چاه‌هایی که حیات دشت قلعه‌تل خوزستان را هدف گرفته‌اند
اهواز - ایرنا - دشت قلعه‌تل که سالهاست با مشکل افت سطح سفره‌های آب زیرزمینی مواجه‌است، با کشت محصولات آب‌بر مانند هندوانه و برنج در سراشیبی یک بحران بزرگ قرار دارد.
به گزارش ایرنا، شهر قلعه‌تل که در دشتی به همین نام بین شهرهای ایذه و باغملک قرار دارد به همراه روستاهای اطراف آن، سالهاست با بحران کم‌آبی مواجه‌است، چاه‌هایی که تا اعماق زمین حفر شده‌اند، آب سفره‌های زیرزمینی را برای تعداد محدودی استخراج می‌کنند و بقیه مردم باید در میان کم‌آبی، منتظر ساعات جیره‌بندی آب باشند!
علی طهماسبی، فعال محیط زیست قلعه‌تل در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا چنین می‌گوید: از اواخر دهه 80 طبق بررسی‌های میدانی کارشناسان و صاحب‌نظران از چاه‌های عمیق قلعه تل، بیشتر کارشناسان از وضعیت بحرانی آب‌های زیر زمینی قلعه‌تل و لزوم قطع برداشت از آب‌خوان دشت قلعه تل سخن گفتند.
وی ادامه می‌دهد: اکنون در سال 99 به علت بی‌توجهی مسوولان به نظر کارشناسان و عدم مدیریت برداشت‌ها به نقطه‌ای رسیدیم که تعدادی از قنات‌ها و همه ی چشمه‌های قلعه‌تل خشک شده‌اند و سطح آب‌های زیرزمینی از 60 متر در دهه ی 80 به 150 تا 200 متر در سال 99 رسیده است، که این آب نیز بعلت "ای‌سی" نامتعارف غیرقابل شرب است.
عضو انجمن دوست‌داران محیط زیست قلعه‌تل می‌افزاید: اکنون روستاهای چشمه شیرین، چشمه گرگی، دره استل، باغملا، گله واری، پرسوراخ، کان گنجشکی، شاهرازن، بارانگرد، چاشنیدان، فریدونی و هلایجان با تنش آبی روبرو هستند و با جیره‌بندی یک روز در میان به آب شرب دسترسی دارند.
وی با بیان اینکه مردم دشت قلعه‌تل برای آب، جان نیز داده‌اند گفت: در سال 96 یک زن برای برداشت آب از محلی خطرناک بعلت قطع بودن آب روستا در روستای چشمه شیرین جان خود را از دست داد و در سال 97 نیز سه هموطن مظلومانه برای رسیدن به آب در چاه خانگی جان باختند!
طهماسبی خواسته مردم حوزه قلعه تل را اقدامی جهادی و سریع برای تعیین وضعیت و مشخص شدن برداشت های بی حد و حساب بالغ بر 100 چاه عمیق در دشت قلعه تل می‌داند و تاکید می‌کند: از سازمان آب و برق خوزستان به عنوان سازمان متولی و نه به عنوان مسوول پیش آمدن این فاجعه درخواست می‌کنیم که صریحا اعلام کند چه دلیلی باعث شده‌است که در این دشت کوچک این تعداد چاه عمیق مجوز حفر بگیرند؟ چرا جلوی حفر چاه‌های غیرقانونی گرفته نمی‌شود؟ کدام منطق و قانون اجازه می‌دهد برای اشتغال کمتر از 100 نفر، با آینده و حیات بیش از 20 هزار نفر ساکن این منطقه بازی شود؟
وی افزود: به راستی که بهانه درد معیشت کشاورز برای اعطای مجوز حفر چاه، بزرگترین دروغ تاریخ است آنگاه که متوجه می‌شویم که ذینفعان این مجوزها تنها تعدادی قلیل بوده‌اند که اکثرشان نیز از تمکن مالی خوبی بهره‌مند هستند.
این شهروند قلعه‌تلی با انتقاد از کاشت بیش از 250 هکتار هندوانه و 50 هکتار برنج در سال زراعی جاری در دشت قلعه‌تل اظهار می‌کند: در منطقه‌ای که مردم آن آب خوردن ندارند هندوانه و برنج کاشته می‌شود که جنایتی در حق مردم تشنه‌است این کشت مربوط به ضعف سازمان جهاد کشاورزی برای عدم داشتن برنامه تغییر الگوی کشت است.
وی می‌افزاید: چرا سازمان آب و برق بر برداشت متعارف آب از چاه‌ها نظارت نمی‌کند؟ چرا از یک چاه عمیق چندین کیلومتر لوله‌گذاری می‌شود و زمین های خارج از محدوده طرح، آبیاری می‌شوند؟ گویا برای مسوولان متولی این مسئله اهمیتی ندارد.
