پاسخ سوال‌های شرعی درباره «امامت»
پاسخ سوال‌های شرعی خود درباره «امامت» را در این گزارش بخوانید.
به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، پیامبر اکرم (ص) از ابتدای دوران رسالت به معرفی امام و وصی پس از وفات خود، اهتمام جدی داشت. فلسفه وجودی امام، نقل و حفظ دین اسلام، تبیین صحیح معارف دینی و هدایت انسان‌هاست؛ از این رو لازم است امام برای انجام بهتر وظایف خویش، دارای عصمت، علم خدادادی و ولایت از جانب خداوند باشد.
مصادف با فرارسیدن «عید غدیرخم»؛ عید امامت و ولایت وظیفه دانستیم به برخی سوال‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی یا در گوشه و کنار مجالس و منابر در مورد امامت مطرح میشود، بپردازیم.
این امر باعث شد موضوع سوال‌های شرعی شما پیرامون امامت را از حجت الاسلام والمسلمین مهدی آذری طوسی جویا شویم و نگاهی به فتوای مراجع تقلید عظام دراینباره داشته باشیم که در ادامه آن‌ها را می خوانید:
آیا از امامت در قرآن کریم ذکر و یا اشاره‌ای شده است؟
در مورد مسئله امامت در قرآن کریم آیات زیادی وارد شده است؛ هم الفاظ قرآن بر امامت دلالت دارد و هم تفسیر و تاویل قرآن این دلالت را نشان می‌دهد. به عنوان مثال در مورد لفظ امام خداوند در سوره بقره آیه 124 می‌فرماید: «واذ ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فأتمهن قال انی جاعلک للناس اماما قال ومن ذریتی قال لا ینال عهدی الظالمین»؛ (به خاطر آورید) هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود؛ و او به خوبی از عهده این آزمایش‌ها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من (نیز امامانی قرار بده!)» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمی‌رسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند)». غیر از این مورد موارد دیگری نیز یافت میشود.
اما در خصوص تفسیر «امام»؛ آیات متعددی در قرآن کریم داریم که به امامت دلالت دارد مانند آیه اطاعت؛ در مورد تاویل هم با مراجعه به تاریخ و روایات معتبر در کتاب‌های شیعه و سنی به راحتی می‌توان به جواب رسید.
آیا پذیرفتن ولایت فقیه مثل پذیرفتن ولایت اهل بیت الزامی است یا نه؟
اگر کسی به اصل واژه ولایت فقیه توجه کند درمی یابد که این کلمه چیزی جز همان ولایت اهل بیت (ع) نیست؛ زیرا فقیه کسی است که احادیث اهل بیت (ع) را نقل کند و بر اساس روایات آنان تصمیم بگیرد.
آیا امامان به علم غیب مسلط بوده اند و از وقایع آینده و عواقب اعمال مطلع بوده اند؟
بر اساس روایات ما چند نوع علم داریم. امامان نیز هر زمانی که مشیت الهی بود علم پیدا می‌کردند وگرنه علم حاصل نمی‌شد. حضرت امام رضا (ع) با وجود اینکه از محتویات جام زهر با خبر بود چرا آن را با اختیار سر کشیدند و از خوردن آن امتناع نورزیدند؟
ایشان که عاقبت کار را می‌دانستند پس چرا مقاومت نکردند تا مظلومیت خود به شیعیان خویش نشان دهند؟
به سوال قبل رجوع شود. البته به این نکته باید توجه داشت که علم امامت فراتر از این تصمیم گیری‌های عادیست که ما برای حفظ جان انجام می‌دهیم. گاهی بخاطر مصلحت، حفظ اسلام یا موارد دیگری کاری می‌کنند که عقل ناقص ما قابلیت درک آن را ندارد.
