معاونت علمی تمرکز خود را از طرح مرغ آرین برداشت

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری «دستاوردهای ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و برنامه‌های این ستاد در سال آینده» با حضور دکتر ارژنگ جوادی، دبیر ستاد برگزار شد.

جوادی در پاسخ به سوالی درباره تعداد مینی‌تراکتورها گفت: این محصول تغییر ساختاری یافته و هم‌اکنون نیز به بازار عرضه شده است. تاکنون 50 نمونه از آن را در اختیار کشاورزان قرار داده‌ایم. شرکت تولیدکننده را نیز برای راه‌اندازی خط تولید مورد حمایت قرار دادیم و اکنون این محصول مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی افزود: ضریب مکانیزاسیون در شالیزارهای کشور بسیار پایین است و اغلب کارها به‌صورت دستی و با اتکای به نیروی انسانی انجام می‌شود. ورود این ماشین (مینی‌تراکتور) می‌تواند بهره‌وری را به‌طور جدی افزایش دهد؛ به‌طوری که زمان عملیات کشاورزی را بین 40 تا 50 درصد کاهش می‌دهد. این امر سالانه حدود دو هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کند. همچنین به دلیل یکنواختی سطح آماده‌سازی زمین، می‌تواند عملکرد محصول برنج را تا 15 درصد افزایش دهد. این میزان افزایش در تولید، برای نزدیک‌شدن به خودکفایی برنج در کشور بسیار کلیدی است.

جوادی تصریح کرد: این مینی‌تراکتور دوچرخ بومی‌سازی شده و تاکنون 50 دستگاه آن وارد اراضی کشاورزی شده است. کارخانه تولید آن در مازندران واقع است و فعلاً محصولات در این استان توزیع شده و به گیلان ارسال نشده است. عمده شالیزارهای کشور در گیلان و مازندران قرار دارند و در مناطق دیگر توصیه‌ای به کشت برنج نداریم زیرا مصرف بالای آب را به همراه دارد.

وی ادامه داد: در خصوص جلبک، با وجود ظرفیت‌های تولید، مصرف آن در کشور بسیار محدود است و فرهنگ‌سازی لازم انجام نشده است. اگر در کشورهای دیگر به فروشگاه‌ها مراجعه کنید، انواع محصولات غذایی غنی‌شده با جلبک مانند ورق‌های خشک، نان، نودل و بیسکویت عرضه می‌شود، اما ما تنها شکل قرصی آن را می‌شناسیم. باید با توسعه محصولات متنوع و افزودن آن به سبد غذایی مردم، مصرف آن را ترویج کنیم؛ زیرا جلبک علاوه بر پروتئین، می‌تواند بخشی از کربوهیدرات و چربی مورد نیاز را تأمین کند.

وی افزود: شرکت‌های توانمند بسیاری متقاضی ورود به این حوزه هستند اما به دلیل ترس از نبود بازار فروش، اقدام نمی‌کنند. ما باید با حمایت، ارائه تسهیلات و حذف موانع، آنها را به تولید ترغیب کنیم. محصولات دانش‌بنیان معمولاً در ابتدای مسیر به‌سرعت وارد بازار نمی‌شوند و نیاز به زمان برای یافتن جایگاه اقتصادی و فرهنگی دارند.

جوادی در پاسخ به سوال تسنیم گفت: ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی طی دو سال و نیم گذشته تأسیس شده و با هیچ نهادی ادغام نشده است. این ستاد بر اساس ضرورت تقویت بخش غذا، کشاورزی و امنیت غذایی کشور شکل گرفته است.

وی درباره تمرکز فعالیت‌های حوزه دانش‌بنیان پیش از تشکیل ستاد غذا و کشاورزی گفت: پیش‌تر، بیشتر فعالیت‌ها در حوزه‌هایی متمرکز بود که جنبه فناورانه عمیق داشتند، مانند بهداشت، سلامت، پزشکی، تجهیزات پزشکی و نفت. پیش از تشکیل این ستاد، بخشی از کار ما در ستاد زیست انجام می‌شد اما به دلیل نبود انسجام عملیاتی، کارها پراکنده پیش می‌رفت. در آن زمان، اولویت‌ها مشخص نبود و فراخوان‌ها منسجم نبودند؛ گاهی یک روز در حوزه زنبور عسل کار می‌کردیم، روز بعد روی نژاد گوسفند و روز دیگر روی موضوعی متفاوت، بدون یک برنامه واحد.

وی تصریح کرد: پیش از تشکیل ستاد غذا و کشاورزی، حوزه‌های مرتبط با خشکسالی، اقلیم و بخش‌هایی از گیاهان دارویی در قالب ستاد آب و خشکسالی یا ستادهای مشابه پیگیری می‌شد. با تصمیم معاون محترم وقت، یک ستاد منسجم مخصوص غذا و کشاورزی شکل گرفت. در دوره جدید مدیریتی نیز بنا به ارزیابی‌های صورت‌گرفته، ستاد به‌صورت مستقل باقی مانده و اکنون نیز برنامه‌ای برای ادغام آن وجود ندارد.

جوادی تأکید کرد: ماندگاری یا حذف ستاد، به عملکرد ما بستگی دارد. اگر بتوانیم در بخش کشاورزی آثار ملموس فناورانه ایجاد کنیم و ظرفیت‌های آن را به کشور نشان دهیم، ماندگار خواهیم بود؛ در غیر این صورت، حذف شدن طبیعی است. فلسفه تشکیل ستاد، حمایت از زیست‌بوم کمتر دیده‌شده کشاورزی و کمک به رفع نیازهای فناورانه این بخش بوده است.

