واکنش مشاوران اسلامی به پدیده «کودک‌همسری»/ تجویزهای غیرتخصصی «طلاق» داغ است
گروه اجتماعی خبرگزاری فارس - مرضیه سعادت: «طلاق» امروزه یکی از معضلاتی است که حجم بسیار زیادی از پرونده های مطرح شده در محاکم قضایی را به خود اختصاص داده است.
در این زمینه نقش مشاوران در کاهش طلاق قابل کتمان نیست هرچند که آنچه آمارها نشان می دهد مشاوره مشاورین خانواده که آموزه های روانشاسی غرب را دیکته می کنند نه تنها مشکلی را حل نکرده بلکه مشکلاتی را پیش روی خانواده‌ها گذاشته است و در بسیاری موارد، طلاق را تسریع بخشیده‌اند.
به همین دلیل بدنبال تبیین نقش مشاوران اسلامی که با بهره گیری از دانش مشاوره توانسته اند گام های موثری در حل معضل طلاق بردارند و بخشی از نگرانی ها را در این حوزه کم کنند در میزگردی با محمدعلی جمشیدی، مدیر مرکز مشاوره اسلامی صدرا و معصومه شکری، کارشناس صالحین بسیج جامعه زنان کشور به گفت‌وگو نشستیم. این درحالی است که پس از تأکید رهبر معظم انقلاب بر ضرورت مداخله در طلاق‌های توافقی به منظور کاهش این نوع از طلاق‌ها درکشور، قوه قضائیه به منظور کاهش طلاق مشاوره را شرط لازم دانسته و با اهتمام بیشتری نقش مشاوران را مورد توجه قرار داده است.
**تعریفی از مشاوره اسلامی بدهید و مشاور اسلامی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
جمشیدی: مشاوره یک اصولی دارد و اگر به آن اصول عمل نکنیم طبیعی است که ضرر و زیان مشورت به مراتب بیشتر از فایده آن خواهد بود و این موضوع قابل مقایسه با پزشکی نیست چرا که در امر پزشکی نهایتا به بخشی از جسم فرد آسیب وارد می‌شود اما در مشاوره و روانشناسی عمق آسیب هم مربوط به این دنیا است و هم آخرت. گاهی با مشاوره سبک تربیتی افراد تغییر میکند، فردی می‌گفت که من فقط مشاوره قبل از ازدواج انجام می‌دهم، من به او گفتم بنده بعد از 15 سال تازه توانسته‌ام مشاوره قبل از ازدواج بدهم چرا که مشاوره قبل از ازدواج بسیار سخت و مهم است.
**اصول مشاوره اسلامی کدامند؟
جمشیدی: یک مشاور با چه ابزاری می‌تواند بگوید که این فرد مناسب ازدواج است و یک پسر جوان می‌تواند دختر جوانی را خوشبخت کند. هر دو مذهبی هستند اما ممکن است شخصیت‌شان به هم نخورد. در مشاوره اسلامی اصولی مطرح است. یکی از اصول مطرح شده در مشاوره اسلامی بحث اصل کرامت است یعنی آدم‌ها احترام دارند، حرمت دارند و حق‌الناس فقط شکستن شیشه ماشین کسی نیست بلکه شکستن دل کسی نیز حق‌الناس است و حتی راهنمایی بد هم دادن یک حق‌الناس است و این کرامت ربطی هم به دین ندارد یعنی کوچک، بزرگ، مرد و زن، باسواد یا بی‌سواد و... همه باید احترام ببینند.
وقتی احترام دیده شود بسیاری از مسائل حل خواهد شد، یک مشاور اسلامی با چنین نگاهی فقط پول را نمی‌بیند و برای مراجعه‌کنندگان خود جایگاه خاصی قائل می‌شود. اصل دوم اختیار و آزادی عمل است، انسان‌ها به اندازه انتخاب‌هایشان انسان هستند و اگر انتخاب را از او بگیریم می‌شود اسیر غریزه. اصل سوم مسؤول بودن است آدم‌ها مسؤول انتخاب‌های خود هستند، درد امروز جامعه ما این است که آدم‌ها آگاهانه انتخاب نمی‌کنند و چون این گونه نیست مسؤولیت‌پذیر هم نیستند. اصل بعدی توجه به همه ابعاد است، دین اسلام فقط امروز، جسم و ظاهر انسان‌ها را نمی‌بیند و بعد اجتماعی، اقتصادی، زیبایی ظاهری، معنوی، متافیزیک و... را مدنظر دارد.
درد امروز زندگی ما این است که ما از معنویت غافلیم، به دردهایمان نمی‌توانیم معنا دهیم و به تفاوت‌های بین آدم‌ها نمی‌توانیم معنا دهیم.
**فکر می‌کنید دلیل آن چیست؟
جمشیدی: در هر حرکتی انسان نیاز به معرفت و بصیرت دارد اگر قبل از ازدواج به شناخت خوبی در مورد خود و همسر پیدا کنم و سرشناسی و همسرشناسی را با هم داشته باشم بسیاری از مسائل به وجود نخواهد آمد. ازدواج یکی از مهمترین انتخاب‌های ما است و باید مسؤولانه انجام شود و در مسیر کمال‌جویی باشد. اگر انتخاب همسر با کرامت نفس و اختیار باشد و نه صرفا توجه به بعد جسمی و در کنارش اگر همسری انتخاب شود که در مسیر کمال باشد و در این تعالی کمک‌کننده باشد قطعا آن ازدواج در مسیر تعالی خواهد بود.
