چالش‌ها و الزامات HSE در پروژه‌ها و طرح‌های صنعت نفت
تهران - ایرنا - از اهداف عمده مدیریت HSE در وزارت نفت باید به مواردی همچون ایجاد و توسعه نظام جامع مدیریت HSE، اجرای کارآمد و اثربخش مطالعات شناسایی خطرات، ارزیابی ریسک‌ها و مدیریت آنها، تبیین مسوولیت‌ها و اختیارات اجرایی و متعادل‌سازی منابع مشتمل بر نیروی انسانی، تجهیزات و فعالیت‌های تولیدی اشاره کرد.
رسالت اداره کل HSE وزارت نفت صیانت از کارکنان و عموم جامعه، حفاظت از محیط زیست و پاسداری از دارایی‌ها و اعتبار سازمان است. به نحوی که ایجاد محیط‌های کاری ایمن، سالم و بدون حادثه، کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی و کنترل مواجهه کارکنان با عوامل زیان‌آور شغلی صورت پذیرد.
درپایان دهه هفتاد و همزمان با جهش آغازشده در صنعت نفت، ضرورت استفاده از علوم نوین در مدیریت سیستماتیک خطرات ناشی از این صنعت، مدیران ارشد را بر آن داشت تا ماموریت ویژهای جهت بررسی سیستم‌های مدیریتی موجود در سطح بین‌المللی و انتخاب بهترین الگو برای اجرا در صنعت نفت کشور را تعریف کندکه نهایتا پس از بررسیهای به‌عمل‌آمده، سیستم مدیریت HSE به عنوان الگوی مناسب در صنعت نفت شناسایی و معرفی شد.
از اهداف عمده مدیریت HSE در وزارت نفت باید به مواردی همچون ایجاد و توسعه نظام جامع و یکپارچه مدیریت HSE، اجرای کارآمد و اثربخش مطالعات شناسایی خطرات، ارزیابی ریسک‌ها و مدیریت آنها، تبیین مسوولیت‌ها و اختیارات اجرایی و متعادل‌سازی منابع مشتمل بر نیروی انسانی، تجهیزات و فعالیت‌های تولیدی ونهادینه‌سازی نظام اجرایی مدیریت HSE پیمانکاران اشاره نمود.
نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE-MS)، یک ابزار مدیریتی موثر برای کنترل و بهبود عملکرد در سازمان‌ها است که با ایجاد بستر فرهنگی خلاق و نگرشی نو و نظام‌مند به تبیین اثرات متقابل بهداشت، ایمنی و محیطزیست می‌پردازد و از این طریق خطرات و چالش‌ها را به طور منظم و ساختاری مورد ارزیابی و کنترل قرار داده و روش‌های پیشگیرانه ارائه و گزارش می‌شود.
در این نظام مدیریتی ضوابط و الزامات در تمامی فعالیت‌های صنعت نفت از اکتشاف، حفاری و تولید نفت و گاز تا تولید و انتقال محصولات و توزیع آنها نقش تعیین کننده و جایگاه ویژهای داشته و مراعات آنها لازم و اجتناب‌ناپذیر است. به عبارتی در تمامی پروژه‌ها و طرح‌های صنعت نفت و در تمامی مراحل چرخه عمر یک پروژه از زمان طراحی مفهومی، مطالعات مهندسی، ساخت، بهره‌برداری و برچیدن رعایت الزامات و استانداردها بسیار حائز اهمیت می‌باشند.
در زمان بکارگیری الزامات و استانداردها در پروژه‌ها بعضاً چالش‌ها و مشکلاتی ناخواسته‌ای روبرو می‌شویم که ذیلا" به برخی از آنها و راهکارهای برون رفت در بخش‌های ایمنی، بهداشت و محیط زیست اشاره می‌نماید.
ایمنی:
لزوم تداوم تبعیت از ضوابط و الزامات ایمنی وزارت نفت در برون‌سپاری فعالیت‌های تولیدی و توسعه‌ای صنعت نفت به بخش خصوصی و نتایج حاصل از بررسی عمده حوادث شغلی و فرایندی، مبین ضرورت‌ها و الزامات مقوله تنظیم‌گری در این بخش باهدف حفظ انتظام و انسجام در استقرار سیستم مدیریت HSE و ضمانت‌های اجرایی لازم بر رعایت ضوابط و موازین ایمنی در شرکت‌های واگذار شده به بخش غیردولتی است.
در این راستا موضوع استانداردسازی و ایجاد سازوکار علمی و تخصصی از طریق تدوین و استفاده از استانداردهای ملی برجسته‌تر می‌شود. لذا وفق برنامه‌های استراتژیک تدوین شده و عطف به آیین‌نامه نظام استانداردسازی در صنعت نفت، شناسایی و احصاء فهرست کلی استانداردهای مورد نیاز و تدوین و ارائه آنها به صورت استاندارد ملی بر اساس آخرین ویرایش استانداردهای بین‌المللی مرتبط و به‌روزرسانی استانداردهای IPS موجود در حوزه HSEدر دستور کار اداره کل بهداشت، ایمنی و محیط زیست قرار گرفت و پس از برگزاری جلسات تخصصی، نهایتاً 32 عنوان استاندارد در حوزه HSE در کمیته‌های برنامه‌ریزی سازمان ملی استاندارد مصوب شد که توسط دبیران منتخب، تدوین و در مراحل برگزاری کمیسیون‌های نهایی، ویراستاری فنی و ساختاری و طرح در اجلاسیه‌های ملی سازمان ملی استاندارد است.
