چراغ صنایع روشن می‌ماند؟
پای درد دل فعالان اقتصادی به‌خصوص صاحبان کسب‌وکارهای کوچک و متوسط که می‌نشینیم، معضل خاموشی های تابستانه را یکی از علل مهم ناکامی در نیل به اهداف خود در سال‌های گذشته می دانند. صنایع - به‌خصوص در پنج‌سال گذشته - مشکلات زیادی برای تامین برق واحدهای تولیدی خود داشتند. خط و نشان ها و اخطارهای مربوط به کاهش مصرف، هر سال از اواسط اردیبهشت آغاز می‌شود و صنایع تا میانه تابستان تقریبا یک‌روز...
نتایج بررسی های یکی از معتبرترین موسسات مطالعاتی دنیا، NFIB آمریکا، در زمینه خاموشی واحدهای تولیدی ایالت کالیفرنیا، نشان می‌دهد که هزینه های غیر مستقیم خاموشی ها 9/ 16درصد مقدار تولید فعالیت ها بوده است. این مقدار بیش از دوبرابر هزینه های مستقیم خاموشی های تحمیل‌شده 3/ 6درصدی بر آنهاست. از این رو می توان نتیجه گرفت هزینه های غیرمستقیم کمتر از هزینه های مستقیم تحمیل‌شده بر اثر خاموشی نیست. با توجه به اینکه بیشترین مصرف برق صنایع کشور متعلق به تولید آلومینیوم، مس، زنجیره فولاد و کارخانه های سیمان است، متاسفانه خاموشی برق در اواخر بهار و تابستان نتایج نامطلوبی بر صنعت و معدن به جا گذاشته است و آثار آن همچنان باقی خواهد ماند. نکته دیگر اینکه به طور متوسط حدود 33درصد از کل برق تولیدشده در ایران در بخش صنعت مصرف می‌شود و بیش از 31درصد انرژی مصرفی این بخش هم مربوط به صنعت فولاد است.
دوسال گذشته بود که انجمن فولاد درباره قطعی برق در تابستان سال 1400 به شورای عالی امنیت ملی نامه ای نوشت. انجمن فولاد در آن نامه گزارش داده بود که خاموشی های برق باعث از دست رفتن حداقل 82روز کامل تولید صنعت فولاد تا انتهای تابستان سال 1400بوده و زیان مستقیم ناشی از توقف تولید برای اقتصاد ملی بالغ بر 6 میلیارد دلار است. این به آن معناست که به طور متوسط کشور برای خاموشی های گسترده خود تنها در بخش فولاد روزانه حدود 1900میلیارد تومان خسارت متحمل می‌شود. این ضرر در سال گذشته نیز با توجه به فرصت کنار رفتن روسیه و اوکراین از بازارهای بین‌المللی دوچندان و موجب زیاندهی بیشتر برای صنایع کامودیتی‌محور شد. حال دوباره سال جدید شده و سخنگوی صنعت برق کشور قول داده است که در سال 1402 خاموشی صنایع کاهش یابد. مصطفی رجبی‌مشهدی همچنین در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» ضمن تاکید بر وعده عدم‌خاموشی در صنایع، توضیح داد که برای امسال 140برنامه در سه محور تنظیم شده است. یک بخش توسعه ظرفیت تولید نیروگاه های کشور است که کمک می‌کند برق بیشتری با هماهنگی وزارت صمت و نیرو به صنایع تحویل داده شود. همچنین تفاهم نامه ای در این زمینه امضا شده است. بخشی از این تفاهم‌نامه مربوط به نیروگاه هایی می‌شود که در محل خود صنایع یا توسط خود صنایع احداث می‌شود که 14 هزار مگاوات برای چهارسال برنامه ریزی شده است و برای تابستان امسال 1500مگاوات نیروگاه هایی است که صنایع احداث می‌کنند.
با این همه، هیچ‌یک از این اقدامات برای جلوگیری از خاموشی ها کافی نیست. روشنایی متداوم در کشور به توسعه زیرساخت های برق و جذب سرمایه به این صنعت نیاز دارد. در واقع بیش از یک‌دهه است که آهنربای صنعت برق، جاذبه خود برای کشش سرمایه به سمت این صنعت را از دست داده است. برای حل عدم‌تراز تولید و مصرف و رفع خاموشی باید سرمایه‌گذاری صورت گیرد و برای تحقق سرمایه‌گذاری نیز باید سیاست و رویکرد تغییر کند. عواملی که قیمت‌گذاری و عدم‌پرداخت مطالبات معوقه فعالان این صنعت، نیل به آن را از همیشه دشوارتر کرده است.