**مشاوره اسلامی چگونه می‌تواند در کاهش طلاق موثر باشد؟
جمشیدی: خداوند بعد از اینکه استجابت حق و اقامه نماز را که ستون و شعار دین است را مطرح کرده، بلافاصله بحث مشورت کردن را بیان میکند، یعنی هیچ انسانی در مسیر زندگی خود بی‌نیاز از بحث مشورت نیست. فرمایش حضرت علی (ع) نیز براین تاکید دارد افرادی که مستبد به رأی باشند به هلاکت می‌رسند اما زمانی که با کسی مشورت می‌کنیم در عقل آن فرد سهیم می‌شویم و مهمتر از این فرازها، فراز آیه شریفه است که خداوند می‌فرماید آدم‌های مؤمن از آن چیزی که خداوند برایشان روزی کرده انفاق می‌کنند.
در واقع در فضای مشاوره، مشاور از آن چیزی که خدا به او روزی کرده از لحاظ معرفتی برای مراجعه کننده خود انفاق میکند و اگر زندگی این فرد یعنی مشاور رنگ خدایی داشته باشد طبیعی است که مراجعه‌کننده نیز همین مسیر را در پیش خواهد گرفت چرا که مراجعه‌کننده شخصی است که خود را از لحاظ فکری تقریبا اسیر مشاور کرده است و می‌خواهد از افکار مشاور استفاده کند و هدف از این انفاق علمی و معرفتی، احیای نفوس است.
مشاور از علم خود برای مشاوره انفاق میکند و زکات علمش را می‌پردازد تا مراجعه‌کننده زندگی پیدا کند. این درحالی است که خیلی از ما زنده‌ایم اما زندگی نمی‌کنیم؛ در فضای مشاوره، مشاور بالاترین شأنش به این است که انفاق میکند تا آدم‌ها زندگی پیدا کنند و در شرع هم آمده اگر فردی یک نفر را زنده کرد انگار کل خلایق را زندگی بخشیده است.
**آیا مشاوران درحال حاضر مشاوره مناسبی را در بحث ازدواج و طلاق تجویز می‌کنند؟
جمشیدی: پس مشاوره احیای انسان‌ها است اما این وسط گیری که وجود دارد این است که برخی فضاها علم مشاور خیلی علم الهی نیست و شرایطی که در دین اسلام برای مشاور مطرح شده برخی از مشاوران ندارند و به جای اینکه زندگی مردم احیا شود چه بسا زندگی آنها نیز دچار چالش شود.
نمونه آن در طلاق و آسیب‌های اجتماعی وجود دارد که مشاور به راحتی می‌آید و طلاق را تجویز میکند در حالی که طلاق یک پدیده‌ای است که عرش الهی را به لرزه می‌اندازد و جزو حرام‌ترین حلال‌های الهی است چون کانون خانواده به هم می‌ریزد و دل آدم‌ها، عاطفه و عمر آنها تلف می‌شود و یک دنیا امیدی که دو جوان داشته‌اند برنامه‌هایی که ریخته‌اند به هم می‌ریزد.
پس تأکید دارم که مشاوره با رویکرد اسلامی یک ضرورت است و یک دستور دینی است که زمین مانده و افرادی که می‌آیند در فضای مشاوره به دنبال آن هستند که به زندگی آدم‌ها زندگی ببخشند و آدم‌ها صرفا زنده نباشند و آنقدر این موضوع مهم است که در قرآن به موضوع شور و مشورت بسیار پرداخته شده است.
**آیا مشاوره‌های ما اسلامی است؟
جمشیدی: در مورد اصل مشاوره دو سرفصل داریم اینکه آیا مشاوره اسلامی داریم یا خیر و دوم اینکه مشاوره اسلامی می‌تواند نسبت به نظریات دیگر و رویکردهای مشاوره غربی پربارتر باشد چرا که ریشه در فطرت انسان‌ها دارد. در دین ما پاک‌ترین انسان‌ها المان‌های مشاوره‌ای را مطرح کرده‌اند آنهایی که در بحث مشورت لیدر بوده‌اند، اولا خداوند متعالی و آیات الهی، ائمه و اولیای الهی هستند. اما چطور می‌شود افرادی مثل فروید می‌توانند صاحب سبک باشند و همه ما سال‌های سال سبک‌های آنها را می‌پذیریم اما به این خودباوری نرسیده‌ایم که خدا هم می‌تواند، امام صادق می‌تواند و سایر ائمه می‌توانند سبک مشاوره اسلامی را داشته باشند.
**تبلیغات ضعیف در این زمینه نیز مؤثر بوده است؟
جمشیدی: بله، همینطور است و علاوه بر آن بحث عزت نفس است، اینکه ما آنقدر عزت نفس نداریم که داشته‌های بومی خود را بپذیریم و به آنها ببالیم و افتخار کنیم. نکته بعدی این است در بازار امروز مشاوره، گویا سبک اسلامی عرضه نشده است که ای کاش عرضه می‌شد. این یک خلأ است که در دنیای امروز بحث معنویت و دینداری وجود دارد که باید جایش پر شود.
