«معجزه آبخیزداری»| 6 عرصه مهم فعالیت برای شرکت‌های دانش بنیان در بخش کشاورزی

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ امسال از سوی مقام معظم رهبری به سال «تولید دانش بنیان اشتغال آفرین» نامگذاری شده است. یکی از بخش هایی که در فرمایشات نوروزی رهبر معظم انقلاب مورد تاکید قرار گرفت دانش بنیان نمودن بخش کشاورزی است که متاسفانه کشور در این موضوع با چالش ها و ضعف های جدی مواجه است؛ به طوری که به گفته علیرضا عباسی نائب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی تقریبا از حدود 6 هزار شرکت دانش‌بنیان، تنها سه درصدشان در حوزه کشاورزی است و همین مقدار کم نیز همه عرصه‌های بخش کشاورزی را پوشش نمی دهد.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

مسلما دانش بنیان کردن بخش کشاورزی می تواند نقش بسیار بسزایی در جهش تولید در بخش کشاورزی و اشتغال آفرینی داشته باشد که در این گزارش به برخی از عرصه های بسیار مهم دانش بنیان در بخش کشاورزی و منابع طبیعی می پردازیم:

1- حفاظت از هدررفت آب ها

حفاظت از آب ها و جلوگیری از هدررفت آب ها در بخش کشاورزی از عرصه های بسیار مهم دانش بنیان در بخش کشاورزی و منابع طبیعی محسوب می شود. متاسفانه در وضعیت کنونی 70 درصد نزولات آسمانی به سبب تبخیر و تعرق از دسترس خارج می شود و در صورتی که بتوان این میزان تبخیر را با آبخیزداری و آبخوانداری به حداقل نصف کاهش داد، آب قابل برنامه ریزی کشور به بیش از 2 برابر (یعنی حدود 200 میلیارد متر مکعب) خواهد رسید که می تواند نقش بسزایی در تولید محصولات کشاورزی و همچنین سایر مصارف مثل شرب و صنعت داشته باشد.

نکته حائز اهمیت و بسیار مهم در این باره، دانش بنیان کردن استحصال و بهره برداری از آب های زیرزمینی است که به اذعان بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران بزرگترین چالش زیست محیطی کشور محسوب می شود؛ چرا که منابع آب های زیرزمینی 55 درصد نیاز آبی کشور را تامین می کند و بسیاری چالش های زیست محیطی مثل ریزگردها، خشکسالی، فرونشست و غیره ناشی از عدم توجه جدی به آب های زیرزمینی است.

2- افزایش بهره وری بخش کشاورزی

یکی دیگر از عرصه های دانش بنیان بخش کشاورزی افزایش بهره وری بخش کشاورزی است. در حال حاضر بهره وری پایین عملکردها در تولیدات کشاورزی در مقایسه با کشاورزان نمونه یا میانگین عملکرد در کشورهای پیشرفته در کشاورزی از چالش های دیگر بخش کشاورزی است. این چالش به همراه نارسایی در سرمایه های انسانی باید موضوع محوری در دانش بنیان کردن بخش کشاورزی باشد. در این باره بررسی ها نشان می دهد برای نمونه متوسط عملکرد کشور در تولید گندم آبی کشور 3.5 تا 4 تن در هر هکتار است که با دانش بنیان کردن این عرصه می توان این میزان را تا بیش از 3 برابر افزایش داد (در حال حاضر بعضی کشاورزان با دانش بنیان کردن زراعت خود توانسته اند تا 13-14 تن در هکتار تولید گندم تولید داشته باشند.) به گفته مسئولان بهره وری آبی محصولات کشاورزی در کشور35 درصد است و این در حالی است که بهره وری کشورهای دنیا تا 65 درصد می رسد.

3- حفاظت از خاک

از عرصه های بسیار مهم دانش بنیان بخش کشاورزی حفاظت از خاک در کشور است؛ یکی از چالش های اساسی بخش کشاورزی و منابع طبیعی کشور فرسایش و نابودی خاک است که متاسفانه این نعمت الهی به راحتی از دسترس خارج می‌شود و سالانه میزان قابل توجهی از خاک کشور با فرسایش تخریب می‌شود. طبق بررسی ها سالانه حدود 2 میلیارد تن فرسایش خاک در کشور برآورد شده است، که خسارت ناشی از آن، رقمی حدود 56 میلیارد دلار را شامل می شود. کاهش تولید محصول در اراضی کشاورزی، هدررفت آب، پر شدن سدها از رسوب، به خطر افتادن سلامتی در میان افراد جامعه و آلودگی آب‌ها تنها برخی از خساراتی است که با فرسایش خاک ایجاد می‌شود و دانش بنیان نمودن حفاظت از خاک می تواند نقش موثری در پیشگیری از این مخاطرات داشته باشد.

4- تولید بذرهای هیبریدی

یکی دیگر از عرصه دانش بنیان بخش کشاورزی، تولید بذرهای هیبریدی در داخل کشور است. متاسفانه یکی از وابستگی های کشور در بخش کشاورزی، بذرهای هیبریدی است که میزان بسیار زیادی از بذرهای سبزی و صیفی جات کشور از خارج کشور و از طریق واردات تأمین می شود که حمایت از مراکز دانش بنیان می تواند تا حد بسیاری از عقب ماندگی کشور در این عرصه مهم کاهش دهد.

5- مدیریت ضایعات یا پسماندهای کشاورزی

از عرصه های دیگر دانش بنیان در بخش کشاورزی، وجود ضایعات یا پسماند بخش کشاورزی است. پسماند کشاورزی معادل حدود 30 درصد از محصولات تولیدی کشور و سرمایه بسیار ارزشمندی است که ایجاد و تکمیل زنجیره های ارزش می تواند منشا تحول عظیمی در ارزش افزوده بخش کشاورزی گردد. برای نمونه گاس و برگ های نیشکر می تواند برای تولید خوراک دام و نئوپان و کاغذ و سرشاخه های خرما برای خوراک دام و نئوپان مورد استفاده واقع شود. نکته قابل ملاحظه اینکه متاسفانه در ساختار وزارت جهاد کشاورزی برای مدیریت و پیگیری این موضوع مهم اهتمام جدی وجود نداشته است.

6- اصلاح نظام توزیع محصولات کشاورزی

یکی دیگر از عرصه های دانش بنیان در بخش کشاورزی، اصلاح نظام توزیع در بخش کشاورزی است. در وضعیت کنونی، وجود واسطه های غیرضرور در فرایند بازاریابی و بازار رسانی محصولات کشاورزی از چالش های بخش کشاورزی است که این مساله علاوه بر اینکه موجب گرانی محصولات کشاورزی شده است باعث شده منفعت اصلی این بخش به تولید کننده واقعی نرسد؛ لذا دانش بنیان نمودن نظام توزیع کشاورزی و حذف واسطه های غیرضرور به انحای مختلف در این بخش، امری ضروری به نظر می رسد.