مسئولیت ساخت کتابخانه با نهاد کتابخانه‌های عمومی نیست
طبق قانون تأسیس نهاد کتابخانه مسئولیت ساخت کتابخانه اساساً با ما نیست و این مسئولیت به وزارت راه و شهرسازی و دستگاه‌های اجرایی واگذار شده است.
مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی در گفتگو با رادیو فرهنگ ضمن تبریک به مناسبت ایام هفته کتاب و گرامیداشت مقام علامه محمدحسین طباطبایی، به تشریح برنامه‌های نهاد در این ایام پرداخت و گفت: مجموعه‌ای از برنامه‌های فرهنگی در ایام هفته کتاب از روز شنبه 21 آبان ماه با حضور اصحاب فرهنگ، کتابداران عزیز و با همراهی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در مرقد مطهر امام راحل آغاز شد و تا پایان این هفته بیش از 17 هزار برنامه در کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور در سطوح مختلف در راستای ترویج موضوع کتاب و کتابخوانی برگزار شد.
وی با اشاره به برگزاری مراسم گرامیداشت روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» افزود: در این میان برنامه ملی ما در تالار وحدت با حضور رئیس جمهور محترم و مردمی برگزار شد؛ در این مراسم صحبت‌های خوبی مطرح شد که ان‌شاءالله در عرصه عمل هم بتوانیم این صحبت‌ها را به انجام برسانیم و نتایج آن را در حوزه کتاب و کتابخوانی شاهد باشیم.
دبیرکل نهاد درباره برگزاری پویش «کتاب دستت چیه؟!» در این ایام نیز گفت: آغاز این پویش ملی با هدف معرفی کتاب در هفته کتاب تدارک دیده شد و ان‌شاءالله در طول سال استمرار خواهد داشت. تلاش داریم همه افراد و اقشار و شخصیت‌های شناخته شده سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و هنری با معرفی کتاب، به ترویج کتاب و کتابخوانی بپردازند. خوشبختانه مسئولین استانی، فرمانداران و ائمه جمعه نیز اهتمام خوبی داشتند و ما این توفیق را داشتیم که از ظرفیت این عزیزان در این ایام استفاده کنیم.
لزوم تبدیل شدن موضوع کتابخوانی به مسئله رسانه‌ها
عضو شورای فرهنگ عمومی تصریح کرد: یکی از اولویت‌های اصلی ما در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مطرح شدن و مسئله شدن موضوع کتاب و کتابخوانی در همه سطوح جامعه است و اینکه کتاب به دغدغه ما، مردم و همه عزیزان جامعه تبدیل شود. بر این اساس سه هزار کتابخانه عمومی در سراسر کشور هر کدام با برگزاری برنامه‌های متنوع این 17 هزار برنامه فرهنگی را اجرا می‌کنند تا در این ایام موضوع کتاب و کتابخوانی بیش از پیش مطرح و مورد توجه قرار گیرد. همچنین عضویت رایگان را در کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور و افتتاح 17 کتابخانه عمومی، بازگشایی و جابجایی 16 کتابخانه عمومی و برگزاری لیگ مشاعره بخشی از این برنامه‌ها بود.
وی در پاسخ به کارشناس برنامه درباره توجه به به حوزه کتاب در ایام هفته کتاب گفت: اینکه مسئله کتاب در این یک هفته به طور ویژه مطرح می‌شود، موضوع اهتمام رسانه‌ها به این امر است؛ چراکه فارغ از این ایام برنامه‌های فرهنگی در طول سال در کتابخانه‌های عمومی به طور مفصل و مستمر برگزار می‌شود و حدود 5 هزار و 700 کتابدار ما در کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور این رویدادها را شکل می‌دهند.
رمضانی افزود: به عنوان مثال برنامه قصه‌خوانی در کتابخانه عمومی مسئله‌ای نیست که تنها در هفته کتاب اتفاق بیفتد، بلکه یک برنامه و روال جاری در کتابخانه‌های عمومی است. همچنین خدماتی که ما در کتابخانه‌های سیار و از سوی کتابداران در سطح شهر و روستا و مدارس ارائه می‌کنیم، مسئله‌ای نیست که صرفاً در این ایام اتفاق بیافتد؛ اما زمانی که هفته کتاب فرا می‌رسد موضوع کتاب سر دست گرفته می‌شود و رسانه‌ها به این موضوع بیشتر می‌پردازند.
وی یادآور شد: درخواستی که بنده در ایام روز خبرنگار در نشست با اصحاب رسانه مطرح کردم به همین موضوع اشاره داشت که رسانه‌ها موضوع کتاب را موضوع و مسئله جاری خود قرار دهند؛ این اتفاق کمک می‌کند که این فعالیت‌ها در طول سال دیده شود.