**تا چه میزان فضای امروز جامعه و جوانان ما با مشاوره اسلامی آشنا شده‌اند؟
شکری: اکنون به شدت به مشاوره نیاز داریم و در بین مردم این نیاز بسیار احساس می‌شود و گاهی تعجب میکنم که می‌بینیم افراد مدام به دنبال یک مشاوره خوب هستند حتی برای کوچکترین مسأله زندگی‌شان مشاوره می‌خواهند، حتی برای نامگذاری فرزندشان هم مشاوره می گیرند ولی اینکه این مشاوره به نتیجه برساند یا خیر در این قضیه باید خوب کار شود. چراکه بعضا برخی مشاوران اسلامی چندان اعتقادی ندارند اما افراد برای مشاوره به آنها مراجعه می‌کنند و ممکن است صدماتی ببینند و نه تنها مسأله‌شان حل نمی‌شود بلکه مسائل دیگری هم برایشان به وجود می‌آید.
مردم مراقب مشاورنماهای اسلامی باشند
بین مشاور و مراجعه‌کننده ارتباط تنگاتنگی ایجاد می‌شود و همین ارتباط بعضی جاها صدمه‌آفرین است اگر مشاور نتواند مدیریت کند. بنابراین یک اعتماد بین مردم و مشاوران اسلامی وجود دارد گرچه گاها مشاوره‌دهندگان هم خیلی اسلامی نیستند، می‌بینیم یک مشاور دستوراتش را از منابع غربی گرفته و فقط یک یا دو آیه به قول معروف، تنگش می‌زند و می‌گوید اسلامی است و آن را به خورد مردم می‌دهد.
بنابراین این امر نیاز به کار بیشتری دارد اولا باید مشاوران کارهای عمیقی انجام دهند، خداوند انسان را خلق کرده و اگر مشاور بخواهد در مورد این انسان به دیگران مشاوره دهد باید ابتدا انسان را خوب بشناسد بنابراین اگر مشاوران اسلامی می‌خواهند به خوبی مشاوره دهند باید به انسان‌شناسی برسند و اگر نشد مجبورند که به فنون غربی پناه ببرند و این در حالی است که فنون غربی ریشه در مادیات دارد و ماهوی با مبانی ما متفاوت است و اگر آنها به جایی رسیده‌اند با آزمون و خطا رسیده‌اند. به طور مثال در کتاب «باربارا» می‌بینیم که خود خانم نویسنده اذعان میکند که برای هر فرمولی که به دست آورده یک ارتباط را تجربه کرده این تجربه چقدر می‌تواند برای همه جوابگو باشد اما اینکه چرا در بین مردم نفوذ کرده، چون مردم نیاز دارند که قانون زندگی را بلد باشند و اگر نتوانیم این قانون را که خود خداوند تبیین کرده به دست بیاوریم مجبوریم خودمان قانون ابداع کنیم، قانونی هم که خودمان ابداع کنیم چون قدم‌های بعدی را نمی‌شناسیم مطمئنا دارای خطاهایی است.
لزوم مشاوره اسلامی قبل از ازدواج
به همین دلیل یک مشاور در قدم اول باید ابتدا انسان‌شناس خوبی باشد. بنابراین باید مشاوران ما از این بحث تجهیز شوند و از آن طرف هم مشاوره‌گیرندگان بدانند که مشاوره الزاما فقط برای مواقع خاص نیست بلکه از ابتدا و قبل از اینکه وارد سیستم بحران شوند بدانند که می‌خواهند وارد عرصه جدیدی شوند مانند ازدواج و قبل از آن مشاوره بگیرند و در این زمینه از یک مشاور آگاه کمک بگیرند، گاهی اوقات اسم طرف مشاور است اما در هر زمینه‌ای می‌روند و از آن مشاوره می‌گیرند در حالی که باید مردم ببینند تخصص آن مشاور در چه زمینه‌ای است و این کار رسانه را بسیار سخت میکند تا جایگاه مشاوران تخصصی را بین مردم باز کند.
بازار مشاوره‌های غیرتخصصی «طلاق» داغ است
الان متأسفانه در بعضی جاها می بینیم فرد تخصصی ندارد اما دفتر مشاوره زده است و این باعث می‌شود به جای حل مشکل خیلی راحت صدمه بزنند. با مبانی غربی درس خوانده است و خیلی راحت تجویز به طلاق میکند در حالی که اسلام گفته عرش خدا به لرزه می‌افتد حالا باید مشاوران تبیین کنند که چرا عرش خدا به لرزه می‌افتد یکی از اشکالات ما این است که دستورات اسلام را نمی‌توانیم به زبان عامیانه و مردمی بازگو کنیم. اسلام قانون زندگی دارد اما مردم به خوبی از آن استفاده نمی‌کنند و این به ضعف ما برمی‌گردد.
تجویز سریع طلاق از سوی برخی مشاوران!
شکری: خیلی راحت می‌گوییم طلاق، حالا شرایطی را باید تصور کنیم که یک خانم و یک آقا با یک مقدمات عاطفی و عاشقانه زندگی خود را آغاز کرده‌اند، دلبستگی و وابستگی‌هایی پیدا کرده‌اند، تجربیات مشترکی دارند که با هیچ کس نداشته‌اند و حالا برخی مشاوران راحت می‌گویند که طلاق بگیرند، برخی از مسائل و مشکلات باعث شده که عواطف صدمه ببینند اما خاطرات که از ذهن پاک نمی‌شود، به جای اینکه مشاوران این بن‌بست را برطرف کنند تا دوباره در جاده صاف قرار بگیرند و زندگی خود را ترمیم کنند طلاق تجویز می‌کنند. حالا این طلاق چه صدماتی دارد؟ خانمی که طلاق گرفته خیلی راحت نمی‌تواند زندگی کند، ببیند چه صدماتی روحی به او وارد می‌شود و فرقی نمی‌کند به مرد هم همین‌گونه است.
