پیک دوساله تورم
طبق اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه به نقطه تیر ماه از 41 درصد گذشت که از خرداد ماه 1402 تاکنون بی‌سابقه است. نرخ تورم ماهانه تیر ماه نیز با 0.2 واحد درصد افزایش نسبت به ماه قبل، 3.5 درصد ثبت شد. همچون خرداد ماه، گروه خوراکی‌ها بیشترین اثرگذاری را در نرخ تورم تیر ماه داشته است. تورم تیر ماه و به‌خصوص تورم اقلام خوراکی گویای اثر جنگ تحمیلی 12روزه بر اقتصاد است.
سلیل صبیحان: بررسی روند تورم نقطه به نقطه نشان می‌دهد این شاخص از دی ماه سال گذشته تاکنون، به استثنای یک ماه در مسیر صعودی قرار دارد. به عقیده کارشناسان شاید بتوان جنگ را تسریع کننده روند افزایشی تورم دانست ولی تورم کشور با تکیه بر متغیرهای بلندمدت نیز، در مسیر افزایش است. به عبارتی، افزایش و رکورد زنی تورم در تیر ماه را نمی‌توان تنها معلول درگیری کشور با جنگ تحمیلی 12 روزه دانست، چرا که این روند از 5 ماه پیش از جنگ آغاز شده بوده است.
به نظر می‌رسد در سال جاری هم عوامل ساختاری و هم عوامل سیاسی و غیر ساختاری در روند افزایش تورم موثر هستند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با توجه به شرایط سیاسی، شرایط بنگاه‌های اقتصادی، وضعیت کسری بودجه دولت و رشد نقدینگی، احتمال دارد تا پایان سال نرخ تورم در روند ملایم صعودی قرار داشته باشد. تورم اولین ماه تابستان را می‌توان اولین آمار تورمی دانست که به خوبی بازگو کننده اثرات جنگ باشد. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، تورم نقطه به نقطه در پایان تیر ماه با ثبت نرخ 41.2 درصد، به بیشترین سطح از خرداد ماه 1402 رسیده است.
با وجود این که جنگ در روزهای ابتدایی تیر ماه به پایان رسید ولی تا حدودی می‌توان اثرات جنگ بر سفره خانوار ایرانی را در نرخ اعلام شده برای تورم تیرماه مشاهده کرد. نرخ نقطه به نقطه کل کشور در تیر ماه با 1.8 واحد درصد نسبت به خرداد ماه که ماه شروع جنگ بود، افزایش داشته است. این در حالی است که ستاد تنظیم بازار در تیرماه طرحی مبنی بر بازگشت قیمت‌ها به سطح پیش از جنگ مصوب کرد و معاون اول رئیس‌جمهور این مصوبه را لازم‌الاجرا اعلام کرد. «دنیای اقتصاد» پیش از این در گزارشی با عنوان «تحریف بازار با تنظیم قیمت» اشاره کرده بود که تکیه بر قیمت‌گذاری دستوری تنها منجر به اختلال در اقتصاد، کاهش تولید، شکل‌گیری رانت و تحریف متغیرهای کلیدی بازار می‌شود و در مهار تورم ناکام خواهد ماند.
جزئیات آمار تورم
تفاوت نرخ تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها بین دو ماه خرداد و تیر بسیار چشم‌گیر‌تر از تفاوت تورم کل است. در سومین ماه بهار نرخ تورم نقطه‌ای کالاهای خوراکی 42.3 درصد ثبت شده بود که این رقم در تیر ماه با 5 واحد درصد افزایش به 47.3 درصد رسیده است. نرخ تورم ماهانه نیز در اولین ماه تابستان معادل 3.5 درصد ثبت شده که نسبت به خرداد ماه افزایش 0.2 واحد درصدی داشته است. نرخ تورم ماهانه خوراکی‌ها در خرداد ماه 4.9 درصد ثبت شده بود که در تیر ماه به 5.1 درصد رسید. بر این اساس در مورد تورم ماهانه هر دو ماه خرداد و تیر می‌توان به فاصله 1.6 واحد درصدی تورم ماهانه خوراکی‌ها با تورم ماهانه کل اشاره کرد.
