطی که نیرو‌های کفر و شر ضداسلام محمدی اصیل هم‌قسم شده‌اند».
در بخش‌های دیگر این بیانیه بر حفظ وحدت در عراق، پرهیز فرزندان خاندان صدر از تفرقه بین امت و مذهب و پشتیبانی از حشدالشعبی مقدس تأکید شده است.
متن بیانیه کناره‌گیری آیت‌الله‌العظمی سیدکاظم حسینی‌حائری از مرجعیت به شرح ذیل است: بسم‌الله الرحیم الرحیم با حمد بیکران خداوند متعال و با سلام و صلوات بر محمد مصطفی پیامبر رحمت صلوات‌الله علیه و آله و اهل‌بیت پاک آن حضرت. لَا یُکَلِفُ‌الله نَفسًا اِلَا وُسعَها. خداوند هیچ کس را مگر در حد توانش تکلیف نمی‌کند. بدون شک یکی از مسؤولیت‌ها و امانت‌های مهم در زمان غیبت امام عصر علیه‌السلام این است که فق‌های جامع‌الشرایط امور امت مسلمان را برعهده گیرند. پس از آنکه خداوند توفیق داد در خدمت آیت‌الله العظمی سید شهید محمد باقر صدر (رضوان‌الله تعالی علیه) شاگردی کنم، این مسؤولیت را برعهده گرفتم تا در حد توان اهداف آن شهید بزرگوار را در عراق حسینی علیه‌السلام محقق سازم و اسلام را یاری دهم و از مومنان و بویژه از جامعه عراق در برابر مکر استعمارگران بیگانه حمایت کنم. واضح است که از لوازم عمل به این مسؤولیت بزرگ، سلامت جسمی و توان پیگیری مسائل مربوط به امت مسلمان است، اما امروزه وضع سلامت من به سبب بیماری و سن بالا مناسب نیست و احساس می‌کنم که مانع انجام وظایفی شده که بر عهده من است. به همین علت اعلام می‌کنم که از این به بعد، این مسؤولیت را ادامه نمی‌دهم و همه وکالت‌ها و اجازه‌ها از طرف من یا از طرف دفاتر من و نیز حق دریافت هر گونه حقوق شرعی از طرف وکلا و نمایندگان به نیابت از من ساقط است؛ و در پایان باید سخنی از باب سفارش به فرزندان مومن خود بگویم.
یک: بر همه مومنان لازم است که از ولی، رهبر انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (سایه‌اش مستدام) اطاعت کنند. حضرت ایشان برای رهبری امت و اداره مبارزه با نیرو‌های ستمگر و مستکبر در این شرایط، شایسته‌تر و بایسته‌ترند، شرایطی که نیرو‌های کفر و شر ضد اسلام محمدی (ص) اصیل هم‌قسم شده‌اند.
دو: به فرزندانم در عراق عزیز چند سفارش می‌کنم: الف - حفظ وحدت و انسجام و اینکه به استعمار و صهیونیسم و مزدوران‌شان فرصت ندهند که آتش فتنه را شعله‌ور کنند و بدانند که دشمن مشترک آنان آمریکا، صهیونیسم و دنباله‌های آن‌دو هستند.
ب - آزادسازی عراق از هر گونه اشغال بیگانه و از هر نیروی امنیتی یا نظامی بیگانه و بویژه نیرو‌های آمریکایی که به بهانه‌های مختلف روی سینه عراق چنبره زده‌اند و اینکه اجازه ندهند در عراق یعنی سرزمین مقدسات، بمانند و اینکه ماندن آن‌ها از بزرگ‌ترین حرام‌ها نزد خداوند متعال است.
ج - از مسؤولان و کسانی که پست‌هایی را برعهده گرفته‌اند، می‌خواهم که به وظایف شرعی خود عمل کنند و به مردم مظلوم عراق یاری رسانند.
د - بر همه علما و طلاب و نخبه‌های فرهنگی و نویسندگان است که مردم را آگاه کنند تا دوست را از دشمن بشناسند و منافع واقعی خود را درک کنند.