از سوی دیگر از لحاظ فطری زن نیاز دارد که در کنار یک مرد به آرامش برسد، این نیازها از این به بعد به گونه‌ای دیگر جواب داده می‌شود. اگر سرکوب شود صدمات بدی خواهد داشت و اگر از راه نادرست جواب داده شود صدمات جبران‌ناپذیری در بر خواهد داشت و همه این عوامل باعث می‌شود که خلاف جهت سعادت زندگی حرکت کنیم و اسم این خلاف مسیر را دین گذاشته گناه، پس این زن و شوهر از مسیر سعادت خارج می‌شوند و اگر کسی به خوبی آن را مدیریت نکند می‌بینیم که چه آسیبی به جامعه وارد می‌شود.
سرکوب نیازها اولین دلیل افزایش زنان خیابانی
شکری: متأسفانه زنان خیابانی از کجا نشأت می‌گیرند یا نیازهایش را سرکوب کرده، یا بی‌محابا رهایش کرده است و به هر کسی که می‌رسد می‌خواهد جبران کند و این صدمات از آسیب‌های طلاق است. به همین دلیل است که می‌گوییم عرش خدا به لرزه می‌افتد و مشاوره کمک میکند که این صدمات یا حل شود و یا به حداقل برسد.
جمشیدی: در مشاوره اسلامی مبانی وجود دارد که می‌تواند در تحکیم و تثبیت خانواده کمک کند یعنی اگر نگاه به انسان به گونه‌ای باشد که یک عروسک دارد و می‌خواهد طرف مقابلش برده جنسی شود و به ابعاد فراتر از فیزیک توجه نشود، طبیعی است که زندگی شکل نخواهد گرفت.
**مرزهای دین برای آشنایی قبل از ازدواج را تبیین کنید؟
جمشیدی: در مشاوره اسلامی بر پیشگیری مهمتر از درمان تأکید شده است و پیشگیری از نگاه دینی عاقلانه‌ترین مسیر است و این قبل از ازدواج معنی دارد؛ همان دینی که غیرت دارد می‌گوید اگر عزم جدی ازدواج دارید دختر و پسر می‌توانند با هم صحبت کنند و آشنا شوند و ساعت‌های متمادی چشم‌هایشان را باز کنند و وضعیت جسمانی، روحی، معنوی و اجتماعی یکدیگر را ببینند. چرا؟ چون دین دنبال این است که این انتخاب منتهی به طلاق نشود.
زن فمنیست تکامل را از خود می‌گیرد
دین مخالف حضور زن در جامعه نیست بلکه مخالف اختلاط است و مخالف این است که کرامت انسانی از بین برود و به زن به عنوان یک شریک جنسی نگاه شود. در نگاه دینی به همان اندازه که زن ناقص است مرد هم ناقص است و زمانی که به هم می‌رسند مکمل هم خواهند بود و در نقش‌ها و نقص‌ها همدیگر را کامل می‌کنند و به این رابطه می‌گوییم رابطه مبتنی بر انصاف یعنی هر مردی که زن را از زندگی حذف کرد یا برعکس زنی به دلیل فمنیست بودن مرد را حذف یا کوچک کرد به خود ظلم کرده است چرا که پتانسیل تکامل را از خود گرفته است.
مشاوره اسلامی رها شده نیست
این ظلم در فضای همسان‌گزینی نیست، یکسری خصلت‌هایی که زنان دارند فوق‌العاده برای مردان قبیح است و گاهی بدترین خصلت‌های مردانه بهترین خصلت زنانه است چرا؟ چون بناست اینها با هم به تکامل برسند. پس مشاوره اسلامی رها شده نیست و این گونه نیست که هر کسی بیاید و تجویزش کند، اصول دارد. اگر این شرایط در فضاهای مختلف رعایت شود آسیب‌ها بسیار کمتر می‌شود.
مشاور حق ندارد اندیشه خود را به مراجعه‌کننده تحمیل کند بلکه او را باید بصیر و بینا کند، یک پروژکتور به آینده انتخاب فرد می‌دهد و آن فرد این انتخاب را مسؤولانه خواهد داشت.
شکوری: خداوند انسان را با کرامت خلق کرده، بزرگترین کرامتی که به او داده اختیار است، انسان را مجبور نکرده و همین نقش را باید در تربیت افراد داشته باشیم. خداوند راه درست و غلط را به ما نشان داده است و این بزرگترین احترام است که به انسان داده شده است.
جمشیدی: خداوند از عقلی که به انسان‌ها داده شده به عنوان پیامبر درونی یاد میکند، 124 هزار پیامبر بیرونی هستند و ما فقط یک عقل داریم که پیامبر درونی است پس باید انتخاب‌گر باشیم، با اینکه خداوند ما را بهتر از خودمان می‌شناسد اما عقل را داده که احساس تعهد و مسؤولیت کنیم و انتخاب‌ها هویت‌ساز و هویت‌سوز هستند. انتخاب دین، شغل، همسر، رشته تحصیلی و غیره هویت‌ساز هستند. خداوند زن و شوهر را لباس یکدیگر معرفی میکند، همسر می‌تواند همسر باشد یا همسفر و هم‌سفره دائمی باشد و هم می‌تواند زندگی سوز باشد، آن انتخاب است که مهم است.
