نگاهی به فیلم مرد بازنده | در ستایش عدالت طلبی

- اخبار فرهنگی -

خبرگزاری تسنیم- محمد جلیلوند

در سال های اخیر، سینماگران کشورمان توجه زیادی به ساخت تریلرهای سیاسی نشان داده و به گوشه‌های مختلفی از تاریخ معاصر سرک کشیده‌اند. از روزهای ملتهب اوایل انقلاب و درگیری‌های مربوط به گروهک‌ها گرفته تا زدوبندهای اقتصادی و موضوع داغ پولشویی که دادگاه‌های مربوط به دومی را مردم از طریق رسانه‌ها دنبال می‌کنند. این توجه عمومی، سینماگران جوان را به سمت تولید آثاری با محوریت موضوع‌های یاد شده کشانده و به سینمای سیاسی جان تازه‌ای بخشیده است.

در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر و در نخستین روز نمایش برای اهالی رسانه، فیلم سینمایی (مرد بازنده) به کارگردانی محمدحسین مهدویان به نمایش درآمد که درونمایه جنایی - پلیسی داشته و در لایه‌های زیرین آن می‌توان به مولفه‌های سینمای سیاسی دست پیدا کرد. قصه قتل جوان ثروتمندی که ظرف سه سال از هیچ به همه جا رسیده و فعالیت‌های اقتصادی مشکوک‌اش، توجه پلیس را به خود جلب کرده‌است. یکی از ویژگی‌های مثبت مرد بازنده، فیلمنامه آن نوشته خود مهدویان، حسین حسنی و ابراهیم امینی است که در همان ده دقیقه نخست ماجرا را باز کرده و با تاکید روی قهرمان خود پیش می‌رود.

سرهنگ احمد خسروی بازپرس کهنه کاری که در واپسین ماه‌های خدمت خود درگیر با پرونده‌ای پیچیده با ابعاد گوناگون شده و این در حالی است که مشکلات خانوادگی نیز دارد. سرضرب شروع شدن فیلم به تماشاگر فرصت خسته شدن و بی‌حوصلگی را نداده و او را با قهرمان فیلم همراه می‌کند. در پرده نخست فیلمنامه، شهاب به قتل رسیده در مرکز توجهات قرار گرفته و احمد خسروی به سیاق آثار پلیسی به دنبال یافتن سرنخ‌هایی برای پیدا کردن قاتل است. اما به مرور و از دقیقه سی به بعد، قصه چرخش ظریفی کرده و پرونده قتل وارد ماجرای دیگری می‌شود که ابعاد هولناک‌تری دارد. در نیمه میانی، فیلمنامه به وضوح افت کرده و موقعیت‌های تکرارشونده آن را از نفس می‌اندازد که قطعا به یک بازنگری ناشی از شتابزدگی‌های رساندن فیلم به جشنواره، نیاز دارد. در یک سوم پایانی، مرد بازنده وضعیت بسیار بهتری پیدا کرده و نقطه عطف پایانی نیز در بهترین جای آن قرار گرفته است.

در نیمه میانی، فیلمنامه به وضوح افت کرده و موقعیت‌های تکرارشونده آن را از نفس می‌اندازد که قطعا به یک بازنگری ناشی از شتابزدگی‌های رساندن فیلم به جشنواره، نیاز دارد

در فیلم‌هایی از این جنس، گاه ماجرا محوریت پیدا کرده و مولفه‌های گونه پلیسی خود را به رخ می‌کشد. گاهی هم شخصیت مرکز ثقل شده و قصه با تکیه بر قهرمان خود و نیز ضدقهرمانش پیش می‌رود. مهدویان و تیم نویسندگان مرد بازنده، شکل دوم را انتخاب کرده و اساس فیلمنامه خود را بر پایه سرهنگ احمد خسروی بنا نهاده‌اند. پلیس باهوش و کنشمندی که ویژگی‌های رفتاری آشنایی برای مخاطب داشته که براساس کلیشه‌های همیشگی گونه پلیسی شکل گرفته‌اند. برای مثال می‌توان به مرگ همسر احمد، تمام وقت بودن حرفه و مشکلات ناشی از آن در رابطه با پسر و دخترش، غذا خوردن همیشگی داخل ماشین و گوشه و کنار شهر و... اشاره کرد که در خلق این شخصیت به اندازه به کار گرفته شده‌اند.

همین طور تک رو بودن او که شباهت بسیار با نمونه‌های مشابه درخشان غیر ایرانی‌اش دارد. اما آنچه که به این شخصیت عمق بخشیده و تماشاگر را همراه خود تا آخر می‌کشد، عدالت خواهی اوست که تم اصلی فیلمنامه هم از آن نشات گرفته است. الگوی دراماتیک فوق العاده‌ای که احمد خسروی را در برابر گروه‌های مختلفی قرار داده و وجدان حرفه‌ای و کاری‌اش را به چالش فرا می‌خواند. اما در نقطه مقابل، جبهه ضدقهرمان خالی از شخصیت‌های حساب شده بوده و همین امر به پاشنه آشیل مرد بازنده تبدیل شده‌است. شخصیت‌هایی که در بهترین حالت تیپ بوده و از آن فراتر نمی‌روند که حسام و تا حدودی اردلان از نمونه‌های آن به حساب می‌آیند. از طرف دیگر، مهدویان تمایل زیادی به بردن فیلمش به سمت فیلم نوآر و مولفه‌های آن داشته که ردپایش را می‌توان در تمام لحظات فیلم مشاهده کرد. از تنهایی مفرط قهرمان تا حضور خانم وکیل شرکت در مقام زن اغواگر که از کلیشه های ثابت فیلم نوآر به حساب می آید. همین طور فضای بارانی و گرفته فیلم که به لحاظ بصری جذابیت‌های زیادی برای تماشاگر دارد اما کارکرد دراماتیک چندانی ندارد.

مهدویان تمایل زیادی به بردن فیلمش به سمت فیلم نوآر و مولفه‌های آن داشته که ردپایش را می‌توان در تمام لحظات فیلم مشاهده کرد

مهدویان در مقام کارگردان، در این فیلم همان خط ثابت و همیشگی را گرفته و آن را در دکوپاژ فیلمنامه‌اش هم لحاظ کرده‌است. منتها دوربینش آرامش بیشتری در قیاس با فیلم‌های قبلی‌اش داشته و به نوعی می‌توان آن را در امتداد سریال زخم کاری قرار داد. او با انتخاب (جواد عزتی) برای ایفای نقش احمد خسروی ریسک بزرگی کرده که آنچنان که باید جواب نداده است. عزتی از آن دسته بازیگرانی است که مهارت ایفای نقش‌های متنوع را دارد اما در اینجا فاصله بیست ساله سنی با نقش، کارش را سخت کرده و با وجود تلاش فراوان در لحظات زیادی از فیلم عزتی همیشگی از زیر پوسته گریم سنگین‌اش بیرون می‌زند. در نقطه مقابل، رعنا آزادی‌ور در نقش همسر شهاب با وجود کوتاهی نقش درخشان ظاهر شده و می‌تواند نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین نقش مکمل باشد.

«مرد بازنده» شخصیت منفی قوی در مقابل قهرمان ندارد / «بیرو» پرداخت سینمایی بهتری می‌خواهد مهدویان: قهرمان "مرد بازنده" معترض به نظام نیست / دفاع جواد عزتی از اهالی رسانه