ه - بر فرزندان 2 شهید صدر که رحمت خدا بر آن دو باد، لازم است که بدانند که دوستی آن 2 شهید اگر با ایمان به روش آن 2 در عمل صالح و با پیروی واقعی از اهداف آن 2 همراه نباشد، کفایت نخواهد کرد و بدانند که صرف ادعا یا نسبت خویشاوندی به آن 2 شهید کفایت نمی‌کند و هر کس تلاش کند به نام آن دو شهید بین فرزندان امت و مذهب تفرقه بیندازد یا به نام آن دو رهبری را بر عهده گیرد در حالی که فاقد درجه اجتهاد و دیگر شرایط قید شده در رهبری شرعی است، در واقع صدری نخواهد بود، هر چند چنین ادعای کند یا نسبتی داشته باشد.
و - همه مومنان را به حشدالشعبی مقدس سفارش می‌کنم و همه باید از آن به عنوان نیرویی مستقل که در دیگر نیرو‌ها وارد نشده است، حمایت و آن را تایید کنند، زیرا همان گونه که بار‌ها تاکید کرده‌ام، کنار دیگر نیرو‌های مسلح عراقی، قلعه محکم و دست توانا برای کسانی است که در پی امنیت و منافع مردم کشور عراقند.
ز - باید بعثی‌های جنایتکار و فاسد و مزدوران را از مناصب و مسؤولیت‌ها در کشور دور کرد و اینکه به هیچ وجه قدرت در اختیار آنان قرار نگیرد، زیرا آن‌ها خیر شما را نمی‌خواهند و به هیچ چیز جز منافع حزبی و خدمت به اربابان استعمارگر و صهیونیست خود و دنباله‌های آن‌ها نمی‌اندیشند.
*آیت‌الله حائری وصی شهید آیت‌الله محمدصادق صدر آیت‌الله سیدکاظم حسینی‌حائری از بزرگ‌ترین مراجع تقلید شیعه است و مقلدان زیادی در عراق بویژه در طیف صدریون دارد.
آیت‌الله حائری از شاگردان برجسته شهید محمدباقر صدر بود و در سخنرانی‌ای که شهید آیت‌الله محمدصادق صدر (پدر مقتدا صدر) قبل از شهادتش داشت، گفته بود بعد از من از آیت‌الله‌العظمی شیخ کاظم حائری اطاعت کنید. این موضوع نشان می‌دهد از نظر شرعی بعد از شهیدین صدر باید از آقای حائری تقلید شود. به همین علت شخص مقتدا صدر و بسیاری از طرفداران صدر از آیت‌الله حائری تقلید می‌کنند.
بیانیه کناره‌گیری آیت‌الله‌العظمی سیدکاظم حسینی‌حائری از مرجعیت و توصیه این مرجع بزرگ تقلید شیعه عراقی برای تبعیت از رهبر حکیم انقلاب اسلامی ایران که مانند توفانی بزرگ از قم به نجف رسید تحولی مهم در فضای سیاسی و فقهی عراق به شمار می‌رود که در وهله اول می‌توان گفت نخستین تکانه‌های آن در حنانه نجف احساس و باعث شد مقتدا صدر که مقلد آیت‌الله حائری است، در بیانیه‌ای اعلام کند از تمام امور شرعی و سیاسی کناره‌گیری خواهد کرد.
*آیت‌الله حائری: فرزندان صدر باید از تفرقه دوری کنند به نظر می‌رسد نکته مهمی که آیت‌الله حائری در انتهای این بیانیه خود آورده است به صورت دقیق متوجه مقتدا صدر است. در قسمتی از این بیانیه آمده است: «بر فرزندان 2 شهید صدر که رحمت خدا بر آن دو باد، لازم است بدانند دوستی آن دو شهید اگر با ایمان به روش آن دو در عمل صالح و با پیروی واقعی از اهداف آن دو همراه نباشد، کفایت نخواهد کرد و بدانند صرف ادعا یا نسبت خویشاوندی به آن دو شهید کفایت نمی‌کند و هر کس تلاش کند به نام آن دو شهید بین فرزندان امت و مذهب تفرقه بیندازد یا به نام آن دو رهبری را بر عهده گیرد در حالی که فاقد درجه اجتهاد و دیگر شرایط قید‌شده در رهبری شرعی است، در واقع صدری نخواهد بود، هر چند چنین ادعایی کند یا نسبتی داشته باشد».
این بخش از بیانیه باعث شد مقتدا صدر بلافاصله بیانیه‌ای صادر کند.
