مزایای تعرفه‌گذاری افزایشی - پلکانی برق
مالک شریعتی
طبق قواعد اقتصادی، بهترین سیگنال‌دهی به مصرف‌کنندگان برای مدیریت مصرف، قیمت برق است. اگر از ابتدای سال این قانون اجرا می‌شد، مشترکان پرمصرف در تابستان و اوج مصرف برق، به اصلاح الگوی مصرف خود یا استفاده از انرژی های تجدیدپذیر اقدام می‌کردند. با وجود اقدام دیرهنگام وزارت نیرو در گران‌کردن تعرفه برق پرمصرف‌ها، از اجرای قانون بودجه و تعرفه‌گذاری پلکانی IBT به‌طور جدی حمایت می‌شود.
یکی از مشکلات جدی کشور در حوزه انرژی، مسئله خاموشی‌های بخش صنعتی و خانگی برق در فصول گرم سال است که آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر اقتصاد کشور وارد کرده است. این موضوع از 2عامل کمبود تولید برق و رشد مصرف بسیار بالا در کشور حکایت دارد. مصرف برق کشور در ماه‌های اخیر رشد بی‌سابقه‌ای یافته است. هزینه بسیار پایین مصرف برق در کشور، موجب هدررفت و مصرف اسراف‌گونه انرژی در کشور شده است.
از طرفی طبق اعلام وزارت نیرو، به‌دلیل ارزان بودن برق، استفاده خارج از الگوی بهینه مشترکان و استفاده غیرمجاز از تجهیزات استخراج رمزارز، مصرف برق در کشور را به‌شدت افزایش داده است. در این شرایط برای حفظ تراز برق کشور، چاره‌ای جز تغییر الگوی مصرف مشترکان پرمصرف نیست.
در طرف عرضه برق به‌دلیل سهل‌انگاری دولت قبل و عدم‌اجازه به سرمایه‌گذاری برای احداث نیروگاه برق و آب‌شیرین‌کن در کنار هم در سواحل، عملا ظرفیت برق تولیدی کشور افزایش چندانی نداشته است که با توجه به برنامه آقای محرابیان به‌طور ویژه افزایش ظرفیت برق به‌عنوان راهکار بلندمدت حل بحران خاموشی‌ها توسط وزیر نیرو در دولت سیزدهم پیگیری خواهد شد.
اما مهم‌تر از طرف عرضه و تولید برق، مدیریت طرف تقاضا و مدیریت مصرف است. طی سال‌های اخیر مصرف کشور با رشد بسیار بالایی همراه بوده است. متأسفانه به‌دلیل قیمت پایین برق در کشور هیچ‌گونه صرفه‌جویی یا بهینه‌سازی مصرف از طرف مصرف‌کنندگان برق صورت نمی‌گیرد. مهم‌ترین مصرف‌کنندگان بخش خانگی، مشترکان پرمصرف هستند که علاوه بر اخذ یارانه حداکثری، بیش از چند ده خانواده معمولی نیز مصرف دارند. طبق آمار اعلامی مدیرعامل توانیر، مصرف یک مشترک پرمصرف به‌صورت میانگین برابر با 20مشترک معمولی است. بنابراین مصرف بسیار بالا و خارج از عرف، به همراه دریافت یارانه پنهان بالا توسط مشترکان پرمصرف؛ مهم‌ترین مشکل طرف مصرف و تقاضا‌ی حامل‌های انرژی است. در این شرایط، بهترین مکانیسم اجرایی در کشورهای پیشرفته دنیا برای جلوگیری از خاموشی‌ها، استفاده از مکانیسم‌های قیمتی برای اصلاح الگوی مصرف مشترکان است.
مجلس شورای اسلامی نیز با توجه به همین موضوع و اهمیت مدیریت مصرف درتبصره 8 قانون بودجه سال1400، وزارتخانه‌های نفت و نیرو را موظف کرد که تعرفه مشترکان پرمصرف و بالاتر از الگوی مصرف به‌صورت غیریارانه‌ای و براساس الگوی افزایش پلکانیIBT تعیین شود که متأسفانه دولت دوازدهم از اجرای این بند قانون بودجه سرباز زد و موجب شد این قانون با تأخیر بیش از 5ماه و پس از وقوع بحران خاموشی‌ها اجرایی شود. به‌کارگیری تعرفه‌گذاری پلکانیIBT، علاوه بر کنترل رفتار مشترکان پرمصرف، باعث کاهش شدید مصرف حامل‌های انرژی می‌شود.
نکته بسیار مهم در زمینه اجرای این قانون، این نکته است که مشترکان پرمصرف حداکثر 15درصد از مصرف‌کنندگان برق را شامل می‌شوند و 85درصد از مردم، الگوی بهینه مصرف را رعایت می‌کنند و مصرف عادی دارند و شامل افزایش قیمت در هزینه برق مصرفی نخواهند شد. با این اقدام، هزینه مصارف بی‌رویه و مسرفانه پرمصرف‌ها، با قیمت برق صادراتی و در پله‌های بالاتر با قیمت برق تجدیدپذیر خورشیدی محاسبه می‌شود. به این ترتیب برای مشترکانی که در حد الگو مصرف می کنند، هیچ افزایش قیمتی را اخذ یاپرداخت نمی‌کنند. بااجرای دقیق این قانون، در ماه‌های آینده مصرف مشترکان پرمصرف نیز روند کاهشی خواهد یافت. از طرفی با توجه به پیش‌بینی کارشناسان مبنی بر کمبود گاز در ماه‌های سرد سال ضروری است که رویکرد اصلاحات قیمتی و تعرفه‌گذاری پلکانیIBT در زمینه همه انرژی‌های مصرفی کشور، تنها برای مشترکان پرمصرف و بدون فشار به مردم عادی، اتخاذ گردد تا بتواند با سیگنال‌دهی مناسب پیش از وقوع بحران، به مدیریت مصرف کشور کمک کند.
*عضو کمیسیون انرژی مجلس