با وجود این که طی سه‌ماه اخیر (اردیبهشت، خرداد و تیر)، هم تورم نقطه‌ای و هم تورم ماهانه در مسیر صعودی قرار داشتند، به نظر می‌رسد تورم گروه خوراکی‌ها بیش از سایر گروه‌های کالایی تحت‌تاثیر جنگ قرار گرفته است. این موضوع منعکس کننده افزایش تمایل خانوارها به خرید خوراکی‌های اساسی در شرایط بحرانی است. بررسی عملکرد ثبت شده در سوپراپلیکیشن‌های خرید آنلاین نیز گویای تغییر مصرف کالاهای خوراکی در دوران جنگ است. بر اساس گزارش دو اپلیکیشن خرید بزرگ، تمایل شهروندان به سمت محصولات خوراکی با ماندگاری بالاتر و قابلیت ذخیره‌سازی افزایش یافته است. در نقطه مقابل، کالاهایی که نیازمند نگهداری خاص بودند یا غیرضروری بودند، در روزهای جنگ با افت تقاضا مواجه شدند.
تغییر الگو خرید کالاهای خوراکی نه تنها در اولویت‌های خرید خانوار دیده می‌شود بلکه در روزهای جنگ حجم سبد خرید نیز افزایش داشته است. بر اساس گزارش‌های اعلام شده در روزهای جنگ، حجم سبد خرید روزانه ثبت شده برای کالاهای خوراکی در شهر‌های درگیر دو برابر قبل از دوران جنگ بوده است.
82 درصد تورم نقطه‌ای نان و غلات
رشد تقاضای خوراکی‌ها در دوران جنگ، در آمارهای تورمی تیر ماه به روشنی دیده می‌شود به طوری که تورم ماهانه تیر ماه برای گروه کالایی نان و غلات 16.6 درصد ثبت شده است. همچنین تورم نقطه به نقطه این گروه کالایی در تیر ماه به حدود 82 درصد رسیده است. گروه نان و غلات دارای ضریب اهمیت 6.4 در سبد مصرفی خانوار است که رقم بزرگی در اقلام خوراکی محسوب می‌شود. به عبارت دیگر اگر اقلام مصرفی یک خانوار ایرانی در ماه، 100 واحد در نظر گرفته شود، به طور متوسط 6.4 واحد از کل مصرف به نان و غلات اختصاص دارد. ضریب اهمیت کالاهای خوراکی برای دهک‌های مختلف درآمدی متفاوت است به طوری که این ضریب برای دهک یک بیش از 42 درصد و برای دهک ده کمتر از 22 درصد برآورد شده است. همچنین محاسبات «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد حدود یک‌سوم تورم ماهانه کل، در تیر ماه به افزایش قیمت‌های گروه نان و غلات مربوط است.
در کنار تورم نقطه به نقطه و ماهانه ثبت شده برای اقلام خوراکی، در تیر ماه تورم گروه‌های کالایی بهداشت و درمان و مبلمان و لوازم خانگی نیز در صدر قرار داشتند. تورم ماهانه تیرماه برای گروه کالایی مبلمان و لوازم خانگی 4.3 درصد ثبت شده که به صورت نسبی تورم ماهانه بالایی محسوب می‌شود. تورم نقطه به نقطه برای این گروه کالایی 43.5 درصد بوده است. در تیر ماه تورم ماهانه و نقطه‌ای گروه بهداشت و درمان نیز 2.9 و 45 درصد گزارش شده است.
شاخص‌های پولی از تورم چه می‌گویند؟
براساس آخرین گزارش بانک مرکزی، نرخ رشد نقدینگی در پایان سال گذشته به 29.1 درصد رسید که بیشترین مقدار22 ماهه منتهی به اسفند 1403 بوده است. به عبارت دیگر رشد نقدینگی در اسفند 1403 از محدوده هدف‌گذاری‌شده 25 درصدی فراتر رفته است. براساس آخرین آمار، رشد نقطه به نقطه پول که به تعبیری نمایان گر انتظارات تورمی است، با طی کردن سریع مسیر افزایشی، در پایان سال گذشته 37.5 درصد ثبت شد در نتیجه در پایان سال قبل، این جزء از نقدینگی مسیر افزایشی را طی کرده است. از طرفی طی جنگ تحمیلی 12 روزه دولت و بانک مرکزی برای کاهش اثرات جنگ سیاست‌های حمایتی وضع کردند که به نظر می‌رسد احتمالا در چند ماه آتی اثر خود را به صورت فشار افزایشی بر پایه پولی نشان دهد. بنابر این از وضعیت شاخص‌های پولی در کنار روند چند ماهه صعودی تورم، کارشناسان بر این باورند می‌توان انتظار داشت تا پایان سال نرخ تورم در روند صعودی ملایم باقی بماند.
