مستند «پادشاه سکوت»، درباره آزادی‌کشی سعودی

به گزارش مشرق، سعودی یکی از رازآلودترین رژیم‌های سیاسی دنیاست؛ رژیمی که امروز متکی به نفت، خون می‌ریزد، متکی به خون تداوم می‌یابد و همین‌طور برای تداوم، نیازمند راه انداختن جنگ‌های فرقه‌ای در منطقه است. با روی کارآمدن پادشاه جدید از سال 2015 و با شاه شدن سلمان و قدرت گرفتن محمد بن‌سلمان در عربستان، جنگ‌طلبی عربستان جنبه عیان‌تری به خود گرفت. بن‌سلمان که در توهم تبدیل شدن به چهره‌ای مطرح در جهان عرب بود، با آغاز جنگی که گمان می‌کرد بزودی او را به عنوان یک فاتح معرفی خواهد کرد، به کشتار و آوارگی چندصدهزار یمنی دست زد. در عربستان با عنوان اصلاحات، تلاش کرد تغییرات فرهنگی را که سبک زندگی اسلامی و عربی را به چالش می‌کشید، انجام دهد؛ تغییراتی که به نظر اعطای آزادی به مردم ساکن در عربستان می‌آمد اما اتفاقی که در بطن روابط سیاسی و رسانه‌ای رقم می‌خورد، نقض آشکار آزادی بود. مستند Kingdom Of Silence محصول 2020 به تهیه‌کنندگی تهیه‌کننده مطرح سینمای مستند «الکس گیبنی» ساخته شده است. گیبنی یک بار برای کارگردانی مستند «تاکسی به سوی تاریکی» برنده اسکار بهترین فیلم مستند شده بود؛ مستندی که بر قتل راننده تاکسی افغان، «دلاور» توسط سربازان ارتش آمریکا تمرکز داشت. این راننده تاکسی در مدت زمانی که در بازداشتگاه پروان زندانی بود، تا حد مرگ، مورد ضرب و جرح و شکنجه قرار گرفت. 5 روز بعد اعلام شد که وی مرده است. مرگ او پس از بررسی و تحقیقات در دادگاه شکنجه زندانیان بگرام، قتل اعلام شد. حالا الکس گیبنی در مستند پادشاه سکوت که توسط «ریچارد رولی» کارگردانی شده، نقش تهیه‌کننده را دارد. ریچارد رولی نیز مستندسازی است که فیلم‌هایش نامزد اسکار شده‌اند. یکی از مستندهای مطرح او «جنگ‌های کثیف» نام دارد که در آن پرده از کشتارهایی که توسط اوباما انجام شده، برداشته می‌شود. حالا این دو در مستندی جسورانه با عنوان پادشاه سکوت، پرده از رازها و ابهامات پرونده قتل جمال خاشقجی برداشته‌اند. بیشتر بخوانید: *س_یک اشتباه راهبردی در سریال «خانه امن»؛ آیا جمهوری اسلامی متهمان را در خارج از کشور ترور می‌کند؟!_س* مستند ابتدا با طرح بیوگرافی جمال خاشقجی، به سابقه حضور او در میان نیروهای مجاهدین و جنگجویانی که علیه شوروی در افغانستان می‌جنگیدند، اشاره می‌کند. این موضوع مهم‌ترین ویژگی جمال است. او ارتباطات سعودی با بن‌لادن را به طور خاص می‌داند و تنها کسی است که به عنوان خبرنگار شخصی بن‌لادن در سال‌های پیش از تاسیس القاعده او را مطرح کرده است. به تعبیر مستند، عربستان با «بن‌لادن» شناخته شد چون چیزی از خود نداشت؛ اشاره‌ای که در پایان مستند دوباره مورد توجه قرار می‌گیرد. آنجا که درباره اطلاعات خاص خاشقجی از بن‌لادن و طرح این اطلاعات با ماموران سازمان سیا سخن به میان می‌آید و این گمانه که او با سیا همکاری‌های جدی نیز داشته وجود دارد. اگر چه مستند در ارائه تصویر خاشقجی او را بیش از اندازه سفید می‌کند و با میان کشیدن روابط عاطفی او کلیت فضای مستند را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما اطلاعات تازه‌ای از تلاش‌های رژیم سعودی و نیز دولت‌های ایالات متحده در بهم زدن مناسبات عادی در کشورهای عربی و غرب آسیا، به راه انداختن جنگ و برنامه طولانی‌مدت آمریکا برای فروش تسلیحات ارائه می‌دهد. یکی از نکاتی که در مستند پررنگ است طرح شفاف نقش داشتن سعود القحطانی، مشاور رسانه‌ای بن‌سلمان در پروژه قتل خاشقچی است. بیشتر بخوانید: *س_جشنواره «هنر زنده است» برای زنده کردن موقعیت سیاسی وزیر جوان برگزار می‌شود؟