*بیانیه مقتدا صدر درباره کناره‌گیری از امور سیاسی و فقهی در بیانیه مقتدا صدر که به نوعی مرجعیت شیعه در عراق را میراث خانوادگی خود تلقی کرده، آمده است: «بسیاری از جمله آقای حائری فکر می‌کنند این رهبری به لطف یا دستور آنان به دست آمده است، در حالی که این به لطف خداوند و فیض پدرمان بوده است».
وی تأکید کرد «نجف اشرف مقر اصلی مرجعیت دینی بوده و هست» و افزود هرگز ادعای عصمت یا اجتهاد یا حتی رهبری نکرده و صرفا خود را «امرکننده به معروف و نهی‌کننده از منکر» می‌داند و هدفی جز «اصلاح اعوجاجی که عامل اصلی آن نیرو‌های سیاسی شیعه بوده‌اند» ندارد و می‌خواسته آنان را «به ملت‌شان نزدیک کند».
صدر در ادامه با طرح ادعایی درباره اینکه بیانیه آیت‌الله حائری به خواسته خود وی نبوده، افزود: «من نیز اعلام می‌کنم دیگر در امور سیاسی دخالت نخواهم کرد و از اکنون به طور کامل از عرصه کناره‌گیری می‌کنم و همه دفاتر وابسته به خود جز مرقد و موزه و مؤسسه میراث خاندان صدر را مسدود می‌کنم».
البته به اعتقاد کارشناسان، ادعای صدر درباره ماهیت بیانیه آیت‌الله حائری، تلاش نافرجام برای کاهش هزینه‌ای است که موضع آیت‌الله حائری به این فرد متحمل کرده است.
از سوی دیگر صالح محمد العراقی، منتشر‌کننده مواضع مقتدا صدر، رهبر جریان صدر هم فعالیت خود در شبکه‌های اجتماعی را متوقف کرد. بررسی حساب العراقی در شبکه‌های اجتماعی از جمله توئیتر و تلگرام نشان می‌دهد در تصاویر حساب‌های شخصی وی، عبارت «مغلق» (بسته) درج شده است.
همزمان کمیته ویژه تظاهرات جریان صدر، فعالیت خود را به حالت تعلیق درآورد. همچنین دفتر مقتدا صدر اعلام کرد دخالت در همه امور سیاسی، حکومتی و رسانه‌ای، برافراشتن پرچم و شعار‌های سیاسی و استفاده از هر گونه رسانه از جمله شبکه‌های اجتماعی به نام جریان صدر اکیدا ممنوع است.
جریان صدر عراق از بیش از یک ماه پیش به دلیل اختلافات سیاسی، طرفدارانش را به تظاهرات واداشته و آنان با اشغال ساختمان پارلمان روند سیاسی کشور را تعطیل و تشکیل دولت جدید را به تأخیر انداخته اند.
*کناره‌گیری تاکتیکی صدر از سیاست همزمان حامیان صدر در محوطه شورای عالی قضایی عراق به عنوان مهم‌ترین نهاد قضایی این کشور تحصن کرده و موجب تعطیلی تمام نهاد‌های قضایی عراق شده‌اند. بعد از این اتفاقات تنش در منطقه الخضرای بغداد بشدت افزایش یافت. برخی طرفداران متعصب صدر که بسیاری از آن‌ها درک درستی از مسائل سیاسی هم ندارند، به سمت کاخ ریاست‌جمهوری و برخی اماکن دولتی عراق هجوم بردند و حتی بسیاری از آن‌ها وارد کاخ ریاست‌جمهوری هم شدند. نیرو‌های امنیتی هم با طرفداران صدر درگیر شدند.
ستادکل نیرو‌های امنیتی عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد: فرماندهی عملیات مشترک از ساعت سه و نیم بعدازظهر دوشنبه در پایتخت بغداد منع رفت‌وآمد شامل وسایل نقلیه و همه شهروندان را اعلام کرد؛ جزئیات متعاقبا اعلام خواهد شد. وبسایت بغداد الیوم نیز نوشت نهاد‌های امنیتی در حال بررسی گزینه اعمال مقررات منع آمد و شد در صورت عدم مهار بحران تظاهرات سبز در ساعات آینده هستند تا از هر گونه عواقبی در پایتخت عراق جلوگیری شود.
به نظر می‌رسد استعفای مقتدا صدر یک اقدام تاکتیکی است تا در مقابل بیانیه آیت‌الله حائری که مقتدا صدر را کیش کرد، مقاومت کند.