حرکت نهاد در مسیر رسیدن به چشم‌انداز 1404
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بخش دیگری از این گفتگو درباره اهداف نهاد در سند چشم‌انداز 1404 گفت: اقداماتی در نهاد برای رسیدن به این چشم‌انداز انجام شده که بر این اساس در کتابخانه‌های نسل جدید در کشور نزدیک به 60 خدمت در راستای تبدیل کتابخانه به یک پایگاه فرهنگی - اجتماعی ارائه می‌شود. همچنین همایش بین‌المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی که خردادماه امسال برای تعریف خدمات جدید کتابخانه‌های عمومی با سخنرانی رئیس ایفلا، رئیس انجمن کتابداری امریکا، رئیس انجمن کتابداری سوئد و اساتید علم اطلاعات و دانش‌شناسی از داخل کشور برگزار کردیم از دیگر اقدامات صورت گرفته در این مسیر است.
رمضانی افزود: یکی دیگر از اتفاقات در این حوزه، انتشار فراخوان دومین جایزه ملی خدمات کتابخانه‌های عمومی با موضوع خدمات برای کسب‌وکارهای کوچک است. امروز در بسیاری از کتابخانه‌های ما در سراسر کشور از کتابخانه‌های روستایی تا مرکزی، خدماتی در راستای توسعه مشاغل خانگی وجود دارد. بر این اساس اعضای کتابخانه تولیدات خود را در فضای کتابخانه عرضه می‌کنند و به فروش می‌رسانند. همچنین سرفصل‌های آموزش به کاربران از دیگر فعالیت‌ها در این حوزه است.
وی ادامه داد: امروز همه کتابخانه‌های عمومی کشور دارای بخش کودک و در حوزه نوجوان حداقل دارای قفسه نوجوان هستند. همچنین نهاد تنها دستگاهی است که به گروه‌های خاص مانند نابینایان و ناشنوایان عزیز ارائه خدمت می‌کند. لذا رسیدن به این جایگاهی که در سند چشم‌انداز پیش‌بینی شده خیلی دور از دسترس نیست.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور یادآور شد: همانطور که آقای رئیس جمهور نیز در صحبت‌های خود اشاره کردند در فعالیتهای پیش روی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اهتمام به حرکت در مسیر رسیدن به چشم‌انداز 1404 در راستای تأثیرگذاری اجتماعی کتابخانه‌های عمومی یک اهتمام جدی و برنامه‌ریزی شده است و ما بر اساس امکانات و اختیاری که در دست داریم فعالیت‌ها در این مسیر را به پیش خواهیم برد.
تلاش برای رفع تنگناهای مالی با دستور ویژه رئیس جمهور
مهدی رمضانی همچنین در پاسخ به سؤالی درباره وجود محدودیت‌ها و تنگنای مالی در نهاد و تلاش برای رفع مشکلات معیشتی کتابداران توضیح داد: منابع مالی که برای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور دیده شده، منابع پایدار و اساسی نبوده است؛ بر اساس قانون تأسیس نهاد ما دو منبع مالی داریم که یکی کمک‌های دولتی و دیگری سهم نیم درصد از درآمد شهرداریها است که تکافوی نیاز نهاد را نمی‌کند. ضمن اینکه نهاد بر اساس سند چشم‌انداز یک نهاد رو به توسعه است؛ یعنی اگر امروز بخواهیم به اهداف چشم‌انداز دست پیدا کنیم باید هزار کتابخانه عمومی دیگر به شبکه کتابخانه‌های عمومی کشور اضافه شود که این موضوع نیز بار مالی نهاد را اضافه می‌کند. لذا چانه مالی نهاد از ابتدا کوچک گرفته شده است.
وی افزود: در بخشی از دولت نگاهی وجود دارد که ما اساساً وظیفه هزینه‌کرد در این حوزه را نداریم که البته نظر مقامات عالی دولتی این نیست؛ طی مکاتباتی که با معاون اول رئیس جمهور در این ایام داشتم و دستورات ایشان در این زمینه و همچنین تأکیداتی که نمایندگان محترم در جلسات اخیر کمیسیون فرهنگی مجلس برای حل موضوع داشتند، همگی به اجماع تأکید کرده‌اند که باید مشکل بودجه و محدودیت‌های مالی در نهاد برطرف شود.