_س* سعود القحطانی را امروز بیشتر در رسانه‌ها با عنوان صاحب شبکه‌هایی مانند ایران اینترنشنال می‌شناسیم؛ شبکه‌هایی که تلاش‌های احمقانه‌ای برای اثبات مدعای آزادی در عربستان دارند؛ کشوری که در بیش از 80 سال از تاسیس رژیم سعودی روی انتخاباتی را که تغییراتی به همراه داشته باشد به خود ندیده است. جالب اینکه روی دیگر مدعای اصلاحات سعودی در مستند «پادشاه سکوت» بخوبی به نمایش درمی‌آید. تلاش برای ساکت کردن یکی از منتقدان و در نهایت قتل وی به بدترین شکل ممکن و با قطعه قطعه کردن اعضای بدنش اتفاقی است که مشاور رسانه‌ای بن‌سلمان رقم می‌زند. مستند از جهات ساختاری البته نقاط قوت فراوانی دارد. حضور مستندساز در افغانستان و گفت‌وگوی از نزدیک با یکی از کسانی که مجاهدین همراه بن لادن را در پایگاه شمال پنجشیر فرماندهی می‌کرده، از نقاط تحسین‌برانگیز مستند است. عبدالله انس کسی است که درباره او حرف می‌زنیم. او اطلاعات دست اولی در رابطه با سال‌های حضور خاشقجی در افغانستان ارائه می‌دهد. مستند در ادامه تصاویر آرشیوی قابل توجهی از جنگ افغانستان، دیدار گروه‌های جهادی با ریگان و تلاش ریگان برای تحریک آنها برای جنگ با شوروی، تصاویری از داخل دربار سعودی و نیز تصاویری از داخل عربستان را مورد استفاده قرار می‌دهد که به روایت او کمک کرده است. یکی دیگر از نقاطی که در این مستند برجسته می‌شود و توانسته روایت پیرامون جمال را دارای اهمیتی ویژه کند، ارتباطات او با ولید بن طلال، شاهزاده سعودی است. ارتباطی که پس از روی کار آمدن سلمان و بازداشت یکی از ثروتمندترین شاهزادگان سعودی، یعنی ولید بن‌طلال بی‌کارکرد می‌شود و خاشقجی را در موضع ضعف قرار می‌دهد. خاشقجی پس از اینکه شاهزاده حامی خود و شبکه تازه‌تاسیس‌اش «العرب» را در وضعیت اسفبار بازداشت بن‌سلمان می‌بیند، تقریبا از هر گونه فعالیت خبری ناامید می‌شود. در ادامه اما توئیت‌های او برایش دردسرساز می‌شود تا اینکه یادداشتش در واشنگتن‌پست، تصمیم بن‌سلمان و سعود القحطانی برای قتل او را جدی‌تر می‌کند. فروش تسلیحات به عربستان توسط دولت‌های مختلف، حضور اتباع عربستانی در حمله 11 سپتامبر و حمایت آنها از سوی سعودی مساله‌ای است که در مستند مطرح شده ولی موشکافی نشده است. در واقع اگر چه حتی راویان آمریکایی مستند از جنایت‌های بن‌سلمان علیه مردم یمن و از میان برداشتن مخالفان با شدیدترین رفتارها از جمله اعدام‌های وحشیانه در عربستان سخن به میان می‌آورند و حتی حمایت آمریکا از این اتفاق‌ها را به صراحت مطرح می‌کنند اما آنچه این مستند به آن نپرداخته سیاست‌های پشت‌پرده‌ای است که ارتباط میان سعودی و آمریکا را هر روز دامنه‌دارتر از گذشته می‌کند. با همه تفاسیر، «پادشاه سکوت» یکی از تازه‌ترین مستندهای انتقادی علیه رژیم سعودی است که به نظر می‌رسد تصویری واقعی از دربار سعودی، جنگ قدرت و رادیکال شدن سیستم حاکمیتی این کشور علیه آزادی ارائه می‌کند؛ رژیمی که با همه سرکوب کردن‌ها با ایجاد تغییراتی سطحی در فضای فرهنگی، خود را مدعی اصلاحات گسترده نشان می‌دهد.