لطفا توضیح مختصری درمورد ولایت تکوینیه بفرمایید؟
ولایت تکوینی یعنی مسلط شدن بر جهان هستی و سرپرستی موجودات جهان و عهده گرفتن تدبیر امر آن‌هاست.این ولایت مخصوص خداوند متعال است. او هر گونه تصرف و تدبیر در هر موجودی و هر رقمی برایش فراهم و ممکن است در مرتبه بعد، خداوند به هر فرد که بخواهد ببخشد. البته ولایت تکوینی اشخاص، در طول ولایت تکوینی خداوند است و به اذن خداوند در عالم هستی تصرف دارند.
«امامت» از نظر آیت الله خامنه‌ای
آیا ولی فقیه ولایتی دارد که بر اساس آن بتواند احکام دینی را به هر دلیلی مانند مصلحت عمومی، نسخ نماید؟
بعد از وفات پیامبر اکرم (ص) امکان نسخ احکام دین اسلام وجود ندارد، تغییر موضوع یا پیدایش حالت ضرورت و اضطرار یا وجود مانع موقتی برای اجرای حکم، نسخ محسوب نمی شود.
آیا اوامر، ولی فقیه برای همه مسلمانان الزام آور است یا فقط مقلدین او ملزم به اطاعت هستند؟ آیا بر کسی که مقلد مرجعی است که اعتقاد به ولایت مطلقه فقیه ندارد، اطاعت از ولی فقیه واجب است یا خیر؟
بر اساس مذهب شیعه همه مسلمانان باید از اوامر ولایی ولی فقیه اطاعت نموده و تسلیم امر و نهی او باشند، و این حکم شامل فقهای عظام هم میشود، چه رسد به مقلدین آنان. به نظر ما التزام به ولایت فقیه قابل تفکیک از التزام به اسلام و ولایت ائمه معصومین (علیهم‌السلام) نیست.
بیشتر بخوانید
آیا ولایت فقیه یک مسئله تقلیدی است یا اعتقادی؟ و کسی که به آن اعتقاد ندارد چه حکمی دارد؟
ولایت فقیه از شئون ولایت و امامت است که از اصول مذهب است. با این تفاوت که احکام مربوط به ولایت فقیه مانند سایر احکام فقهی از ادله شرعی استنباط میشوند و کسی که به نظر خود بر اساس استدلال و برهان به عدم پذیرش ولایت فقیه رسیده، معذور است.
آیا اطاعت از دستورات نماینده، ولی فقیه در مواردی که داخل در قلمرو نمایندگی اوست، واجب است؟
اگر دستورات خود را بر اساس قلمرو صلاحیت و اختیاراتی که از طرف ولی فقیه به او واگذار شده است، صادر کرده باشد، مخالفت با آن‌ها جایز نیست.
آیا از امامت در قرآن کریم ذکر و یا اشاره‌ای شده است؟
آیه تبلیغ: «یا أیها الرسول بلغ ما أنزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس ان الله لا یهدی القوم الکافرین.» «ای پیامبر آنچه را از سوی پروردگارت نازل شده است به طور کامل (به مردم) برسان، و اگر نکنی رسالت او را انجام نداده‌ای، و خداوند تو را از (خطر‌های احتمالی) مردم نگاه می‌دارد، و خداوند جمعیت کافران لجوج را هدایت نمی‌کند.»
آیه ولایت: «انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلا و یؤتون الزکا و هم راکعون»؛ ولی و سرپرست و رهبر شما تنها خداست و پیامبران او و آن‌ها که ایمان آورده اند و نماز را بر پا میدارند و در حال رکوع زکات می‌پردازند.
آیه اولی الامر: «یا أیها الذین آمنوا أطیعوا الله و أطیعوا الرسول و أولی الأمر منکم»؛ای کسانی که ایمان آورده اید اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول خدا (ص) و اولی الامر از خودتان را.
