هشدار درباره آینده آب در لندن؛ تهران تنها نیست!
بحران آب دیگر محدود به تهران یا جهان جنوب نیست؛ گزارشی از اسکاینیوز نشان میدهد پایتخت ایران در کنار شهرهایی چون کیپتاون و حتی لندنِ بارانخیز با تهدیدی مشترک روبهروست: خشکسالیهای متوالی، رشد جمعیت، مصرف بیرویه و زیرساختهای فرسوده. این بحران امروز به یکی از جدیترین چالشهای زیستمحیطی و امنیتی جهان تبدیل شده و مرز میان شمال و جنوب را کمرنگ کرده است.
- فهرست محتوا
- تهران، کیپتاون و لندن؛ شهرهای در خط مقدم بحران آب
- اروپا؛ از خشکسالی تاریخی تا تهدید امنیت آبی
- انگلیس؛ بحران زیرساخت و خصوصیسازی آب
- جمعبندی
تهران در بحران آب تنها نیست؛ این تعبیر رسانه انگلیسی اسکاینیوز است که تأکید دارد پایتخت ایران در مواجهه با بحران آب تنها نیست و شهرهایی مانند کیپتاون در آفریقای جنوبی و حتی لندنِ بارانخیز نیز با تهدیدهای مشابه روبهرو هستند؛ تهدیدی که امروز به یکی از جدیترین چالشهای زیستمحیطی و امنیتی «قاره سبز» و بسیاری از کلانشهرهای جهان تبدیل شده است.
شبکه اسکاینیوز در گزارشی درباره وضعیت آب تهران، با اشاره به کاهش شدید ذخایر سدهای تأمینکننده آب شرب و فشار بیسابقه بر سفرههای زیرزمینی، از تعابیری مانند «شمارش معکوس برای روز صفر» استفاده کرده و هشدار داده است که ترکیب چند سال خشکسالی متوالی، رشد جمعیت و افزایش مصرف، پایتخت ایران را در برابر کمبود آب آسیبپذیر کرده است. این گزارش اذعان میکند که بخش مهمی از بحران ریشه در الگوی جدید آبوهوایی و کاهش بارش در منطقه دارد و تهران نمونهای از شهری است که در خط مقدم تغییرات اقلیمی قرار گرفته است.
تهران، کیپتاون و لندن؛ شهرهای در خط مقدم بحران آب
نویسنده اسکاینیوز تهران را در کنار دیگر شهرها قرار داده و یادآور میشود کیپتاون در آفریقای جنوبی چند سال پیش تا آستانه اجرای طرح «روز صفر» پیش رفت و تنها با اعمال محدودیتهای سختگیرانه و بسیج عمومی برای صرفهجویی توانست از خشکشدن شیرهای آب جلوگیری کند. در همان گزارش تأکید شده که حتی لندن، شهری که در ذهن افکار عمومی با بارانهای مداوم شناخته میشود، بهدلیل رشد مصرف، زیرساختهای فرسوده و تغییر الگوی بارش در معرض خطر قرار دارد؛ عبارتی که نشان میدهد بحران آب فراتر از مرزهای ایران و جهان جنوب است.
اروپا؛ از خشکسالی تاریخی تا تهدید امنیت آبی
این اعتراف زمانی معنای عمیقتری پیدا میکند که دادههای رسمی درباره وضعیت آب در اروپا و انگلیس مورد توجه قرار گیرد. بر اساس ارزیابیهای کمیسیون اروپا و مرکز مشترک تحقیقات این نهاد، قاره اروپا در سال 2022 یکی از بدترین دورههای خشکسالی طی دستکم 500 سال اخیر را تجربه کرد؛ سطح آب رودخانههای بزرگی مانند راین، لوآر و پو بهطور کمسابقهای پایین آمد و بخشهایی از این رودخانهها بهقدری خشک شد که عبور از آنها با پای پیاده ممکن بود. این وضعیت حملونقل آبی، تولید برق، کشاورزی و زنجیره تأمین کالا را مختل و بحث امنیت آبی را به یکی از موضوعات روز سیاست در بروکسل، برلین و پاریس تبدیل کرد.
