نرخ بیکاری به کمترین حد رسیده است / جوانان همچنان دور از شغل

در پاییز 1402، به میزان‌41 درصد جمعیت 15ساله و بیشتر، از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه سال قبل (پاییز 1401) 0.5 درصد افزایش یافته است. نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار پاییز 1402 منتشر شد. بررسی نرخ بیکاری افراد 15ساله و بیشتر نشان می‌دهد که 7.6درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار) بیکار بوده‌اند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به فصل مشابه سال قبل (پاییز 1401)، 0.6 درصد کاهش یافته است.

نرخ اشتغال و بیکاری، شاخص سنجش توسعه

به‌گزارش صمت، اشتغال و بیکاری، از جمله موضوعات اساسی اقتصاد هر کشوری است، به‌گونه‌ای که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری، به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی جوامع تلقی می‌شود. نرخ بیکاری یکی از شاخص‌هایی است که برای ارزیابی شرایط اقتصادی کشور مورداستفاده قرار می‌گیرد. از سال 76 اطلاعات بازار کار کشور از طریق طرح آمارگیری از ویژگی‌های اشتغال و بیکاری خانوار به شمار می‌آید که به‌منظور بهبود کیفیت و انطباق بیشتر با مفاهیم بین‌المللی به‌ویژه سازمان بین‌المللی کار، مورد بازنگری قرار گرفت تا به‌صورت طرح فعلی و با عنوان طرح آمارگیری نیروی کار به‌اجرا درآید. طرح آمارگیری نیروی کار نخستین‌بار در سال 84 آغاز شد و از آن زمان تا امروز در ماه میانی هر فصل اجرایی می‌شود. این طرح با هدف شناخت ساختار و وضعیت جاری نیروی کار و تغییرات آن اجرا می‌شود. این هدف از راه برآورد شاخص‌های فصلی و سالانه نیروی کار در سطح کل کشور و استان‌ها، برآورد تعداد سالانه در سطح کشور و استان‌ها، برآورد تغییرات فصلی و سالانه شاخص‌های نیروی کار در کشور و استان‌ها و برآورد تغییرات سالانه شاخص‌های نیروی کار در سطح استان‌ها تامین می‌شود. بنا بر آخرین گزارش مرکز آمار ایران درباره وضعیت اشتغال ایران در پاییز 1402 نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت 15ساله و بیشتر به 41.5 درصد رسیده است. به‌زبان ساده‌تر از مجموع بیش از 64 میلیون نفر از ایرانیان 15ساله و بیشتر، تنها 41.5 درصد آنها که معادل 26 میلیون و 819 هزار نفر است، در پاییز امسال در گروه شاغلان و بیکاران قرار گرفته‌اند و حدود 40 میلیون نفر دیگر جمعیت جزو افراد غیرفعال دسته‌بندی شده‌اند.

افزایش نرخ مشارکت

نرخ مشارکت اقتصادی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته در حالی نیم درصد افزایش داشته که برای زنان 0.8 درصد و برای مزدان 0.1 درصد بر جمعیت فعال اقتصادی افزوده شده است. به‌این ترتیب، نرخ مشارکت اقتصادی مردان به 68.6 درصد و برای زنان 14.4 درصد محاسبه شده و باوجود افزایش نزدیک به یک درصدی مشارکت اقتصادی زنان، همچنان بازار کار ایران به‌شدت مردانه است، چراکه 22 میلیون و 147 هزار مرد و تنها 4 میلیون و 349 هزار زن در آن امکان مشارکت داشته‌اند. از میان 64 میلیون و 646 هزار و 960 نفری که در پاییز امسال بیش از 15 سال سن داشتند، 24 میلیون و 775 هزار و 913 نفر شاغل بودند که به‌معنای نرخ اشتغال 38.3 درصدی است. به‌زبان ساده‌تر باید گفت از تمام جمعیت در سن کار ایران، در پاییز امسال تنها 38.3 درصد آنها توانستند شغلی پیدا کنند و به جرگه شاغلان بپیوندند.