طهماسبی می‌گوید: چرا از آب چاه طرح‌هایی با کارکرد غیر کشاورزی، برای کشت هندوانه آب منتقل می شود؟ جایگاه نظارت سازمان آب و برق و ادارات تحت امر کجاست؟
وی در ادامه تاکید می‌کند: در فروردین و اردیبهشت سال 96 طرح پایلوت تشکل آب بران در دشت قلعه‌تل و هلایجان استقرار یافت اما دقیقا در کشت تابستانه همان سال با کاشت حجم عظیمی از هندوانه و شلتوک عملا این طرح شکست سنگینی خورد و نشان داد باید چاره دیگری اندیشید.
این فعال محیط زیست می‌گوید: طبق آمار در یک دوره کاشت هندوانه 2 میلیون متر مکعب آب مصرف می‌شود، برای درک این عدد باید ذکر کنیم که این 2 میلیون متر مکعب یعنی 2 میلیون تانکر یک هزار لیتری آب!
وی در پایان با اشاره به خشک شدن رودخانه رمه‌چر اظهار می‌کند: در زمان‌های نه چندان دور این رودخانه که از کنار روستاهای چاشنیدان، پرسوراخ، فریدونی و رمه‌چر عبور می‌کند پر آب بود و حیات در کنار آن جریان داشت اما با حفر همین چاه‌ها این رودخانه جای خود را به یک نهر فصلی داده است.
برخورد با متخلفان حوزه آب نیازمند همکاری بین ارگان‌های مختلف است
یک منبع آگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: برای برخورد با صاحبان متخلف چاه‌ها باید ارگان‌های مختلف مانند اداره منابع آب، برق، دادستانی، فرمانداری و جهاد کشاورزی پای کار بیایند وگرنه هیچ اقدام مفیدی انجام نخواهدشد.
وی که خواست نامش در خبر ذکر نشود افزود: در سالیان گذشته اداره منابع آب چند حلقه چاه را پلمب کرد و برق آنها قطع شد اما پس از جلسه شورای تامین فرمانداری باغملک همه این چاه‌ها فعالیت خود را از سر گرفتند.
این منبع آگاه ادامه داد: در این حوزه ابتدا باید جهاد کشاورزی کار تغییر الگوی کشت را از کشت‌های آب بر به سمت سایر محصولات انجام دهد تا کشاورزان میلی به کاشتن محصولی مانند هندوانه نداشته‌باشند، دادستانی باید در بررسی پرونده‌های تخلفی که در این زمینه تشکیل می‌شود سرعت بیشتری به خرج دهد و فرمانداری ها نیز باید مقتدرانه جلوی این برداشت آب بایستند.
وی با بیان اینکه دشت قلعه‌تل وضعیت بحرانی دارد اضافه کرد: طبق قانون هرگونه لوله‌کشی از چاه‌ها به قصد انتقال آب به زمین‌های مجاور غیرقانونی است و باید با متخلفان برخورد قانونی شود.
این فرد در پایان گفت: برای کشت برنج باید الگوی خاصی تعریف شود، وقتی گفته می‌شود کشت برنج در خوزستان آزاد است باید مشخص شود که در کدام حوزه‌ها این آزادی وجود دارد، بین بستر رودخانه و چاه‌ها تفاوت بسیاری وجود دارد که متاسفانه در این دستورالعمل‌ها هیچ اشاره ای به آن نشده‌است.
جهاد کشاورزی از کشت‌های کم‌آب‌بر حمایت نمی‌کند
یکی از کشاورزان خلاق شهرستان در این‌باره به خبرنگار ایرنا گفت: من سه سالی است که به کشت کم‌آب‌بر و پرسود بادام زمینی روی آورده‌ام اما هیچکس از من حمایت نمی‌کند.
منوچهر کردی تأکید کرد: جهاد کشاورزی صرفا به دنبال محصولات آب‌بر مانند ذرت و هندوانه است و توجهی به کشت‌های کم‌آب‌بر نمی‌کند. جهاد کشاورزی عملا کاری نمی‌کند اما وقتی تعاونی‌ها کود می‌آورند وارد قضیه شده و اعلام می‌کنند که فقط به ذرت کود می‌دهیم، در واقع با این کار از کشت‌های آب‌بر حمایت می‌کنند.