بر پایه تازهترین گزارش آژانس محیطزیست اروپا، در سال 2023 حدود 28 درصد از قلمرو اتحادیه اروپا دستکم در یکی از فصلهای سال با شرایط کمآبی روبهرو بوده است. این گزارش تصریح میکند که با وجود کاهش نسبی برداشت آب در برخی بخشها طی دو دهه گذشته، مساحت مناطقی که بهطور منظم تحت تأثیر کمآبی قرار میگیرند کاهش نیافته و انتظار میرود با تداوم روند کنونی تغییرات اقلیمی، فراوانی و شدت دورههای خشکسالی در آینده افزایش یابد.
انگلیس؛ بحران زیرساخت و خصوصیسازی آب
مناطق مدیترانهای اروپا از اسپانیا تا یونان با نشانههای روشن این روند روبهرو هستند؛ افت ذخایر مخازن، محدودیت برداشت برای کشاورزی و هشدار درباره تأثیر کمآبی بر محصولات استراتژیک مانند زیتون و گندم اقتصاد محلی را تحت فشار گذاشته است. در اسپانیا و ایتالیا تصاویر بستر ترکخورده رودخانهها به نماد «چهره جدید» تغییرات اقلیمی در اروپا تبدیل شده است.
انگلیس نیز طی سالهای اخیر نمونه روشنی از این چالش بوده است. این کشور در سال 2022 خشکترین سال خود از 1976 را تجربه کرد و بهار 2025 نیز خشکترین بهار در بیش از یک قرن ثبت شد. در همین دوره، یکی از داغترین تابستانهای تاریخ انگلیس رقم خورد و سطح ذخایر سدها و مخازن در بسیاری از مناطق کاهش یافت. میانگین ذخایر مخازن به حدود 56 تا 60 درصد سقوط کرد و میلیونها مشترک با محدودیت استفاده از شلنگ آب روبهرو شدند.
اما بحران آب در انگلیس فقط به بارش مربوط نیست؛ شبکههای فرسوده توزیع روزانه سه میلیارد لیتر آب را بهدلیل نشت از دست میدهند؛ معادل پرکردن 1200 استخر شنای المپیک در هر روز. سرمایهگذاری ناکافی شرکتهای خصوصی آب در نوسازی زیرساختها و بحران مالی در بزرگترین شرکت آب انگلیس، «تیمز واتر» که تأمین آب شرب 16 میلیون نفر را برعهده دارد، این شکنندگی را تشدید کرده است. بدهیهای سنگین، ناتوانی در اجرای پروژههای نوسازی و شکایتهای گسترده بهدلیل آلودگی رودخانهها، این شرکت را به نمونه پرریسک خصوصیسازی آب در انگلیس تبدیل کرده است؛ مدلی که اکنون حتی در رسانههای جریان اصلی زیر سؤال رفته و سناریوهای مداخله دولت مطرح شده است.
تحقیقات دانشگاهی نیز هشدار دادهاند کمبود آب میتواند برنامههای انگلیس برای دستیابی به اهداف خنثیسازی کربن و توسعه پروژههای پرمصرف آب مانند تولید هیدروژن و فناوریهای جذب و ذخیرهسازی کربن را با مخاطره جدی روبهرو کند.
جمعبندی
از این منظر، گزارش اسکاینیوز درباره تهران اگرچه بر بحران آب پایتخت ایران تمرکز دارد، اما در لایه عمیقتر به معادلهای اشاره میکند که امروز بسیاری از شهرهای جهان، از تهران و کیپتاون تا لندن و بارسلون، با آن دستبهگریبان هستند؛ معادلهای که تغییرات اقلیمی، رشد جمعیت شهری، افزایش مصرف و زیرساختهای عقبمانده همزمان فشار بر منابع محدود آب را افزایش میدهد. بحران آب امروز مرز میان شمال و جنوب را کمرنگ کرده و به شاخص مشترک معضل کلانشهرها تبدیل شده است؛ شهرهایی که آینده امنیت آبیشان بیش از هر چیز به سازگاری با تغییر اقلیم، اصلاح الگوهای مصرف و سرمایهگذاری واقعی در زیرساختهای آب گره خورده است.