*یک بیانیه در قم و زلزله سیاسی در حنانه نجف نکته حائز اهمیت این است که آیت‌الله حائری نزد عراقی‌ها مانند آیت‌الله شهید محمدباقر صدر است و بسیاری او را جانشین معنوی وی می‌دانند. همین بیانیه سبب شده طرفداران صدر به 2 بخش تقسیم شوند؛ گروهی که به او نزدیکی سیاسی دارند که در بین آن‌ها کمونیست‌ها و بعثی‌ها حضور پررنگی دارند و برخی که از نظر شرعی او را قبول دارند که به نظر می‌رسد از وی دور خواهند شد و درگیر کار‌های سیاسی او نمی‌شوند.
تبعیت صدری‌ها از آیت‌الله حائری به حدی است که حتی شایعه شده بود مقتدا صدر برای جهاد علیه دیگران از وی کسب اجازه کرده است که این موضوع توسط آیت‌الله حائری تکذیب شده بود. نزدیکی زیاد آقای حائری به شهید صدر حتی در تنها مصاحبه وی نیز بیان شده است.
آیت‌الله حائری در گفت‌وگویی گفت: «افزون بر فقه و اصول در فلسفه و اقتصاد از محضر ایشان بهره برده‌ام بدین گونه که 2 اثر مهم ایشان را «اقتصادنا» و «فلسفتنا» با دقت مطالعه می‌کردم و هرجا شبهه و پرسش پیش می‌آمد محضر ایشان مطرح می‌کردم و آن بزرگوار مطلب را برای من باز می‌کردند و به پرسش پاسخ می‌دادند».
از سوی دیگر این زلزله سیاسی در عراق با واکنش بسیاری از احزاب سیاسی روبه‌رو شده است. ائتلاف الوطنیه به ریاست ایاد علاوی، نخست‌وزیر سابق عراق با انتشار بیانیه‌ای رسمی درباره وضعیت پرمخاطره کشور و پیامد‌های فاجعه‌بار آن برای ملت عراق هشدار داد.
در این بیانیه آمده است: «هیچ راهی برای حل مشکلات عراق وجود ندارد جز گفت‌وگوی فراگیر ملی با حضور همه کنشگران سیاسی و اجتماعی و مردمی و مشاغل بر پایه اصول ملی و شهروندی و پذیرش یکدیگر و عدالت سیاسی و اجتماعی و کنار گذاشتن هر گونه سهمیه‌بندی و چیرگی‌خواهی و حذف». صدر در چند ماه اخیر بشدت با رفتار‌های شخصی و جناحی باعث بروز شورش و آشوب در کشور شده است. بعد از انتخابات وی نتوانست با گروه‌های دیگر ائتلاف کند و کاخ نخست‌وزیری را در اختیار بگیرد، به همین دلیل در اقدامی نمایشی توپ انتخاب نخست‌وزیر را به زمین چارچوب هماهنگی شیعی انداخت؛ گروهی که خود صدر روزی در آن بود و چند وزیر و استاندار به او می‌رسید.
چارچوب هماهنگی «محمد شیاع السودانی» را مسؤول تشکیل کابینه اعلام و به مجلس معرفی کرد و صدری‌ها که دریافتند بازی سیاست را باخته‌اند، به پارلمان هجوم برده و آنجا را اشغال کردند. اکنون بعد از چند ماه صدر در شرعیت هم در حال بازنده شدن است. بیانیه آیت‌الله حائری علیه صدر و عدم انشقاق شیعه در عراق سبب می‌شود بسیاری از طرفداران شرعی صدر از او دور شوند. البته به نظر می‌رسد تعطیلی دفاتر او یک حقه سیاسی است. همین موضوع سبب سردرگرمی طرفداران صدر در بغداد شده است.
*حامیان صدر به منطقه سبز هجوم بردند حامیان جریان صدر در منطقه سبز در دسته‌های پراکنده در خیابان‌های مختلف این منطقه به راه افتاده و برخی در حمایت از مقتدا صدر شعار می‌دهند و برخی نیز تلاش دارند وارد ساختمان‌های دولتی و حاکمیتی شوند. روی پل «المعلق» نیز نیرو‌های ویژه مستقر شده‌اند تا مانع ورود دیگر حامیان صدر به منطقه سبز شوند، همزمان تمام در‌های منطقه سبز بسته شده و تعداد زیادی از نیرو‌های امنیتی مقابل آن‌ها مستقر شده‌اند. رسانه‌های عراقی نوشته‌اند پل «الجمهوری» نیز به طور کامل مسدود شده و نیرو‌های امنیتی اجازه عبور خودرو و افراد را نمی‌دهند. تعداد زیادی از نیرو‌های امنیتی هم از مناطق مختلف بغداد به سمت منطقه سبز گسیل شده‌اند.