زوال خانواده با انتخاب همسر از روی زیبایی و پول
شکوری: در روایات داریم اگر کسی همسر خود را به دلیل پول و زیبایی انتخاب کند به زودی او را از دست خواهد داد، این یعنی اینکه او را ذلیل و خوار کرده است یعنی به جسمانیت فرد اهمیت داده است. در حالی که خداوند تمام قد از انسان دفاع کرده است و آن به دلیل عقلانیتی است که به او داده است. جایگاهی که ملائک هم نمی‌توانند به آن برسند. حالا همین انسان می‌خواهد ازدواج کند و طرف مقابل این جایگاه را نادیده بگیرد و فقط جسمانیتش را ببیند. ما از گل بدبو درست شده‌ایم و همسر بیاید فقط به این بعد نگاه کند، مرا خوار کرده است و از همان اول کرامت من را لگدکوب کرده است چگونه می‌توان توقع داشت که در این زندگی او مرا به تعالی برساند. این همان است که می‌گویند در ازدواج نصف دین را به او می‌دهند. چطور کسی که در اول انتخاب فقط بعد جسمانی را ببیند، می‌تواند کسی را خوشبخت کند.
کلمات اهل بیت، راهکار زندگی هستند و اینها قرآن ناطق هستند. در روایات به ما اصول می‌دهند که اگر می‌خواهی کرامتت حفظ شود این گونه ازدواج کن.
دین کدام خواستگار را تأیید میکند؟
جمشیدی: مشاوره اسلامی و دینی تأکید دارد که آدم‌ها انتخاب شوند و انتخاب کنند و مسؤولیتش را بر عهده بگیرند و تأکید دین در پیشگیری از طلاق و استحکام خانواده این است که انتخاب انجام شود و اینکه چه کسی را انتخاب کنیم در روایات آمده اگر کسی به خواستگاری دختری آمد و احساس کردید از اخلاق خواستگار و از دینش راضی هستید، آن فرد مناسب است، اما خیلی از افراد هستند اخلاق دارند ولی دین ندارند، در این مواقع توصیه شده اگر افراد اخلاق دارند به آنها دختر بدهید چرا که اگر اخلاق ندارد اما دین دارد، به درد نمی‌خورد، نماز شب می‌خواند اما هوش اخلاقی پایینی دارد و پرخاشگر است، خودکنترلی پایینی دارد و خویشتن‌دار نیست به این فرد دختر ندهید و با او ازدواج نکنید.
توصیه‌های دین برای انتخاب همسر مناسب
همینطور توصیه شده که در هنگام انتخاب افراد چشم‌های خود را باز کنند، در این شناخت باید اول خودم را بشناسم و بعد طرف مقابل را. خیلی از ماها بدون اینکه شناختی از خود داشته باشیم به دنبال همسر می‌رویم و در آن صورت او دیگر همتا و متناسب نمی‌شود. آدم‌های اطراف زیاد هستند اما جوانان باید همسر متناسب خود را انتخاب کنند و این با شناخت از خود میسر می‌شود. اینکه دختر و پسر بفهمند گره و ضعفشان کجاست، کجای اخلاق بد است، کجای دین ضعف دارد، در اینجا دین تأکید به احترام به پدر و مادر دارد که از تجربیات آنها در هنگام ازدواج استفاده شود ولی انتخاب آخر با خود فرد است.
جمشیدی: به اخلاق و دین طرف مقابل باید دقت خاصی شود و دین در واقع دنبال تناسب است و نگاه دین به تشکیل خانواده این نیست که یک دستگاه رفاهی است و بعد از ازدواج فقط صفاسیتی است. نگاه دین به خانواده یک دستگاه رشدی است چه بسا تفاوت‌های بین زن و مرد وجود دارد، دنیاهای متفاوت و جنس متفاوتی دارند.
البته بنده با عنوان «جنس مخالف» مخالفم اینها متفاوت هستند و این تفاوت را خدا خواسته است و در عالم فیزیک هیچ الکترونی شبیه آن یکی نیست و انسان‌ها مانند اثر انگشت با یکدیگر متفاوتند و دنیای زنان با مردان متفاوت است و چون به دنبال رشد هستیم به این تفاوت‌ها نیاز داریم و از من و تویی باید به ما برسند. بنابراین زمانی منزل به مسکن تبدیل می‌شود که حضور زوجین در کنار هم آرام‌بخش باشد و آنها به تفاوت‌هایی هم برسند و یکدیگر را جزئی از خود بدانند و بگویند من و تویی تمام شد.
مشاور اسلامی چگونه می‌تواند به آسیب طلاق ورود کند؟
جمشیدی: اگر دنبال این هستیم که تأثیر مشاوره دینی و اسلامی را در کاهش طلاق رصد کنیم باید سه ایستگاه را در نظر بگیریم، ازدواج یک حرکت است از یک وضعیت در معرض گناه به یک وضعیت مطلوب و آرامش‌بخش می‌رسد جلوی آسیب‌های اجتماعی هم گرفته می‌شود. ابتدا بحث تشکیل خانواده است که نگاه دینی باید باشد، دوم تحکیم خانواده است که همان 3، 4 سال اول زندگی است که زن و شوهر به دنبال تعریف خود و مرزهای خود هستند که اکثر طلاق‌ها هم در همین 2، 3 سال اول رخ می‌دهد و سومین ایستگاه تعالی خانواده است. دین بستر پیشگیرانه‌ای فراهم میکند که در این سه ایستگاه تا طلاق به کمترین حد خود برسد.