این در حالی است که در پاییز سال گذشته، این نرخ 37.7 درصد بود. نرخ اشتغال مردان در پاییز سال 1401 را 63.7 درصد اعلام کرده بودند که در پاییز امسال با افزایش 0.6 درصدی نرخ اشتغال مردان، این نرخ به 64.3 درصد افزایش یافت. درباره زنان نیز، نرخ اشتغال با افزایش 0.7 درصدی به 12.4 درصد رسیده است. در واقع از مجموع بیش از 32 میلیون و 367 هزار نفری زنان در سن کار، تنها 4 میلیون و 8 هزار و 927 نفر شغلی پیدا کرده‌اند.

به این ترتیب، از مجموع تمام جمعیت در سن کار ایران در پاییز امسال، 2 میلیون و 43 هزار و 672 نفر که معادل 7.6 درصد جمعیت فعال از نظر اقتصادی هستند، در یافتن شغل مناسب ناکام مانده‌اند. در حالی که در پاییز پارسال، نرخ بیکاری را 8.2 برآورد کرده بودند. به این ترتیب، از میان مردان متقاضی شغل 6.2 درصد و از میان زنان 14.2 درصد ناکام ماندند که نشان می‌دهد نرخ بیکاری مردان کاهش 0.8 درصدی داشته، اما برای زنان شرایط، مشابه پاییز پارسال است.

جوانان همچنان دور از شغل

یکی از مشکلات مهم حوزه اشتغال در ایران، علاوه بر مردانه بودن محیط کار، نرخ بالای بیکاری جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است. این مهم باوجود بهبود شاخص‌های مختلف در پاییز امسال همچنان ادامه دارد و این امر برای زنان جوان یا فارغ‌التحصیل دانشگاهی نسبت به پاییز پارسال شرایط دشوارتری را رقم زده است. در رابطه با نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله باید گفت که نرخ بیکاری آنها در پاییز امسال نسبت به پاییز 1401 رشد چشمگیری داشته، به‌نحوی‌که از 19.2 درصد به 20.6 درصد افزایش یافته است. در حالی که نرخ بیکاری برای جوانان 18 تا 35ساله هم 14.4 درصد بود که نسبت به پارسال 0.4 درصد بهبود یافته و این نرخ برای مردان 11.8 درصد و برای زنان 24.1 درصد بوده است. در واقع یک‌چهارم از زنانی که در پاییز امسال مشارکت اقتصادی داشتند و در پی یافتن شغلی بودند و کمتر از 35 سال سن داشتند، توفیقی در شاغل شدن نیافتند و در جرگه بیکاران قرار گرفتند. بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل دانشگاهی نیز همچنان از میانگین بیکاری کشور بیشتر است، به‌نحوی‌که در پاییز امسال باوجود کاهش 0.4 درصدی بیکاری این بخش از جمعیت کشور، همچنان نرخ بیکاری آنها 11.4 درصد است. به زبان ساده‌تر یعنی نرخ بیکاری دانشگاه‌رفته‌های کشور حدود 50 درصد بیش از نرخ بیکاری تمام جمعیت است که نشان می‌دهد افرادی که دانشگاه نرفته‌اند، راحت‌تر از فارغ‌التحصیلان آن، امکان یافتن شغل خواهند داشت.

پررنگ شدن نقش خدمات

از مجموع کل اشتغال موجود، 13.6 درصد آنها در بخش کشاورزی ایجاد شدند که نسبت به سال گذشته 0.7 درصد سهم کمتری از مشاغل کشور داشتند. منفی شدن رشد این بخش همزمان با خشکسالی فراوان موجب شده که نقش آن نسبت به گذشته رو به کاهش باشد. بخش صنعت هم 34.2 درصد مشاغل کشور را تشکیل داده که نسبت به سال گذشته، این بخش هم 0.4 درصد اشتغال کمتری به‌وجود آورده است. بخش خدمات با افزایش یک درصد سهمش از مشاغل موجود در اقتصاد ایران 52.1 درصد از کل شاغلان کشور را در خود جای داده است. اشتغال ناقص نسبت به سال گذشته، کاهش 1.4 درصدی داشت و به 8.1 درصد رسید. این در حالی است که 8.7 درصد مردان و 5.2 درصد از زنان فعال از نظر اقتصادی هم به اشتغال ناقص مشغول هستند و کمتر از 40 ساعت در هفته شاغل بوده‌اند.