پروژه الکاظمی در فاز نهایی؟

مذاکراتی که قرار است دور ششم آن به میزبانی بغداد و با دستور کار دیپلماتیک معطوف به بازگشایی احتمالی سفارتخانه‌ها برگزار شود. در همین ارتباط، خبرگزاری dpa آلمان به نقل از منابع آگاه خبر داد که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان، یکشنبه 3 ژوئیه در جده میزبان نخست وزیر عراق خواهد بود. یک منبع آگاه با اعلام این خبر، به این خبرگزاری گفته که الکاظمی نتایج سفر اخیر خود به ایران و موضع ایران نسبت به مذاکرات با عربستان را که مقدمه‌ای برای بالا بردن سطح این مذاکرات و حل اختلافات میان دو کشور و در نهایت بازگشت کامل روابط دیپلماتیک میان دو کشور است، با مقامات سعودی در میان خواهد گذاشت. این منبع آگاه افزود: تهران با خواسته‌های عربستان درباره پرونده عربستان موافقت کرده است و الکاظمی نتایج مذاکرات خود با مقامات ایران را با ولیعهد عربستان در میان خواهد گذاشت.

این منبع که خواستار عدم فاش شدن نامش شده است در ادامه مدعی شد پاسخ تهران به مطالبات عربستان و در رأس آنها پایان دادن به آنچه دخالت در امور داخلی کشورهای عربی و همچنین پایان دادن به تشکیل نیروهای نیابتی در این کشورها که ثبات و امنیت منطقه را تهدید می‌کند، عنوان شده و همچنین اثبات عملی این امر می‌تواند روابط درست و سالم و مبتنی بر احترام متقابل را که به سود ملت‌های منطقه است ایجاد کند. نخست‌وزیر عراق روز شنبه هفته گذشته به عربستان و سپس به ایران سفر کرد و پیگیری روابط تهران و ریاض از مهم‌ترین اهداف این سفر اعلام شد.

پیش از این نیز یک منبع دولتی عراقی در گفت‌وگو با روسیا‌الیوم اعلام کرد بغداد میزبان نشستی میان دیپلمات‌های ایرانی و سعودی خواهد بود. این منبع تاکید کرد: پیش از این پنج دور مذاکرات میان تهران و ریاض در بغداد انجام شد که همه آنها در سطح امنیتی و اطلاعاتی بود، اما دور جدید در سطح دیپلماتیک خواهد بود. وزیر خارجه عراق نیز با اعلام مساعدت برای پیگیری مسائل باقی‌مانده مرتبط با سفر حج امسال، بر آمادگی دولت عراق برای فراهم کردن زمینه‌های لازم در شروع مذاکرات سیاسی بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان در بغداد تاکید و ابراز امیدواری کرد این گفت‌وگوها منجر به تحولات مثبت در ازسرگیری روابط فی‌مابین دو کشور مهم در منطقه شود. وزیر خارجه ایران هم اواخر خرداد گفت در چارچوب توافق های صورت گرفته با سعودی، قرار است «تبادل هیات های فنی برای بازدید از سفارتخانه» انجام شود و مقدمات آن «در حال انجام است». حسین امیرعبداللهیان همچنین گفت که از بازگشت «روابط دیپلماتیک عربستان و ایران به حالت طبیعی» و بازگشایی سفارتخانه‌ها استقبال می‌کند.

یمن موضوع انتقال پیام

یکی از مهم‌ترین دستورکارهای مذاکرات ایران و عربستان سعودی در طول پنج دور گذشته، بحران یمن بوده است که برای عربستان سعودی تبدیل به یک مساله حیاتی شده؛ به‌ویژه با توجه به نقشی که ریاض برای خود در شبه جزیره عربی و به‌ویژه در همسایگی با یمن قائل است. پیش‌تر و در جریان دور سوم مذاکرات دو کشور، برخی منابع خبر دادند که مساله یمن تبدیل به یکی از چالش‌های گفت‌وگوها شده و ریاض از تهران خواسته ابتدا باید بر سر یمن امتیاز دهد تا بعد از آن عربستان نسبت به از سرگیری روابط دوجانبه با ایران که اولویت تهران در این گفت‌وگوهاست، امتیاز دهد.

در تازه ترین ارزیابی رسانه‌ها از موضوع یمن در مذاکرات ایران و عربستان سایت قطری میدل‌ایست‌آی روز دوشنبه 6 تیر در گزارشی به نقل از منابع آگاه نوشت: در ماه ژوئن توافق آتش‌بس بین حوثی‌ها و شورای ریاستی ریاست‌جمهوری به رهبری رشاد العلیمی تمدید شد. اما پس از ادامه عملیات نظامی حوثی‌ها در اطراف شهر مأرب در مرکز یمن و شهرهای مجاور آن، ائتلاف مدعی نقض آتش‌بس شد. این موضوع باعث شده تا منابع میدل‌ایست‌آی از شرط عربستان برای ادامه مذاکرات با ایران خبر دهند. سعودی ها تهدید کردند که اگر حوثی ها «پاسخ مثبت ندهند»، از نشست خود با ایرانی ها در بغداد خارج می‌شوند که منجر به سفر الکاظمی به تهران شد.

میدل‌ایست‌آی می‌نویسد: عربستان سعودی تهدید کرد که دور بعدی مذاکرات بین هیات های سعودی و ایران را که از ماه‌ها پیش برای رسیدگی به مسائل منطقه ای در بغداد برگزار می‌شود، تحریم خواهد کرد. در آن مقطع، مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق که به عنوان میانجی در مذاکرات عربستان و ایران عمل کرده است، به هر دو کشور سفر کرد و روز یکشنبه موضوع را با ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در میان گذاشت.

الکاظمی پس از دیدار با ابراهیم رئیسی در تهران، در یک نشست خبری مشترک با او گفت: «ما توافق کردیم از آتش بس در یمن و منطقه حمایت کنیم و توافق کردیم که بر چالش های امنیتی غذایی در منطقه غلبه کنیم و همکاری های دوجانبه میان عراق و ایران را تقویت کنیم.»

همزمان خبرگزاری جمهوری اسلامی گزارش داد که رئیسی در این نشست گفت: «بدون تردید ادامه این جنگ را بی‌حاصل می دانیم و معتقدیم جز رنج به مردم حاصل دیگری ندارد و هرچه زودتر باید این جنگ خاتمه یابد و آتش‌بس می‌تواند گامی باشد در حل مسائل یمن و گفت‌وگو‌هایی که بین یمنی ها صورت خواهد گرفت.» فارغ از صحت و سقم منابع ادعایی میدل‌ایست‌آی ، اما باید گفت به دلیل اهمیت یمن در مذاکرات ایران و عربستان سعودی، محتمل است که مهم‌ترین دستورکار نخست وزیر عراق در سفر دوباره به عربستان انتقال پیام آن‌هم درباره یمن باشد. با این حال باید دید نظر ایران در مذاکرات الکاظمی و رئیسی درباره یمن چه بوده و از آن مهم‌تر ریاض چه برداشتی از آن خواهد داشت که خروجی این مساله می‌تواند خود را در بازه زمانی شکل‌گیری دور ششم گفت‌وگوها و از آن مهم‌تر پیشرفت در روند گفت‌وگوها منعکس سازد.