در 3، 4 سال اول زندگی است که زن و شوهر به دنبال تعریف خود و مرزهای خود هستند که اکثر طلاق‌ها هم در همین 2، 3 سال اول رخ می‌دهد
راهکاری بدهید به خانواده‌ها و جوانان که به سمت مشاوره‌های اسلامی بروند؟
شکوری: این یکی از گره‌هایی است که ما حوزوی‌ها با آن درگیریم؛ اینکه چه راهکاری داشته باشیم که زیبایی روایات ائمه به مردم داده شود تا مردم جذب آن شوند مهمترین مسئله امروز ما است. باید مفاهیم اهل بیت در مجالس مختلف و با زبان کاربردی و مورد نیاز جامعه گفته شود نه اینکه یک منبری گذاشته شود و به صورت سیستماتیک از راهکارهای اهل بیت بگوییم چون جامعه خیلی پذیرش این را ندارد و برخی مباحث ملموس نیست و اینگونه مخاطب جذب نمی‌شود.
بنابراین وقتی صحبتی از یک سخنران، گره‌ای از زندگی کسی را باز نمی‌کند جوانان جذب آن نمی‌شوند. ما انسان‌ها منفعت‌طلب خلق شده‌ایم به این معنی که راه سعادت را برویم. بنابراین مباحث باید ملموس و مطابق مباحث روز شود و حوزوی‌ها نیز به آن ورود کنند چون در بحث مشاوره اکنون ورودها خوب بوده اما باید گام‌های خوبی برداشته شود تا مبلغان ما روش‌های مشاوره اسلامی را تبلیغ کنند.
در حال حاضر مراجعه به این مبلغان به خوبی انجام می‌شود به طوری که اکنون بیشترین مراجعه در مورد مشکلات فرزندان و گسست بین نسلی است و سرعتی که در فضای مجازی وجود دارد مشکلساز شده و مردم به مشاوره اسلامی بسیار نیاز دارند و حتما باید دستورات دینی را برای راه زندگی به زبان آنها در آوریم.
رسانه نیز باید هدفمند حرکت کند و به صورت موازی رفتار نکند، تولیداتی که در این عرصه دارند را نباید رسانه‌ها از بین ببرند، گاهی می‌بینیم یک رسانه برنامه‌ای را در جهت کاهش طلاق تولید کرده و از سویی رسانه‌ای دیگر، آن را نقض میکند یا سینما با تولید یک فیلم زحمات را هدر می‌دهد، بنابراین همه در این عرصه به یک نقشه راه نیاز دارند.
**در حال حاضر متاسفانه شاهد رواج ازدواج سفید هستیم، در این باره موضع مشاوران دینی را بگوئید؟
جمشیدی: ایجاد فرهنگ زمان‌بر است مثلا اگر فرهنگ مادی اکنون جا افتاده یا فرهنگ ازدواج سفید رواج یافته و به یکدیگر می‌گویند تا هر موقع که لذت می‌بریم هستیم و هر وقت لذت نبردیم یک گودبای پارتی می‌گیریم و از یکدیگر جدا می‌شویم به دلیل رواج نگاه مادی است و در طول زمان‌ها و ساختارها شکل گرفته؛ اگر می‌خواهیم فرهنگ مشاوره اسلامی و سبک زندگی اسلامی راه بیندازیم به دو نکته باید توجه کنیم؛ یکی بحث ضرورت کار است که امام علی (ع) می‌فرمایند کسی ضرر و زیان رفتاری را نداند توفیق به ترک آن را پیدا نمی‌کند پس باید ضرورت این بحث‌ها در گام‌های مختلف تشکیل خانواده در اصل مشاوره و مشاوره اسلامی تبیین شود.
اگر فرهنگ مادی اکنون جا افتاده یا فرهنگ ازدواج سفید رواج یافته و به یکدیگر می‌گویند تا هر موقع که لذت می‌بریم هستیم و هر وقت لذت نبردیم یک گودبای پارتی می‌گیریم و از یکدیگر جدا می‌شویم، به دلیل رواج نگاه مادی است
گام دوم در تشکیل فرهنگ توان و قدرت فرهنگ اسلامی است که باید جا بیفتد که مشاوره اسلامی قدرتش به مراتب بیش از رویکردهای غربی است و روش‌هایی که مطرح می‌کنند و انسان را مانند یک موش آزمایشگاهی نمی‌نگرد بلکه چون ریشه در خالق هستی دارد آسیبی نخواهد داشت و در بحث پیشگیرانه تأکید دارد باید بصیرت و شناخت داشته باشیم. یعنی علاوه بر جهاز مادی باید جوانان جهاز معنوی هم برای تشکیل خانواده داشته باشند و به مراتب جهاز معنوی مهمتر است چرا که جهاز مادی در طول مسیر زندگی به دست می‌آید.
حدود 1800 کتاب روانشناسی خانواده و مشاوران و پروتکل‌های آنها را در مؤسسه مشاوره اسلامی صدرا بررسی کرده‌ایم و دهها کارشناس و متخصص طی 5 سال این منابع غربی و شرقی و اسلامی را بررسی کردند. نهایتا به روایت امام صادق (ع) رسیدیم که هر کسی در زندگی خودش به یکسری خصلت‌ها نیاز دارد و باید آنها را داشته باشد اگرچه در طبیعت فرد نباشد و هر انسانی در تشکیل خانواده به این بایدها نیاز دارد، همچنین در یک پژوهش غربی 4 هزار خانواده از کل دنیا طی 10 سال اول زندگی مشترک بررسی شده که در نهایت به همان روایت اسلامی رسیده‌اند.
در فضای آموزشی ما خیلی چیزها را یاد می‌دهند که نیازی نیست، دانستن اینکه رشته‌کوه‌های مهم ایالت آمریکا چه است یا بنادر مهم دنیا کدام‌ها هستند اهمیتی آن چنان ندارد نسبت به اینکه جوانان بدانند چگونه باید زندگی کنند.
