نقدی بر طرح انتقال آب از طالقان به تهران؛ تبعات یک آرام‌بخش در مبدأ و مقصد
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: انتقال آب، تهران را جمعیت‌پذیرتر و طبیعت را فقیرتر می‌کند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در حالی که تهران با بحران فزاینده کم‌آبی مواجه است، طرح‌های متعددی برای تأمین آب شرب این کلان‌شهر در دستور کار قرار گرفته‌اند. یکی از این طرح‌ها، انتقال آب از سد طالقان به تهران از طریق اجرای خط دوم لوله انتقال آب است؛ طرحی که از سوی برخی مسئولان به‌عنوان راه‌حلی برای کاهش فشار بر منابع زیرزمینی و جبران کمبود آب مطرح می‌شود. با این حال، این پروژه با انتقادات و نگرانی‌هایی از سوی کارشناسان محیط زیست مواجه است که آن را منجر به آسیب به محیط‌زیست مبدأ و تشدید روند جمعیت‌پذیری در تهران می‌دانند.
دکتر علی بیت‌اللهی مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی تسنیم گفت: انتقال آب از سد طالقان به تهران، به‌عنوان بخشی از راه‌حل تأمین آب شرب پایتخت و از طریق خط دوم لوله انتقال، با ملاحظاتی جدی همراه است. به‌ویژه آن‌که این‌گونه اقدامات، سیاست‌گذاری و تخصیص منابع را به سمت افزایش جمعیت‌پذیری تهران سوق می‌دهند؛ در حالی که باید به‌طور مشخص و مدون، روند سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی‌هایی که منجر به تمرکز بیشتر جمعیت در تهران می‌شود، متوقف شود.
بیت‌اللهی با انتقاد از رویکرد فعلی افزود: ما با یک چرخه باطل روبه‌رو هستیم؛ جمعیت به تهران می‌آید، ما آب تأمین می‌کنیم، کمبود آب پیش می‌آید، به سراغ منابع جدید می‌رویم و این چرخه ادامه می‌یابد. هر بار که جمعیت افزایش می‌یابد، نیازهای جدیدی به‌وجود می‌آید و تأمین این نیازها نیز منابع بیشتری طلب می‌کند. تاکنون از سدهای کرج، لتیان، ماملو و لار آب تأمین کرده‌ایم و بیش از نیمی از آب شرب تهران نیز از منابع زیرزمینی استخراج می‌شود. اکنون هم اجرای طرح دیگری برای انتقال آب در دست اقدام است. اما این قبیل طرح‌ها طبیعتاً بر محیط مبدأ تأثیر منفی می‌گذارند و آن را با بحران کم‌آبی مواجه می‌سازند. در مقصد نیز مشکلاتی نظیر نگهداری، پدافند غیرعامل، افزایش جمعیت‌پذیری و مسائل مدیریتی دیگری پدید می‌آید.
نرخ فرونشست زمین در برخی مناطق تهران تقریباً 3برابر شده است
وی با اشاره به تبعات برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی تهران تصریح کرد: در نتیجه کمبود منابع سطحی، گرایش به حفر چاه‌ها به‌ویژه در منطقه 18 افزایش یافته است. طبق مطالعه‌ای که اخیراً انجام داده‌ام، در دو سال گذشته نرخ فرونشست زمین در این مناطق تقریباً سه برابر شده و این پدیده به‌طور محسوسی قابل مشاهده است. بنابراین هر چقدر که بتوانیم وابستگی به آب‌های زیرزمینی را کاهش دهیم، به همان میزان احتمال کاهش و حتی توقف فرونشست وجود دارد.
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به نقش طرح انتقال آب از سد طالقان خاطرنشان کرد: با توجه به پیش‌بینی‌ها درباره آورد روزانه این خط انتقال، ممکن است حدود 20 درصد از کمبودهای فعلی آب تهران جبران شود. این مسئله می‌تواند فشار بر آبخوان‌ها و چاه‌ها را کاهش دهد. اما از نگاه کارشناسی، من انجام چنین طرح‌هایی مانند انتقال آب از حوضه‌ای به حوضه دیگر را راه‌حل اصولی نمی‌دانم.
بیت‌اللهی تأکید کرد: با مدیریت مصرف و فرهنگ‌سازی صحیح در سطح جامعه، می‌توان همین میزان کمبود آب را جبران کرد. اگر برنامه‌ریزی‌ها فارغ از تغییر دولت‌ها و با نگاه بلندمدت انجام شود، می‌توان روند بارگذاری جمعیتی تهران را کنترل کرد. اقداماتی نظیر انتقال آب به هر قیمتی، صرفاً باعث تداوم روند رشد جمعیت در تهران می‌شود. در صورتی که استحصال آب از منابع جدید به‌طور کامل متوقف شود، رشد این کانون جمعیتی بزرگ که حدود چهار برابر دومین کانون جمعیتی کشور یعنی منطقه اصفهان و اطراف آن است، کند یا متوقف خواهد شد.
او در پایان گفت: این تراکم جمعیت در تهران، به‌هیچ‌وجه توزیع معقولی نیست. راه‌حل‌های اساسی‌تر و منطقی‌تری برای مدیریت بحران آب تهران وجود دارد؛ از جمله تغییر در روش‌های تأمین آب صنایع، اصلاح سیاست‌های جمعیتی، بهینه‌سازی الگوی مصرف مردم و بازنگری در شیوه آبیاری فضای سبز شهری. این‌ها همه راه‌هایی مؤثرتر و پایدارتر از انتقال آب بین‌حوضه‌ای هستند.