دبیرکل نهاد تأکید کرد: بنده به عنوان مسئول اجرایی این حوزه همه تلاش خود را خواهم کرد که این موضوع به سرانجام برسد. آقای دکتر اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به جد پیگیر موضوع هستند. در این مسیر موانعی وجود دارد؛ از مشکلات مالی دولت تا مشکلات معیشتی در حوزه‌های دیگر که عرصه را برای پیگیری این موضوع تنگ می‌کند. اما امیدوارم با دستور آقای رئیس جمهور و توضیحات تکمیلی که بنده در حاشیه مراسم روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار به صورت مشروح به ایشان ارائه کردم، این موضوع به پیش برود.
اهتمام نهاد به بازسازی، تجهیز و بهره‌برداری از کتابخانه‌های آسیبدیده
مهدی رمضانی همچنین درباره بازسازی کتابخانه‌های آسیبدیده بر اثر حوادث طبیعی و ساخت کتابخانه‌های جدید گفت: در این ایام سفرهای متعددی به اقصا نقاط کشور داشته‌ام به طوری که در هفته اخیر 4 استان را به صورت میدانی بازدید کرده‌ام؛ از کتابخانه‌های روستایی تا کتابخانه مراکز استان‌ها و با کتابداران کتابخانه‌ها دیدار و گفتگو کردم و از نزدیک مسائل مختلف کتابخانه‌های عمومی را مورد بررسی قرار دادم.
وی با اشاره به جایگاه ویژه کتابداران و لزوم حمایت از این قشر فرهنگی تأکید کرد: کتابدار کارمند کتابخانه نیست؛ کتابدار نرم‌افزار فرهنگی و فکری کتابخانه است. یعنی اگر کتابدار وجود نداشته باشد، کتابخانه عملاً کارکردی ندارد. دو عنصر به کتابخانه روح می‌دهد که یکی از آنها «کتابدار» به عنوان عنصر پیش‌برنده است و دیگری «عضو» به عنوان مراجعه‌کننده و خدمت‌گیرنده است. لذا نگاه به حمایت از کتابدار حتماً باید متفاوت باشد.
دبیرکل نهاد درباره مسئولیت ساخت کتابخانه در کشور نیز گفت: طبق قانون تأسیس نهاد، مسئولیت ساخت کتابخانه اساساً با ما نیست و این مسئولیت به وزارت راه و شهرسازی و شهرداریها و همچنین دستگاه‌های اجرایی واگذار شده است. امروز نیز پروژه‌هایی که در سطح کشور وجود دارد توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا وزارت راه و شهرسازی، سازمان توسعه و تجهیز مدارس و شهرداریها ساخته شده‌اند و نهاد بهره‌بردار کتابخانه‌های عمومی است. یعنی مسئولیت تجهیز و نگهداری کتابخانه با نهاد است.
رمضانی افزود: در مناطقی که کتابخانه دچار آسیب می‌شود، تأمین بودجه ساخت آن کتابخانه باید از محل بحران تأمین شود. به عنوان مثال در کرمانشاه دو پروژه کتابخانه‌ای داریم که یکی نیاز به تقویت دارد و دیگری نیازمند تخریب و بازسازی است. در این زمینه تخریب انجام شده اما بودجه بازسازی همچنان به دست ما نرسیده است. ما از وزارت راه و شهرسازی پیگیر این مسئله هستیم و مکاتباتی نیز با استاندار محترم و وزارتخانه انجام داده‌ایم. همچنین در لرستان نیز کتابخانه دیگری را داشتیم که دچار ضعف ساختمان بود که پس از تقویت به بهره‌برداری رسید.
وی ادامه داد: امروز ما پروژه کتابخانه مرکزی رشت را در دست داریم که تا کنون بیش از 90 درصد رشد داشته و اداره‌کل راه و شهرسازی استان گیلان مجری پروژه است و ما نیز آماده بهره‌برداری هستیم و موارد مشابه بسیاری از این دست در کشور وجود دارد.
دبیرکل نهاد با اشاره به پیگیری‌های مجدانه نهاد از دستگاه‌های مسئول ساخت کتابخانه برای عمل به تعهدات خود گفت: بنده برای زمین کتابخانه مرکزی قزوین که توسط دستگاه مجری خلع ید شده و قرار است در آن مسکن ملی ساخته شود، چندین مکاتبه با مقامات عالی دولت انجام داده‌ام و در سفر ریاست محترم جمهور به استان هم این موضوع تغییر کرده، ولی همچنان دستگاه مجری بر اساس قانون مسکن ملی دستورات را اجرا نمی‌کند؛ اما پیگیری و مکاتبات ما همچنان ادامه دارد. بر این اساس عرض می‌کنم پیگیری ما بر اساس اهمیت موضوع در حال انجام است.
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات