هنری که برای فرهنگ، گران تمام می‌شود / تخریب و آسیب نداریم؛ الحاق چرا!
چندین سال است که بناهای تاریخی کشورمان، لوکیشن سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی تاریخی می‌شوند.
باشگاه خبرنگاران جوان - چندین سال است که بناهای تاریخی کشورمان، لوکیشن سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی تاریخی شده‌اند. با وجود اثرات مثبتی که این میراث تاریخی بر توسعه روند فیلم سازی داشته اند، اما این رویه برای میراث ارزشمند کشورمان، گران تمام شده است. هنوز هم در کاخ گلستان، جای خالی دو گلدانی که در حین فیلمبرداری در دهه 70 شکست، حس می‌شود و یا دو گلدانی که در دهه 90 در این کاخ گم شد!
در سال 1393، پس از خسارت وارده به کاخ گلستان حین فیلمبرداری سریال «معمای شاه»، معاون وقت میراث فرهنگی ورود گروه‌های فیلمبرداری به موزه‌ها و بناهای تاریخی کشور را تا اطلاع ثانوی ممنوع کرد. همچنین در سال 1396، سید مهدی موسوی، رئیس وقت اداره امور فرهنگی مرکز روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی و کارشناس امور هنری اعلام کرد که از سال 93 به بعد، فیلمبرداری به منظور تولید فیلم سینمایی و سریال در اماکن تاریخی ممنوع شده و متقاضیان در موارد استثنا اگر از هر مرجعی مجوز بگیرند، خلاف دستورالعمل ابلاغی عمل کرده اند.
عمارت مستوفی الممالک هم از این آسیب‌ها بی نصیب نمانده؛ به گونه‌ای که در زمان ساخت سریال «از یاد‌ها رفته»، رنگ آمیزی دیوارهای این بنای ثبتی قاجاری را کاملاً تغییر دادند و حتی در معماری بخش‌هایی از بنا دست برده شد.
عمارت مستوفی الممالک قبل از سریال از یاد رفته ها
دیوارهای آبی عمارت مستوفی الممالک بعد از سریال از یاد رفته ها
با وجود وضع قوانین و دستورالعمل‌های یاد شده، باز شاهد هستیم که در سال‌های اخیر بناهای تاریخی از سوی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری به گروه‌های فیلمسازی اجاره داده می‌شوند.
دارابی: ضوابط و قانون تعریف می‌کنیم
علی دارابی معاون میراث فرهنگی کشور در این باره بیان کرده که در حال باز تعریف ضوابطی هستیم تا در عین استفاده از این مکان‌ها برای کارهای فرهنگی و هنری، مقرراتی را برای جلوگیری از ایجاد خسارت وضع کنیم.
به تازگی گروه فیلمبرداری سریال «خاتون» در عمارت مسعودیه حضور پیدا کرده اند. همچنین عمارت بادگیر کاخ گلستان در اختیار گروه فیلمبرداری سریال «جیران» به کارگردانی حسن فتحی قرار گرفته است. این در حالی است که فیلمسازان با توجه به پیشرفت تکنولوژی، قادرند هر فضایی را در استودیو بازسازی کرده و از تخریب ابنیه تاریخی جلوگیری کنند.
سازه الحاقی به باغ عفیف آباد، به این عمارت آسیبی نمی‌زند
دیروز هم در خبر‌ها اعلام شد که برای ساخت یک فیلم سینمایی تاریخی، به صورت موقت سازه‌ای در باغ تاریخی عفیف آباد احداث شده است. باغ عفیف آباد در سال 1351 ثبت ملی شده است و ساخت سازه‌ای در حریم این باغ اعتراض و نگرانی علاقه‌مندان به میراث فرهنگی را در پی داشته است.
همین چند سال پیش بود که گروه فیلمبرداری تهمینه میلانی با اسپری کردن مواد شیمیایی روی سنگ‌های کاخ تچر تخت‌جمشید باعث آسیب به منظره کاخ شد. و این‌بار به بهانه ساخت فیلم سووشون برگرفته از رمان سیمین دانشور و به کارگردانی نرگس آبیار؛ مجوز ساخت و ساز بنایی غیراستاندارد در کنار بنای تاریخی باغ عفیف آباد شیراز یکی از باغ‌های معروف دوران قجری صادر شده است.
در حالی که مستندسازان شیرازی برای گرفتن مجوز، ماه‌ها باید در راهرو‌های سازمان‌های مربوطه بالا و پایین بشوند، نه تنها مجوز ساخت فیلم بلکه مجوز احداث سازه‌ای مماس با بنای تاریخی صادر می‌شود که مورد اعتراض اهالی فرهنگ قرار گرفته است.
محسن‌نژاد مدیر کل میراث فرهنگی فارس در توضیح این اتفاق می‌گوید: این سازه به صورت موقت بوده و به عمارت باغ عفیف‌آباد هیچ ضربه و آسیبی نمی‌زند.
به گفته او، این سازه به شکل پرتابل است و فاصله لازم هم با بنا رعایت شده و در پایان پروژه نیز باید توسط تهیه کنندگان و با نظارت به صورت ایمن جمع‌آوری شود. هر چند در این سازه از اسکلت بنایی استفاده شده، اما بدون فونداسیون و موقت است و پایان پروژه با ایمنی کامل جمع‌آوری می‌شود.
حال، باید دید بعد از اتمام فیلمبرداری، این سازه‌های جدید برچیده می‌شوند و یا به باغ آسیبی وارد می‌شود؟
استفاده از ابنیه تاریخی به عنوان لوکیشن فیلم مشکلی ندارد
در همین ارتباط، با پرهام جانفشان مدیر کل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تهران گفتگو کردیم. او عقیده دارد که بنای تاریخی باید زنده باشد و شرط حیات این ابنیه، منوط به کاربری‌هایی است که به آن داده می‌شود. این کاربری‌ها می‌تواند اعم از کاربری فرهنگی، اقامتی گردشگری و... است.
جانفشان، استفاده از ابنیه تاریخی به عنوان لوکیشن فیلم‌ها را مغایر با سیاست‌های میراث فرهنگی نمی‌داند؛ اما در این میان، شرط نظارت موثر و جدی میراث فرهنگی بر عدم آسیب به اصل بنای تاریخی در حین فیلمبرداری را امری اساسی عنوان می‌کند.
به گفته او، استفاده از بناهای تاریخی به عنوان لوکیشن امر دور از ذهنی نیست؛ اما موضوع حفاظت از ابنیه در بعضی مواقع، رعایت شده و در برخی مواقع مورد اهمال قرار گرفته است.
نکته جالب اینجاست که او، لفظ تخریب بناهای تاریخی توسط گروه‌های فیلمبرداری را درست نمی‌داند؛ چرا که عقیده دارد تخریب به آن معنی نیست که ساختمان کلا خراب شده باشد. بلکه الحاقاتی به بنا بوده که در همان زمان، تذکرات لازم به گروه داده شده است. البته او تاکید دارد که این موضوع، برای برهه‌های گذشته بوده و این موضوع برای امروز نیست. به گفته او یک ناظر توسط میراث فرهنگی انتخاب شده تا گروه از الگو‌های کاری خود فراتر نروند.