وی افزود: در ابتدای کار، مأموریت ستاد محدود به حوزه اقتصاد دانش‌بنیان بود و ورود به مراحل پژوهش، پایلوت و توسعه فناوری مجاز نبود. تنها مجاز بودیم وارد مرحله تجاری‌سازی و مقیاس‌سازی (Scale-up) شویم. اما اکنون این محدودیت برداشته شده است.

جوادی با اشاره به حمایت‌های ستاد گفت: ستاد سه تا چهار نوع حمایت مشخص دارد:

اول، ارائه تسهیلات مالی مستقیم با نرخ سود مشخص که در موارد خاص می‌توان درصد سود را کاهش داد یا دوره تنفس را افزایش داد. حتی در شرایطی که شرکت در پروژه‌ای حاکمیتی متضرر شده و زمان زیادی صرف کرده، امکان حمایت ویژه وجود دارد. فرآیند به این صورت است که پس از بررسی فنی و مالی توسط کارگزار، سقف تسهیلات بر اساس توان بازپرداخت شرکت تعیین می‌شود.

دوم، معرفی طرح‌ها به منابع استانی برای استفاده از تسهیلات تبصره 18. در این بخش، برای طرح‌هایی که در اولویت ما قرار دارند، سخت‌گیری کمتری داریم چون می‌دانیم بانک‌ها مراحل بعدی را دشوار می‌کنند.

سوم، اعتبار مالیاتی ویژه حوزه غذا که به جای پرداخت مالیات نقدی، به فعالیت‌های تحقیق و توسعه یا سرمایه در گردش شرکت اختصاص می‌یابد. این حمایت با حساسیت بالا بررسی می‌شود، چون ممیزان مالیاتی سخت‌گیرانه عمل می‌کنند و فقط شرکت‌های واجد شرایط می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. نمونه موفق آن، یکی از شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه غذایی است که از این ابزار استفاده و به نتایج مطلوبی رسید.

جوادی در ادامه با اشاره به معیارهای حمایت ستاد گفت: هر طرحی که برای کشور مهم و مفید باشد، پس از ارزیابی و تأیید فنی، امکان حمایت دارد. یکی از نمونه‌های موفق، حمایت از گروه زر در تولید سوربیتول و سایر مواد اولیه صنعت غذا بود. این شرکت بزرگ واقع در جاده تهران - کرج - قزوین، برای پروژه‌ای با ارزش 700 میلیارد تومان اقدام کرد که 350 میلیارد تومان آن سرمایه‌گذاری خودشان بود. پس از بررسی‌های ما، 150 میلیارد تومان اعتبار نیز از صندوق نوآوری و شکوفایی جذب شد و این، چهارمین سبد حمایتی ما را شکل داد که آن هم حمایت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی است.

وی افزود: بخش عمده صنایع دامپروری، کشاورزی و کشت و صنعت کشور در اختیار هلدینگ‌های بزرگ است و مالکیت شخصی کمتر دیده می‌شود. این هلدینگ‌ها مانند بنیاد تعاون بسیج، اتکا و آستان قدس رضوی، تولیدکنندگان عمده بخش کشاورزی هستند. در تعامل با این مجموعه‌ها، نیازهای آن‌ها مانند خرید کود، دارو، واکسن، علوفه و نهاده را دریافت کرده و شرکت‌های دانش‌بنیان تأمین‌کننده را به آن‌ها معرفی می‌کنیم. این فرایند باعث شده بهترین محصولات دانش‌بنیان در اختیار تولیدکنندگان بزرگ قرار گیرد و فروش شرکت‌های نوآور نیز افزایش یابد.

جوادی تصریح کرد: در خصوص طرح کلان "آرین"، این پروژه پیش‌تر در حوزه معاونت علمی و با محوریت ستاد زیست فعالیت داشت. اما در سال‌های اخیر، منابع محدودی به آن اختصاص یافته و به دلیل ماهیت حاکمیتی و پژوهشی، پیگیری‌های اصلی آن به وزارت جهاد کشاورزی و شورای‌عالی امنیت ملی واگذار شده است. معاونت، امور پژوهشی و دانشگاهی مرتبط را تا حد توان انجام داده اما اکنون تعریف طرح‌های جدید در این بخش را دنبال نمی‌کند.

وی ادامه داد: تفاوت عمده کار ما با پروژه‌هایی مانند آرین در این است که ستاد بیشتر تمرکز بر بخش اقتصادی دارد و در تأمین اعتبار طرح‌های صرفاً پژوهشی دخالت نمی‌کند؛ هرچند نظرات فنی را ارائه می‌دهیم. منابع ما عمدتاً معطوف به طرح‌هایی است که بتوانند وارد فاز تولید و تجاری‌سازی شوند.

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی با اشاره به اسناد بالادستی گفت: دو سند اصلی ما عبارت‌اند از برنامه هفتم توسعه و سند ملی دانش‌بنیان امنیت غذایی که با مصوبه و ابلاغ ریاست جمهوری همراه است. این اسناد مبنای برنامه‌ریزی ستاد محسوب می‌شوند. همچنین قوانینی مانند قانون جهش تولید دانش‌بنیان، قوانین معاملات و قانون افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی از جمله رفرنس‌های کاری ما هستند.

شاخص دوم ما، رفع گلوگاه‌های فناورانه کشور است؛ به این معنا که اگر طرحی بتواند وابستگی کشور را در حوزه‌ای کاهش دهد یا حذف کند، در اولویت حمایت قرار می‌گیرد.