بهداشت:
با توجه به نیازسنجی‌های انجام شده، جهت اقدامات رو به بهبود، برنامه‌های اساسی ذیل در دستورکار اداره کل HSE و بخش‌های بهداشت در سطح صنعت نفت قرار گرفته که بدیهی است اجرای آنها در همسویی با الزامات، بسیار مثمر ثمر خواهد بود.
تدوین نخستین برنامه جامع در حوزه مهندسی بهداشت: ضرورت بهره برداری موثر از توانمندیهای مهندسی بهداشت در صنعت نفت، معاونت بهداشت صنعتی را بر آن داشت تا پس از بررسیهای سیستماتیک مبتنی بر «سامانه مدیریت عملکرد مهندسی بهداشت» و شناسایی وضعیت موجود (سیستم‌ها، الزامات و استانداردهای مرتبط)، برنامه استراتژیک خود را برای اقدامات آینده در جهت توسعه مهندسی بهداشت ترسیم نماید. تدوین این برنامه، مستلزم اطلاعات به روز و نگاهی آینده‌نگر است که اهداف کلان، راهبردها و سیاست‌های مهندسی بهداشت صنعت نفت را تعریف می نماید. همچنین در تدوین برنامه 4 ساله (1401 - 1404)، نحوه تدوین اهداف خرد، برنامه‌های عملیاتی، وظایف اجرایی و مسئولیت‌ها که به تبع آن سلامت کارکنان و افزایش تولید صنعت را در پی خواهد داشت، تبیین می‌شود.
برنامه اقدامات کنترل موثر مواجهات: لازم است اجرای اقدامات کنترلی موثر مبتنی بر مطالعات هزینه - فایده انجام شود تا ضمن اجرای برنامه، کاهش هزینه‌های تحمیل شده بر صنعت نفت را نیز به دنبال داشته باشد. تدوین راهنمای محاسباتی هزینه - فایده اقدامات کنترلی گامی جدید در این ارتباط است. همچنین در این راستا و بر اساس اصل دانش بنیان، کارگروه های تخصصی با عناوین "اقتصاد بهداشت، ارزیابی ریسک‌های بهداشتی، عوامل زیان‌آور فیزیکی و شیمیایی و ارگونومی" ایجاد که در این میان کارگروه اقتصاد بهداشت به عنوان یک هدف مهم، فعالیت خود را آغاز نموده است.
محیط زیست:
در دهه‌های گذشته، پروژه های صنعت نفت در مسیر توسعه همه جانبه کشور نقش حیاتی ایفا کرده است و نگاه اولویت دار به احداث و بهره‌برداری از طرح‌های نفت، گاز و پتروشیمی در آینده نیز، مهمترین بخش‌های اسناد بالادستی و برنامه‌های توسعه کشور را تشکیل می‌دهد. از طرفی، کنترل و مدیریت اثرات مهم محیطزیستی این طرح‌ها نیز در راستای دستیابی به توسعه پایدار، الزامی است.
تجربیات گذشته نشان داده است که تقابل ضرورت اجرای طرح‌های صنعت نفت و اثرات مهم محیطزیستی، یک چالش جدی بوده که با افزایش آگاهی‌های محیطزیستی در بین تصمیم‌گیران و ذینفعان، اهمیت بیشتری خواهد یافت. لذا ضرورت مدیریت محیطزیستی طرح‌های صنعت نفت که بدون استفاده حداکثری از توان کارشناسی و تعهد مدیریتی امکان‌پذیر نیست. از این رو تلاش مجموعه ذینفعان از قبیل سازمان حفاظت محیطزیست، وزارت نفت، جوامع محلی، نهادهای دانشی و بخش خصوصی را می طلبد تا با هم اندیشی و تعامل مستمر بتوانند بر این چالش فائق آیند. در این راستا، مهمترین راهکارها عبارتند از:
وضع و اصلاح ضوابط، مقررات و قوانین محیطزیستی از طریق فرآیند صحیح تصمیم‌گیری (مشورتی و مشارکتی، شفاف، پاسخگو، مسوولانه و با رویکرد توسعه پایدار) مانند اصلاح فرآیند ارزیابی محیطزیستی طرح‌های توسعه‌ای کشور.
تعهد و نظارت بر حسن اجرای الزامات توسعه پایدار در طرح‌های صنعت نفت توسط کارفرمایان و مجریان طرح‌ها (مانند توجه و تعهد به مسوولیت‌های اجتماعی و رضایت جوامع ذینفع).
اجرای مقررات محیطزیستی موجود با برنامه‌ریزی صحیح و تامین منابع لازم (مانند مصوبه هیات وزیران برای کاهش آلودگی محیطزیستی مناطق ویژه)
سرمایه‌گذاری صنعت نفت در راستای کاهش گازهای ارسالی به مشعل در میادین نفتی و تاسیسات متمرکز پالایشی
طرح‌های جمع‌آوری و بازیافت گازهای همراه نفت در مناطق نفت‌خیز
توسعه و نگهداشت فضای سبز مطابق با قوانین مصوب در محدوده و فضای داخل و اطراف تاسیسات نفتی