متاسفانه در نظام آموزشی سبک زندگی توحیدی و اسلامی در مورد اینکه چگونه زندگی کنیم را یاد نداده‌اند، بخشی از این مباحث باید در مقطع متوسطه آموزش داده شود و این یعنی نگاه پیشگیرانه.
رابطه زوجین به تغذیه، بهداشت و مراقبت نیاز دارد
جمشیدی: رابطه زوجین مثل یک نوزاد است و این نوزاد به تغذیه، بهداشت و مراقبت نیاز دارد. رابطه زوجین نیز به تغذیه نیاز دارد و در دین آمده که برای تغذیه و بالا بردن اندوخته عاطفی، عشق‌ورزی، نوازش زن و شوهر چه باید کرد. دین می‌گوید مردی اگر ساعتی را در خانه خود سپری کند مانند کسی است که ثواب عبادت و روزه‌داری دائم را دارد یا اگر زن و شوهر با چشم یکدیگر را نوازش کنند، خداوند با عظمتش کل عاطفه را متمرکز در خانواده میکند و اینها در دین آمده، همچنین آمده اگر خانمی یک لیوان آب به دست همسرش دهد گویا جهاد کرده است.
اگر نگاه دین در تغذیه زوجین دیده شود دیگر نیازی به طلاق نخواهد بود. خیلی از جوانان ما زندگی کردن را بلد نیستند یا در بحث بهداشت روانی و نظافت روابط خیلی از زن و شوهرها غمباد می‌گیرند. خیلی از زوجین ابراز وجود بلد نیستند، حرف‌هایشان را در خودشان می‌ریزند و غمباد می‌گیرند چرا این گونه است چون رابطه نیاز به بهداشت روانی دارد، درددل و همدلی مناسب، اصلاح برداشت‌ها، قضاوت‌ها، مدیریت خشم، بلد بودن حل مسأله؛ اینها یعنی نظافت رابطه. و یک رابطه از نظر مشاوره دینی نیاز به حفاظت دارد، برخی از خانواده‌ها مرز و حریم ندارند. هر اطلاعاتی می‌آید و می‌رود، مرزهای عاطفی، اقتصادی، جنسی، اطلاعاتی، رفت‌وآمدها در زندگی مشترک باید تنظیم باشد، این یعنی اینکه هر کسی در خانه نیاید و با هر کسی رفت و آمد نکند.
رابطه نیاز به بهداشت روانی دارد، درددل و همدلی مناسب، اصلاح برداشت‌ها، قضاوت‌ها، مدیریت خشم، بلد بودن حل مسأله؛ اینها یعنی نظافت رابطه، همینطور رابطه نیاز به حفاظت دارددرحالی که برخی از خانواده‌ها مرز و حریم ندارند.
خمیازه مسری است آیا می‌توان توقع داشت که بددلی یا بی‌حیایی مسری نباشد. آدم‌ها باید در روابط‌شان ملاحظه کنند که با چه کسانی رفت و آمد می‌کنند. تماشای راحت بسیاری از فیلم‌های مزخرف درست نیست و در فضای دینی راهکارهایی برای مراقبت زوجین وجود دارد و به این مباحث در تحکیم خانواده نیاز داریم.
**بسیاری از زوجین به دلیل مشکلات مالی اقدام به طلاق می‌گیرند، در این رابطه توصیه مشاوره اسلامی چیست؟
شکوری: باید نوع نگاه‌ها را عوض کرد، این یک شعار نیست، نوع نگاه خانم‌ها و آقایان باید تغییر کند. باید اول جوان‌های ما آماده ازدواج شوند و تربیت مناسب را بگیرند و برای نقش زندگی مشترک‌شان آماده شوند چون آماده نمی‌شوند خیلی از طلاق‌های ما به این دلیل است. جوانان امروز به یکباره ازدواج می‌کنند و بعد می‌بینند نمی‌توانند یکدیگر را تحمل کنند.
عامل مهم طلاق در کشور از دیدگاه مشاوران اسلامی
اکنون به دلیل تک‌فرزندی و فرزندان کم، تربیت فرزندان مناسب است و تلاشی برای تربیت‌شان نمی شود که در کنار فرد دیگری زندگی کنند و عامل مهم طلاق اکنون این است که جوانان ظرفیت مناسب را نداشتند اما در بحث مسائل اقتصادی بیشترین آسیبی که جامعه ما می‌خورد به دلیل نوع نگاه‌ها است. منکر این نیستم که وضع اقتصادی به سختی می‌گذرد و بحث بنزین هم که به آن اضافه شد همه اینها وجود دارد اما اگر نوع نگاه ما به گونه‌ای باشد که قناعت پیشه کنیم بسیاری از مشکلات حل می‌شود و در اسلام بسیار به آن توجه شده است. البته دین نمی‌گوید برو و زاهدانه زندگی کن و در بدترین شرایط مانند فقرا زندگی کن بلکه می‌گوید قناعت پیشه کن و این در شرایطی است که اکنون می‌بینیم خیلی‌ها افکار اشرافی‌گری دارند. می‌گویند هر طوری شده باید پرده اتاقم با مبلم ست باشد. اصلا معنی ست شدن یعنی چه؟ این یک نوع نگاه است. این فکر غربی ابتدا به تیپ و لباس سرایت کرد و بعد به خانه‌ها آمد.
