مفاهمه با آژانس برای چه بود؟
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران آمد و مطابق بیانیه مشترک قرار بر آن شد که نظارت و راستی آزمایی از برنامه هسته ای ایران افزایش پیدا کند. اما سوال این است که آیا سفر گروسی به تهران می‌تواند مناسبات بین ایران و آژانس را بهبود بخشد و تاثیر آن بر رویکرد کشورهای غربی و نتیجه نشست شورای حکام در قبال ایران چه خواهد بود؟
حشمت الله فلاحت پیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت‌وگویی اختصاصی با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت که آمدوشد گروسی به ایران و گزارش احتمالی وی به شورای حکام بیانگر مرحله ای به نام جلوگیری از تصاعد بحران است و هنوز وارد مرحله احیای برجام نشده ایم. وی همچنین تاکید کرد که در شرایط فعلی، طرف های غربی از آژانس برای کنترل برنامه هسته ای ایران در شرایط برزخ دیپلماسی استفاده می‌کنند و این سفر هم در همین راستا بود.
ارزیابی شما از سفر اخیر گروسی به ایران چیست و به نظر شما روابط ایران و آژانس بعد از دیدار مدیرکل آژانس از ایران به چه سمتی می‌رود؟
اگر جایگاه آژانس را برای خودمان تعریف کنیم تاحدودی مشخص می‌شود که ایران چه نوع توافقی را با رافائل گروسی پیش برده است. در مذاکرات احیای برجام، موضوع نظارت آژانس یکی از برگ های روی میز ایران به حساب می آمد؛ ایران نیز دائما با این برگ بازی می کرد تا در ازای پذیرش بخشی از بازرسی ها و نظارت های آژانس، برخی از تحریم ها برداشته شود.
زیرا می دانیم از فاصله بین پادمان های مرتبط با ان پی تی تا نظارت های پروتکل الحاقی که هنوز در مجلس ایران تصویب نشده ولی به عنوان یک برگ مذاکراتی مطرح می‌شود، یک رژیم نظارتی برقرار است که خاص مناسبات ایران و آژانس است. بعد از خروج دونالد ترامپ از برجام، ایران نظارت ها و دسترسی های بر پایه توافق های برجامی و پروتکل الحاقی را روزبه‌روز محدودتر می کرد. وقتی بحث مذاکرات احیای برجام مطرح شد، غربی ها بندی را مطرح کردند مبنی بر اینکه اگر نظارت ها و بازرسی ها بخواهد افزایش پیدا کند به همان میزان بخشی از تحریم ها برداشته شود. وقتی فرصت توافق برای ایران از بین رفت چند اتفاق افتاد که باعث تضعیف توان چانه زنی ایران شد؛ از جمله مساله ربط دادن کلیت مناسبات ایران با جنگ اوکراین که درواقع کمینی بود که ایران در آن افتاد، ادعاهای اخیر مبنی بر یافت شدن ذرات سوخت نزدیک به 84درصد غنی شده در فردو و در نهایت مسائل داخلی ایران از جمله بی ثباتی اقتصادی و نابسامانی هایی که در حوزه ناآرامی ها شکل گرفت که باعث شدند توان چانه‌زنی ایران در مقابل غرب تضعیف شود. بعد از این اتفاقات، آمریکا و اروپا اعلام کردند برجام از دستورکارشان خارج شده و در این زمان، عده ای که در ایران برجام را یک میوه ممنوعه می خواندند به دنبال احیای مذاکرات رفتند. لذا در چنین شرایطی، برگ برنده ایران یعنی برگ نظارت ها و بازرسی ها تبدیل به چراغ سبزی از طرف ایران شد و اتفاقی که طی سفر گروسی به تهران افتاد، این بود که ایران پذیرفت تا بخشی از بازرسی ها به عنوان چراغ سبزی با هدف احیای برجام دوباره انجام گیرد. البته قبل از این، باید از ادعای سوخت 84درصد در ایران رفع اتهام صورت گیرد.
با توجه به نتایج سفر و اظهارات طرفین، آیا چشم انداز حل مسائل بین ایران و آژانس دیده می‌شود یا خیر؟
همه چیز به گزارش رافائل گروسی به شورای حکام بستگی دارد؛ اگر وی در این گزارش عملا پرونده ادعای غنی سازی نزدیک به 84درصد در ایران را ببندد و شرایط به سمتی پیش برود که پرونده ایران به شورای امنیت نرود یا قطعنامه تندی علیه ایران در شورای حکام صادر نشود، به این معناست که توافقی بین طرفین صورت گرفته که این توافق به معنای افزایش نظارت ها و بازرسی ها از سوی ایران است. یعنی برگی که در زمان خود استفاده نشد در زمانی استفاده شده که حداقل در رابطه متقابل به یک برگ سوخته تبدیل شد. همچنین آمدوشد گروسی به ایران و گزارش احتمالی وی بیانگر مرحله ای به نام جلوگیری از تصاعد بحران است و هنوز وارد مرحله احیای برجام نشده ایم. یعنی اگر شرایط در قالب توافق اعلامی دو طرف پیش برود، گروسی با گزارش خود از گسترش بحران بین ایران و طرف های غربی جلوگیری می‌کند. این خود یک نشانه مثبت است و بعد از آن طرفین می‌توانند ابزارهای خود را به کار گیرند و به احیای مذاکرات برجام منتج شود.
اما معتقدم آمریکا و اروپا زمانی که به این نتیجه برسند سیاست تضعیف توان چانه زنی ایران بیش از این کارآیی ندارد و برگ پذیرش نظارت ها و بازرسی ها آخرین برگی بود که تهران حاضر شد روی میز بگذارد، شرایط برای احیای برجام فراهم می‌شود. هرچند تجربه نشان داده ایران فقط در شرایطی توانسته امتیازات لازم را از طرف مقابل بگیرد که از موضع قدرت سیاستش را پیش برده است. همچنین طرف های غربی وقتی از سوی طرف ایرانی عقب نشینی ببینند گام های بعدی را برمی دارند.
در نهایت پرونده ایران در نشست شورای حکام که روز دوشنبه آغاز می‌شود چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد؟ آیا این نشست به صدور قطعنامه علیه ایران منجر می‌شود؟
اگر نشست به گونه ای باشد که از غنی سازی نزدیک به 84درصد در ایران رفع اتهام شود و در عین حال گروسی اعلام کند که می‌تواند به سازوکاری برای نظارت و بازرسی از ایران برسد، شورای حکام قطعنامه ای علیه ایران صادر نمی کند که منجر به افزایش تنش شود بلکه احتمالا به صدور بیانیه اکتفا خواهند کرد. نکته آخر اینکه در شرایط فعلی، طرف های غربی از آژانس برای کنترل برنامه هسته ای ایران در شرایط برزخ دیپلماسی استفاده می‌کنند و این سفر نیز در قالب کنترل برنامه هسته ای ایران در شرایط برزخی بوده است.
--> اخبار مرتبط