وقتی دارو مثل نقل و نبات مصرف می‌شود / سرانه مصرف دارو در ایران سه برابر استاندارد جهانی

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از بلاغ؛ یکی از موارد بسیار ضروری که با سلامت جاعه ارتباط مستقیم دارد و نیازمند اصلاح جدی است، مصرف بی‌حساب و کتاب دارو می‌باشد که بدلائل متعدد از جمله فرهنگ خوددرمانی و اعتقاد به مصرف دارو برای درمان سریعتر، همچنین همراه شدن برخی پزشکان با نظر بیماران در تجویز هرچه بیشتر دارو، مصرف انواع داروها در کشورمان رکوردار جهانی شده و باید برای این بیماری، درمان عاجلی را تجویز و نسخه آن را پیچید.

با نگاهی به آمار مصرف دارو در کشورمان و مقایسه آن با سایر کشورهای جهان متوجه می‌شویم که در اتفاقی عجیب حجم داروی عرضه شده در شبکه دارویی ایران با چین برابر شده است، دلایل این اتفاق و راهکار مدیریت آن از نگاه کارشناسان چیست؟. به گفته کارشناسان وزارت بهداشت افزایش مصرف دارو در کشور ناشی از عدم اطلاع مردم از اثرات نامطلوب مصرف بی رویه دارو است که بیشتر مردم از آن بی اطلاع اند و توجهی به هشدارها و خطرات غیرقابل جبران آن ندارند. به اعتقاد کارشناسان وزارت بهداشت، میانگین مصرف آنتی بیوتیک در کشور در مقایسه با میانگین آن در کشورهای اروپایی بیش از حد نیاز است که در بسیاری موارد ضرورتی به تجویز و مصرف آنتی بیوتیک وجود ندارد و بیمار می تواند با استراحت و دیگر مراقبت های دارویی بهبود یابد. بر این اساس استفاده از دارو باید آخرین مرحله درمان بیماری باشد اما متاسفانه برخی از پزشکان از همان ابتدا به تجویز دارو می اندیشند. خوددرمانی مشکل جدی مصرف دارو است نه خودمراقبتی خوددرمانی برای عده‌ای از افراد بدیهی‌ترین حق و مهارت در زندگی است؛ اینکه زبان بدنشان را می‌فهمند و می‌دانند الان به چند دانه قرص مسکن یا آنتی‌بیوتیک احتیاج دارند. آنها خوددرمانی را با خودمراقبتی اشتباه گرفته‌اند. سالانه هر ایرانی حدود 340عدد قرص مصرف می‌کند. در واقع از نظر مصرف سرانه دارو، ایران پس از چین دومین کشور پرمصرف دارو در جهان محسوبمی‌شود. خود درمانی به فرایندی می‌گویند که در آن فرد بدون اینکه اطلاعات اولیه از بیماری‌اش داشته باشد با دیدن نخستین نشانه‌ها اقدام به مصرف انواع داروها - از مسکن‌ها گرفته تا آنتی‌بیوتیک‌های متنوع - می‌کند یا نسخه‌های گیاهی بزرگ‌ترهای فامیل را عملی می‌کند درحالی‌که خود مراقبتی، دیدن نشانه‌های بیماری در بدن و اطلاع‌یابی از عوامل خطرساز محیطی است؛ در واقع خودمراقبتی نوعی مهارت زندگی است. بستری 20 درصد ازبیماران به‌دلیل مصرف خودسرانه دارو تحقیقات انجام شده درباره مصرف خودسرانه دارو در کشور نشان می‌دهد، 10 تا 15 درصد داروها در ایران بدون مشورت با پزشک مصرف می‌شوند که در این بین، داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک‌ها بیشترین میزان مصرف خودسرانه را تشکیل می‌دهند. از عوارض این پدیده می‌توان به بستری شدن 10 تا 20 درصد ازبیماران در مراکز درمانی به علت عوارض دارویی اشاره کرد. مصرف خودسرانه دارو