«معجزه آبخیزداری» | خطر نابودی 1.2میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس در سایه بی‌توجهی به آبخیزداری

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ جنگل های زاگرس را می توان از نمونه های جنگل های منحصر بفرد و با کارکردهای اکولوژی متعدد در ایران بشمار آورد. این جنگل ها حدود 6 میلیون هکتار وسعت دارد که از شمال غربی کشور واقع در استان آذربایجان غربی شروع شده و با جهت شمال غربی جنوب شرقی به استان فارس می رسد و 11 استان کشور را در بر می گیرد. بیشترین مساحت این ناحیه رویشی به ترتیب مربوط به دو استان فارس و لرستان است که 40 درصد جنگل‌های ایران را شامل می‌شود، حدود 20 درصد خاک ایران را در بر می‌گیرد و بیش از 40 درصد آب مورد نیاز کشور از این ناحیه رویشی تولید می‌شود و از این نظر مهم ترین ناحیه رویشی کشور به حساب می‌آید. حدود 70 درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط‌ها تشکیل داده‌اند.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

مزایای اقتصادی و اکولوژیکی جنگل های زاگرس

بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند که جنگل‌های بلوط زاگرس به عنوان ریه‌های کشور محسوب می‌شوند و نقش بسزایی در جلوگیری از خطرات و بحران‌های زیست‌محیطی همچون سیل، زلزله و طوفان های مهیب ایفا می‌کنند. افزون بر این، جنگل های زاگرس به عنوان بانک خزانه ژنی گیاهی و جانوری ایران شناخته می شود و ارزش اکولوژیکی بالایی برخوردار است. بر اساس مطالعات انجام شده در جنگل‌های زاگرس 2 هزار و 372 گونه گیاهی شناسایی شده است. جنگل‌های متراکم و نیمه متراکم بلوط از پنج هزار سال پیش در زاگرس ایجاد شده و محل زیست 61 گونه پستاندار، 27 گونه ماهی، 167 گونه پرنده و 37 گونه خزنده است.

همچنین هر هکتار درخت بلوط جنگل های زاگرس قادر است حدود 68 تن از آلاینده ها و ریزگردها را رسوب دهد. از آنجا که هر درخت، اکسیژن مورد نیاز 2 انسان را تامین می کند بنابراین با قطع هر درخت منبع تولید اکسیژن برای 2 انسان از بین می رود.

به گفته کارشناسان منابع طبیعی هر هکتار جنگل بلوط زاگرس سالانه قادر به ذخیره سازی 500 تا 2 هزار متر مکعب آب در خاک است و سرعت نفوذ بارش در خاک های جنگل های بلوط 40 برابر بیشتر از اراضی بدون جنگل است و این مساله در پیشگیری از سیل های مخرب نقش اساسی دارد.

تأمین 40 درصد آب کشور از جنگل های زاگرس

حوزه آبخیز زاگرس وجنگل های غرب کشور آن به‌حدی اهمیت دارد که 40 درصد آب کشور را تنظیم وتأمین می‌کند. مهمترین رودخانه‌های غرب کشور مثل کارون از کوه های زاگرس سرچشمه می‌گیرد وبه خلیج فارس می‌ریزد. خب، سؤال اینجاست: این آب چگونه تأمین می‌شود؟ جواب آن است که با پوشش گیاهی، جنگل ها ومناطق کوهستانی آن وباران. شدت بارش برف وباران که در مناطق کوهستانی وبالادست انجام می‌شود، این شدت توسط درختان وجنگل ها دفع می‌شود وآب باران آهسته آهسته در خاک نفوذ می‌کند وجذب سفره‌های زیرزمینی می‌شود وبه‌صورت چشمه یا رودخانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چالش های جنگل های زاگرس

یکی از مهم‌ترین چالش های جنگل های زاگرس، پدیده شوم زوال بلوط و یا همان خشکیدگی بلوط بخاطر کمبود آب است که سطح بسیار زیادی از جنگل‌های زاگرس مخصوصا در استان‌های گیلان و لرستان را تحت تاثیر خود قرار داده است. طبق بررسی های انجام شده از 6 میلیون هکتار جنگل‌های زاگرس بیش از 1 میلیون 200 هزار هکتار با خشکیدگی و زوال مواجه بوده که از این مقدار 600 هزار هکتار آن در استان لرستان است و این یک هشدار جدی جهت احیای و حفاظت از این جنگل ها است.

البته چالش جنگل های زاگرس تنها به زوال و خشکیدگی درختان بلوط ختم نمی شود؛ به طوری که بنا بر آماری که مدیر کل استان استان چهار محال و بختیاری منتشر کرده سالانه هزار هکتار از جنگل های این استان به ذغال تبدیل می شوند که این آمار واقعا قابل توجه بوده و این در حالی است که 98هزار هکتار از جنگل های زاگرس در اثر تغییر کاربری در طول چند دهه اخیر نابود شده اند.

آبخیزداری؛ راهکار حفاظت و احیای جنگل های زاگرس

طبق نظر کارشناسان یکی از مهمترین راهکارهای مقابله با چالش های جنگل های زاگرس به خصوص خشکیدن درختان جنگلی بخاطر کمبود آب، آبخیزداری است؛ در این باره می توان با استفاده از تکنیک های آبخیزداری و بدون ایجاد سازه هایی که منجر به تغییر سیما و منظر جنگل ها شوند و با اجرای سیستم‌های سطوح آبگیر باران از حداقل بارندگی و نزولات جوی استفاده نمود و بارندگی‌های ولو کم را به سطوح سفره‌های زیرزمینی انتقال داد تا ضمن استفاده اراضی جنگلی و رطوبت آن در مواقع خشکسالی بتوان از ذخایر آن استفاده شود و از طرفی دیگر خاک به عنوان بستر اصلی تولید مواد غذایی دچار فرسایش نشود.