برخی جوانان با ازدواج عقده‌گشایی می‌کنند
جمشیدی: بسیاری از جوانان ما از لحاظ معرفتی کامل‌خواه هستند نه کمال‌گرا. کمال‌گرایی فطری است و همه موظفند دو روزشان یکی نباشد و در مسیر رشد باشند اما کامل‌خواهی مرض است یعنی توقع بالا رفته است. این یعنی ازدواج به معنی عقده‌گشایی است. با ازدواج می‌خواهند به همه چیز برسند.
نکته دیگر اینکه اگر ما نگاه‌مان قدری توحیدی باشد و به اندازه‌ای خدا را قبول داشته باشیم، دیگر دو خانواده مطرح نیست بلکه دو طایفه هوای اقتصاد آن خانواده را خواهند داشت.
همچنین ازدواج هدف نیست، بلکه مسیر است و ازدواج وسیله‌ای برای رسیدن به کرامت است. از نظر دین ازدواج باعث پویایی اقتصادی می‌شود اما متأسفانه افرادی که ازدواج را هدف قرار می‌دهند تلاش‌شان به گونه‌ای دیگر است. جوانان باید، بایدهای زندگی‌شان را تقسیم کنند، بله اولیات زندگی را همه باید داشته باشند ولی بعضی از بایدها در 5 سال اول زندگی و برخی در 10یا 15 سال بعدی ایجاد می‌شود اگر بتوانیم توقعات و بایدها را به همه زندگی پخش کنیم، طبیعتا مسائل اقتصادی باعث طلاق نخواهد شد.
شکوری: این بایدها فقط در مادیات نیست، ما داریم دختر خانمی که فقط درس خوانده است و بایدهای همسرداری را نمی‌داند درحالی که والدین باید تربیت نقش همسر را آموزش دهند. متأسفانه گاهی دختر خانم‌ها را به گونه‌ای بار می‌آورند که حق خودشان را بگیرند، اینها همان نگاهی است که می‌گوییم باید عوض شود. در نتیجه دختر خانم در همان ابتدا با گارد، وارد زندگی می‌شود و از سوی دیگر پسر باید بداند که وقتی وارد زندگی می‌شود یک وظایفی را در قبال همسرش انجام دهد و بداند در اسلام برخی از وظایف بر دوش زن نیست اما این پسر چون این گونه تربیت شده بایدهایی در ذهنش است و از همسرش توقع انجام آن را دارد.
خیلی از طلاق‌ها به دلیل نداشتن فکرها و تربیت‌های نادرست است. می‌بینیم که مادر قناعت‌پیشه بوده ولی دخترش را حریص بار آورده است و می‌خواهد عقده‌گشایی کند و چیزهایی که خودش نداشته است را می‌خواهد فرزندش داشته باشد. در نتیجه هر دو طرف برای جنگ وارد زندگی می‌شوند.
جمشیدی: اصولی که مشاور باید رعایت کند، شرایط خاص خود را دارد، نکته دوم بحث فرهنگ‌سازی است و جا انداختن مشاوره دینی در خانواده‌ها است و نکته دیگر این است که فضای دینی در سه گام کمک میکند که استحکام خانواده‌ها بیشتر شودو توجه به ارزش‌ها و متعهد بودن به آنها نسخه‌ای است که باید رعایت شود.
** کودک‌همسری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شکوری: ازدواج کردن به فهم و شعور افراد برمی‌گردد.
جمشیدی:کودک‌همسری در دین نداریم، ولی نگاه دین به کلمه کودک در ازدواج مساوی با سن نیست. اینکه خود فرد چقدر هویت‌یافته باشد و از نظر عقلی به بلوغ رسیده باشد مهم است، شاید فردی به سن بلوغ رسیده باشد اما از نظر عقلی تکامل نیافته باشد. اما گاهی می‌بینیم فرد در سنین پایین است اما شعور زندگی کردن را دارد.
گاهی نیز در جامعه چیزی شایع می‌شود بدون اینکه از خودمان دلیلش را بپرسیم، آن را رواج می‌دهیم و با موج سروصدا جلو می‌رویم.
شکوری: خیلی از کسانی را هم می‌بینیم که 30 ساله هستند اما نمی‌توانند ازدواج کنند چون به آن بلوغ فکری نرسیده‌اند. پس به نوع تربیت و مسؤولیت‌پذیری فرد بستگی دارد.
گاهی نیز در جامعه چیزی شایع می‌شود بدون اینکه از خودمان دلیلش را بپرسیم، آن را رواج می‌دهیم و با موج سروصدا جلو می‌رویم. کودک‌همسری و اینکه اسلام می‌گوید دخترها در سن خاصی بهتر است ازدواج کنند، باید این توصیه تبیین شود و ببینیم به چه کسانی این امر توصیه شده است. در ضمن دین هم واجب نکرده بلکه توصیه کرده است و گاهی این توصیه را علم می‌کنیم در حالی که به واجبات توجهی نداریم. در جامعه باید تلاش کنیم عقل فعال شود چراکه تمام پیامبران آمده‌اند که عقل فعال شود.
جمشیدی: هر لحظه باید فرد انتخاب کند و شرایط حداقلی را باید هر فردی برای زندگی مشترک داشته باشد. در نتیجه بایدها و نبایدها باید تعریف شود. اگر این اتفاق افتاد بقیه موارد کم کم مدیریت می‌شود اما اگر هویت شکل نگیرد هم خود و هم طرف مقابل در هر سنی دچار مشکل می‌شود.
انتهای پیام /
ازدواج طلاق مشاوره اسلامی جوانان کودک همسری ازدواج سفید