*درخواست الکاظمی از صدر برای دستور خروج به هوادارانش همزمان با تداوم تسخیر منطقه سبز بغداد از سوی طرفداران مقتدا صدر، «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق دیروز در پی حضور طرفداران صدر در کاخ ریاست‌جمهوری اعلام کرد جلسات کابینه تا اطلاع ثانوی لغو است. بر اساس گزارش «بغداد الیوم»، در بیانیه دفتر رسانه‌ای نخست‌وزیر عراق آمده، در پی ورود گروهی از تظاهرات‌کنندگان به کاخ ریاست‌جمهوری عراق، الکاظمی به کابینه دستور داد جلسات خود را تا اطلاع ثانوی تعلیق کند. الکاظمی در بیانیه دیگری اعلام کرد: تحولات خطرناکی مانند یورش تظاهرات‌کنندگان به منطقه سبز و سازمان‌های دولتی که امروز در عراق عزیز ما رخ می‌دهد، حاکم از جدی بودن خطرات ناشی از ادامه اختلافات سیاسی و انباشتگی آن است.
وی افزود: تأکید می‌کنیم تعرض تظاهرات‌کنندگان به سازمان‌های دولتی اقدامی مردود و خارج از سیاق قانونی است. ما از جناب سیدمقتدا صدر که همواره حامی دولت بوده و بر اعتبار آن و نیز احترام به نیرو‌های امنیتی تأکید داشته، می‌خواهیم در دعوت از تظاهرات‌کنندگان برای خروج از نهاد‌های دولتی در منطقه سبز (الخضرا) کمک کند.
الکاظمی ادامه داد: تداوم اختلافات سیاسی تا حدی که به سازمان‌های دولتی آسیب بزند در راستای خدمت به چشم‌انداز‌های ملت عراق، آینده و وحدت سرزمینی آن نیست. اهم تحولات دیروز عراق آیت‌الله کاظم حسینی‌حائری، وصی شرعی شهیدان صدر با صدور بیانیه‌ای از مرجعیت شیعیان کناره‌گیری و اطاعت همه مومنان از آیت‌الله العظمی سیدعلی خامنه‌ای را لازم دانستند
آیت‌الله حائری در بیانیه کناره‌گیری از مرجعیت: هر کس تلاش کند به نام آن دو شهید (شهیدان صدر) بین فرزندان امت و مذهب تفرقه بیندازد در حالی که فاقد اجتهاد یا دیگر شرایط قید‌شده در رهبری شرعی است، در واقع صدری نخواهد بود، هر چند چنین ادعایی کند یا نسبتی داشته باشد.
نخست‌وزیر عراق: جلسات کابینه تا اطلاع ثانوی به دلیل ورود تظاهرات‌کنندگان به مقر شورای وزیران تعلیق شد.
برخی صدری‌ها وارد کاخ ریاست‌جمهوری عراق شدند. همچنین منع رفت و آمد سراسری در بغداد و ممنوعیت تردد همه وسایل نقلیه اعمال شده و تمام جاده‌های ورودی از استان‌های جنوبی به پایتخت عراق بسته شده است.
دفتر مقتدا صدر: دخالت در همه امور سیاسی، حکومتی و رسانه‌ای، برافراشتن پرچم و شعار‌های سیاسی و استفاده از هر گونه رسانه از جمله شبکه‌های اجتماعی به نام جریان صدر اکیدا ممنوع است.
مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق: از جناب سیدمقتدا صدر که همواره حامی دولت بوده و بر اعتبار آن و نیز احترام به نیرو‌های امنیتی تأکید داشته، می‌خواهیم در دعوت از تظاهرات‌کنندگان برای خروج از نهاد‌های دولتی در منطقه سبز (الخضرا) کمک کند.
محمدعلی حسن‌نیا: کارشناس مسائل غرب آسیا