کردی با انتقاد از این رویه جهاد کشاورزی ادامه داد: این نهاد می‌گوید که کشت بادام‌زمینی تاثیری روی عملکرد ما ندارد، کشور ما سالانه بیش از چند ده هزار تن بادام زمینی از کشورهای چین و هند وارد می‌کند اما مسوولان ما همچنان اعتقاد دارند باید از ذرت و هندوانه دفاع کنند.
وی با بیان اینکه بازدهی و سود بادام زمینی بسیار بالاتر از هندوانه است تصریح کرد: اگر مسوولان از کشاورزانی که کشت‌های اینچنینی دارند حمایت کنند علاوه بر صرفه‌جویی ارزی و ایجاد اشتغال موجب رونق تولید ملی نیز خواهند شد.
این کشاورز قلعه‌تلی اظهار داشت: دستگاه کاشت، داشت و برداشت بادام زمینی را یا باید بسازیم یا خودمان تهیه کنیم، من با ایجاد تغییراتی در دستگاه ذرت‌کار، آن را برای کشت بادام زمینی آماده کردم، جهاد کشاورزی به من اعلام کرد که 50 میلیون وام بلاعوض به من اعطا می‌کند اما پاسخ ما این بود که یک دستگاه برداشت محصول با مبلغ 35 میلیون بخرید که همه شهرستان از آن استفاده کنند که این کار نیز انجام نشد.
وی سطح زیر کشت بادام زمینی خود را 6 هکتار عنوان کرد و گفت: اکنون حدود 30 هکتار از اراضی قلعه‌تل به کشت بادام زمینی اختصاص دارد، بادام‌زمینی پس از برداشت گندم، جو و کلزا و در زمانی کاشته می‌شود که سودآوری کشاورز را چندین برابر می‌کند.
کردی ادامه داد: ما کشت درخت پالونیا را در منطقه امتحان کردیم، این درخت برای تولید چوب بسیار مناسب است، با آب‌وهوای شهرستان سازگار است و صرفه اقتصادی خوبی دارد اما وقتی برای کاشت آن در ابعاد بیشتر به جهاد کشاورزی مراجعه کردیم به ما گفتند که بودجه‌ای برای این کار ندارند در صورتیکه در استان چهارمحال و بختیاری برای کاشت سپیدار هم تسهیلات می‌دهند.
وی در رابطه با وضعیت مصرف آب در دشت قلعه‌تل گفت: متاسفانه نظارت دقیقی وجود ندارد، مرغداری با چاهی که به این منظور حفر شده است به کشت برنج مشغول است و هیچکس هم از وی برای حیف و میل کردن منابع عمومی بازخواست نمی‌کند.
مصرف 2 میلیون متر مکعب آب برای کاشت هندوانه
سید فریدون موسوی مسوول جهاد کشاورزی قلعه‌تل در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: ما هیچگونه حمایتی از کشاورزانی که هندوانه می‌کارند نمی‌کنیم، اولویت ما گندم، جو، کلزا و ذرت است.
وی افزود: حدود 250 هکتار از اراضی قلعه‌تل به کشت هندوانه اختصاص دارد که مصرف آب آن بسیار زیاد است.
مسوول جهاد کشاورزی قلعه‌تل ادامه داد: در یک دوره کاشت هندوانه در این 250 هکتار بالغ بر 10 میلیون کیلو هندوانه تولید می‌شود که برای هر کیلوگرم از این محصول بالغ بر 200 لیتر آب مصرف می‌شود.
وی تاکید کرد: با یک حساب سرانگشتی متوجه خواهید شد که برای تولید این 10 هزار تن هندوانه بالغ بر 2 میلیون متر مکعب آب از سفره‌های زیرزمینی قلعه‌تل برداشت می‌شود.
موسوی با بیان اینکه مصرف آب شرب مشترکین آب شرب قلعه‌تل حدود چهار هزار متر مکعب است اضافه کرد: با این حساب مصرف آب یک دوره کاشت هندوانه 500 هزار متر مکعب از مصرف آب شرب یکسال کل مردم قلعه‌تل بیشتر است.
مسوول جهاد کشاورزی قلعه‌تل افزود: تعداد همه افرادی که به کاشت هندوانه مشغولند به 100 نفر نمیرسد اما این افراد از منابع آب شرب بالغ بر 20 هزار نفر اهالی قلعه‌تل و حومه استفاده می‌کنند.
به راستی چه زمانی باید به فکر مدیریت منابع آب و نقش آن در حیات مردم باشیم؟ اکنون که قلعه‌تل و حومه با معضل کمبود آب شرب دست و پنجه نرم می‌کنند بهتر نیست که برای سال زراعی آینده فکری به حال کاهش سطح زیرکشت هندوانه و برنج در این منطقه کنیم؟
گزارش از میلاد کایدی
*س_برچسب‌ها_س*