میان باسوادها نکته قابل تامل این است که طبق بررسی‌های صورت گرفته خوددرمانی در گروه‌های باسواد از گروه‌های بی‌سواد بیشتر است، به علاوه در میان افراد باسواد کسانی که دارای تحصیلات متوسطه بوده‌اند به مراتب بیشتر از کسانی که از تحصیلات عالیه برخوردار بوده‌اند به خوددرمانی مبادرت ورزیده‌اند. سه داروی پرطرفدار میان ایرانی‌ها در میان داروهایی که به صورت خودسرانه مصرف می‌شود برخی داروها ازاقبال بیشتری برخوردارند. به گفته رسول خضری مصرف دارو در ایران از کشور چین با جمعیت نزدیک به 2 میلیارد نفر قابل مقایسه است. به گفته وی، آنتی بیوتیک‌ها در ایران مشتری زیاد دارد که سبب تاثیر منفی بر کلیه‌ها می‌شود که یکی از مهم‌ترین عوامل آمار بالای نارسایی و پیوند کلیه در ایران نیز مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌هاست وی در همین ارتباط می‌گوید: بعد از آنتی‌بیوتیک‌ها، مولتی ویتامین‌ها و مسکن‌ها در رتبه بعدی مصرف دارو در ایران جای دارند در همه جای دنیا داروهایی که در یک نسخه توسط پزشک نوشته می‌شود به بیش ازسه قلم نمی‌رسد ولی در کشور ما در یک نسخه دارویی ده‌ها قلم دارو دیده می‌شود. به اعتقاد او پزشکان این امر را به بیماران یادآوری نمی‌کنند. اگر یک ضرب و تقسیم ساده انجام بدهیم، می توان گفت داروی مصرفی در کشور ما 16 برابر میزانی است که به نسبت جمعیت‌مان باید مصرف شود. شاید این عدد کمی عجیب به نظر برسد، اما صحبت های مدیرعامل بیمه سلامت و نایب رئیس انجمن داروسازان کشور ماجرا را روشن می کند. نسخه های پزشکان و بازار قاچاق دارو «محمدمهدی ناصحی» مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران این اتفاق را ناشی از دو دلیل مهم دانست: بسیاری از پزشکان، بدون ملاحظه و بیش از میزان استاندارد دارو تجویز می کنند درحالی که تعداد اقلام دارویی در نسخه پزشک نباید به طور متوسط بیشتر از 2 یا 3 قلم دارویی باشد. بازار قاچاق دارو نیز در ایران بسیار گسترده است. داروهای گران قیمت به خصوص داروهای بیماران خاص با نرخ دولتی به بیماران فروخته می شود اما همان دارو دوباره به چرخه دارویی برمی گردد و بار دیگر با نرخ گران و آزاد به فرد دیگری داده می شود. ناصحی این را هم گفته است که: درباره میزان قاچاق دارو و عرضه آن در بازار آزاد آمار دقیقی نداریم اما میزان داروهایی که از این طریق از داروخانه‌ها خارج و دوباره در سیستم دارویی کشور به قیمت آزاد خرید و فروش می‌شود بسیار زیاد است و روابط ناسالم زیادی در بازار دارویی کشور وجود دارد. افزایش 35 درصدی آمار بازار دارو در 2 سال اخیر اما نکته قابل تامل، افزایش 35 درصدی میزان داروهای مصرفی در دو سال اخیر است که علامت سوال ما در این حوزه را پررنگ تر می کند. این که نسخه نویسی برخی پزشکان و همچنین نگهداری داروهای مازاد در خانه های همه ما، دو فرهنگ نادرست و نیازمند اصلاح است، واقعیتی است که سال هاست با آن مواجه‌ایم و تازگی ندارد. بنابراین شاید نتوان نقش آن ها را در افزایش آمار مصرف دارو طی دوسال اخیر پررنگ دانست. این که کرونا در این موضوع نقش داشته هم فقط یک حدس و گمان است که دکتر «سیدعلی فاطمی» نایب رئیس انجمن داروسازان ایران آن را نادرست می‌داند. رشد مصرف دارو جلوتر از رشد جمعیت فاطمی می‌گوید: اگرچه مقایسه ایران و چین در میزان مصرف دارو و یکسان دانستن آن را چندان دقیق و درست نمی داند، اما درباره میزان افزایش تبادل دارو در کشور نکات مهمی را مطرح می کند و می‌گوید: طبق آخرین آمار سازمان غذا و دارو، میزان هزینه پرداخت‌شده برای دارو در کشور در سال گذشته حدود 32 هزار میلیارد تومان بوده است که افزایش چشم‌گیری نسبت به سال های گذشته دارد. او می‌افزاید: در سال‌های 98 و 99 حجم داروی مصرفی در کشور حدود 30 تا 35 درصد نسبت به سال 97 افزایش یافته که هیچ تناسبی با میزان رشد جمعیت ندارد و مشخص است که این موضوع به بالا رفتن میزان مصرف بیماران ارتباطی ندارد. کرونا عامل کاهش مصرف آنتی بیوتیک‌ها  نایب رئیس انجمن داروسازان به حدس و گمان درباره نقش کرونا هم پاسخ می‌دهد و می گوید: برخلاف تصور رایج، واقعیت این است که شاید با آمدن کرونا مصرف برخی اقلام دارویی افزایش یافت اما در مقابل به دلیل استفاده مردم از ماسک و مواد ضدعفونی کننده، آمار مبتلایان به سرماخوردگی و آنفلوآنزا کاهش قابل‌توجهی یافت. به همین دلیل مصرف آنتی بیوتیک ها در کشور بسیار کاهش یافت و هنوز هم انبارهای کارخانه های تولیدکننده این داروها پر است و داروی مازاد دارند. رانت‌های ناشی از ارز دولتی فاطمی قاچاق دارو را عامل مهمی در افزایش آمار مصرف دارو در کشور می‌داند و می گوید: بالا رفتن این آمار به معنای زیاد شدن مصرف دارو در کشور نیست، بلکه به احتمال زیاد نشان دهنده قاچاق دارو به خارج از کشور است؛ چراکه خیلی افراد به دلیل داشتن رانت از فرصت تخصیص ارز 4200 تومانی به دارو سوءاستفاده و حجم زیادی دارو به کشورهای همسایه قاچاق می کنند تا به قیمت آزاد بفروشند که این کار آن‌ها به شکل کاذب آمار مصرف داروی کشور را بالا می برد. راهکار؛ نسخه نویسی الکترونیکی و افزایش تعهدات بیمه ها این که "برای مدیریت وضعیت نامطلوب موجود چه باید کرد؟" سوالی است که هم دکتر ناصحی و هم دکتر فاطمی به آن پاسخ داده اند. دکتر ناصحی می گوید: "تنها راه کنترل این بازار اجرای کامل طرح نسخه نویسی الکترونیک است تا داروهای گران قیمت و داروهای بیماران خاص بهتر کنترل شود و امکان قاچاق آن ها کاهش یابد. هم اکنون حدود 94 درصد داروخانه‌های کشور و درصد بالایی از مطب‌ها به سیستم نسخه پیچی الکترونیک مجهز هستند و بستر گسترش استفاده از آن مهیاست. البته هنوز دفترچه های کاغذی حذف نشده است تا مردم فعلا به مشکل برنخورند". پاسخ فاطمی به این سوال هم این است: "باید ارز 4200 تومانی دارو حذف شود اما شرطش این است که بتوانیم مدیریت مناسبی داشته باشیم تا با افزایش یافتن قیمت داروها، به مردم فشار اقتصادی وارد نشود. راه حل آن هم افزایش تعهدات سازمان‌های بیمه گر است تا خیال‌مان راحت باشد که این تفاوت قیمت از جیب مردم برداشته نخواهد شد". انتهای پیام /