آیا پذیرفتن ولایت فقیه مانند پذیرفتن ولایت اهل بیت (ع) الزامی است یا خیر؟
ولایت فقیه عبارت است از حکومت فقیه عادل و دین شناس، حکم شرعی تعبدی است که مورد تأیید عقل نیز است و در تعیین مصداق آن روش عقلایی وجود دارد که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان شده است. عدم اعتقاد به ولایت مطلقه فقیه، اعم از این که بر اثر اجتهاد باشد یا تقلید، در عصر غیبت حضرت حجت (ارواحنا فداه) موجب ارتداد و خروج از دین اسلام نمیشود.
«امامت» از نظرآیت الله مکارم شیرازی
در مورد تعریف «امامت»، اختلاف نظر زیادی وجود دارد که باید هم داشته باشد، چرا که امامت از نظر گروهی (شیعه و پیروان مکتب اهلبیت (علیهم السلام) از اصول دین و ریشه های اعتقادی است، در حالی که از نظر گروه دیگر (اهل سنت) جزء فروع دین و دستورات عملی محسوب می شود.
بدیهی است این دو گروه به مسئله «امامت» یکسان نمی‌نگرند و طبیعی است که تعریف واحدی نیز ندارند. به همین دلیل می بینیم یک دانشمند سنی امامت را چنین تعریف می‌کند: «الامام رئاس عام فی امور الدین و الدنیا، خلاف عن النبی (ص)»: «امامت ریاست و سرپرستی عمومی در امور دین و دنیا به عنوان جانشینی از پیامبر اسلام (ص) است».
مطابق این تعریف، «امامت» یک مسئولیت ظاهری در حد ریاست حکومت است، منتها حکومتی که شکل دینی دارد و عنوان جانشینی پیامبر (ص) (جانشینی و نیابت در امر حکومت) را به خود گرفته است و طبعا چنین امامی می تواند ازسوی مردم برگزیده شود.
بعضی نیز «امامت» را به معنی جانشینی یک شخص از پیامبر (ص) در برپا داشتن احکام شرع و پاسداری از حوزه دین بطوری که اطاعت او بر همه امت واجب باشد دانسته اند.
این تعریف تفاوت چندانی با تعریف اول ندارد و همان مفهوم و محتوا، و همان آثار را در بر دارد.
ابن خلدون در مقدمه معروفش بر تاریخ، نیز همین معنی را دنبال کرده است، شیخ مفید در «اوائل المقالات» در بحث عصمت چنین می گوید: «ان الائم القائمین مقام الانبیاء فی تنفیذ الاحکام و اقام الحدود و حفظ الشرایع و تأدیب الانام معصومون کعصم الانبیاء»: «امامانی که جانشینان پیامبران در اجرای احکام و اقامه حدود و حفظ شریعت و تربیت مردم هستند معصوم (از گناه و خطا) هستند، همچون معصوم بودن انبیاء»
مطابق این تعریف که با اعتقاد پیروان مکتب اهل بیت هماهنگ است امامت چیزی فراتر از ریاست و حکومت بر مردم است؛ تمام وظایف انبیاء بجز دریافت وحی و آنچه شبیه آن است، برای امامان ثابت است و به همین دلیل شرط عصمت که در انبیاء است در امام نیز هست. (دقت کنید).
از این رو در شرح احقاق الحق، امامت در نزد شیعه چنین تعریف شده «هی منصب الهی حائز لجمیع الشؤون الکریم و الفضائل الا النبو و ما یلازم تلک المرتب السامی»: «امامت یک منصف الهی و خدادای است که تمام شئون والا و فضایل را در بر دارد جز نبوت و آنچه لازمه آن است».
براساس این گزارش، امام از سوی خداوند و به وسیله پیامبر (ص) تعیین می شود و همان فضایل و امتیازات پیامبر (ص) را (جز مقام نبوت) دارد و کار او منحصر به حکومت دینی نیست. به همین دلیل اعتقاد به امامت جزئی از اصول دین محسوب می شود، نه یکی از فروع دین و وظایف عملی.
انتهای پیام /