سال گذشته، وزارت نیرو و دولت توانستند با چهار اقدام، در تداوم روشنایی کشور بکوشد. بنا بر شاهد گزارش رسمی وزارت نیرو تغییر و تحولاتی در سال گذشته در صنعت برق رخ داد. بر این مبنا عدم‌خاموشی سراسری کشور در تیر1401 مدیون بهبودهای اندک در افزایش ظرفیت تولید برق، تغییراتی در تجارت خارجی برق (افزایش واردات و کاهش صادرات)، بازتنظیم هزینه برق به نفع مشترکان کم مصرف و نیز کاهش مصرف برق ماینرها به دلیل افت قیمت جهانی رمزارزها بود. البته، برخی عوامل فرعی نظیر کاهش اندک دمای هوا در کم شدن فشار روی شبکه توزیع برق در سال گذشته موثر بود، اما استفاده همزمان از این چهار ابزار مختلف به سیاستگذار کمک کرد تا تجربه تلخ خاموشی سال‌های قبلی را دوباره تکرار نکند.
مشکل ناترازی حل خواهد شد
صنعت برق نیز مانند بقیه صنایع مبتنی بر عرضه و تقاضاست. برخی از کارشناسان با وجود اینکه برنامه ریزی های وزارتخانه ها برای نوبت بندی برق صنایع را قابل تقدیر می دانند، معتقدند روشن ماندن نسبی چراغ صنایع، بیش از هر چیز مدیون و مرهون کاهش تقاضاست تا افزایش عرضه در صنعت برق. بنا بر تجربه سال‌های اخیر، میزان تقاضا برای برق همه ساله افزایش می یابد. صنعت برق ما در گذشته صنعتی رقابتی بود؛ اما اکنون با سوء مدیریت ها دچار مشکل تامین برق صنایع شده ایم. قطعی های پیاپی برق به سخت افزار صنایع آسیب می زند، باعث کاهش تولید می‌شود و در نهایت هم قیمت تمام شده محصول را افزایش می‌دهد. با همین روند، وارد سیکل معیوبی می شویم که در آن قدرت خرید مردم کاهش یافته و اقتصاد کشور دچار مشکل می‌شود. صنایع ما حتی نمی توانند برای تولید برق اضطراری نیز برنامه ریزی کنند؛ زیرا نمی‌دانند آیا تضمینی وجود دارد که گاز واحد آنها تامین شود یا خیر.
حال سخنگوی صنعت برق می گوید: تا تابستان امسال 7787مگاوات نیروگاه جدید به ظرفیت برق کشور اضافه می‌شود که به واسطه آن مشکل ناترازی این صنعت حل خواهد شد. در برنامه اول 6100مگاوات وارد مدار شد و اکنون مقرر شده است تا تابستان امسال 7787مگاوات دیگر وارد مدار شود که تمهیدات لازم برای این مساله نیز درنظر گرفته شده است.
او ادامه می‌دهد: 730مگاوات رفع مشکل نیروگاه های حادثه‌دیده و حدود هزار مگاوات نیز مربوط به نیروگاه های دارای محدودیت است که اکنون در حال رفع محدودیت آنها هستیم تا در حداکثر تولید از آنها استفاده کنیم. حدود 3026مگاوات مربوط به احداث نیروگاه های حرارتی است و 1478مگاوات نیروگاه هایی هستند که توسط صنایع احداث می شوند. این نیروگاه ها براساس تفاهم نامه ای که وزیر صنعت، معدن و تجارت و وزیر نیرو با هم منعقد کرده اند، احداث می‌شود. علاوه بر این 850مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر و 188مگاوات نیروگاه مقیاس‌کوچک احداث خواهد شد، 515مگاوات نیز مربوط به ارتقای توان نیروگاه های موجود است.
رجبی‌مشهدی همچنین بیان می‌کند: براساس برآوردهای صورت‌گرفته برای تابستان سال‌جاری و طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی در میان‌مدت دمای هوا در تابستان حدود نیم تا یک‌درجه گرم تر از نرمال خواهد بود، این درحالی است که هر یک‌درجه افزایش دما حدود 1500مگاوات افزایش مصرف را به دنبال دارد.
وی می افزاید: پیش‌بینی ما این است که بتوانیم افزایش توان حدود 6درصدی را با تدابیر افزایش ظرفیت تولید و مدیریت مصرف محقق کنیم.
سخنگوی صنعت برق اظهار می‌کند: امسال در بخش خانگی برنامه های خود را برای تامین برق توسعه خواهیم داد. ضمن اینکه مشترکان بخش خانگی، با پاداش های برنامه ریزی‌شده تمایل بیشتری به صرفه جویی خواهند داشت، در نتیجه این امکان که برق بیشتری به بخش صنعت بدهیم نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر، برنامه هایی را در حوزه صنعت با هماهنگی وزارت صمت پیش می بریم تا بتوانیم انرژی بیشتری به بخش تولید کشور اختصاص دهیم.
برنامه های تامین برق صنایع در سال‌جاری
البته نمی توان از سیاست های تنظیم گر دولت در حوزه برق غافل شد. محدودیت برق ادارات و شرکت‌ها از یک سو و پلکانی کردن الگوی مصرف مهم‌ترین ابزار دولت در تنظیم عرضه و تقاضای برق بوده است. براساس اعلام وزارت نیرو، مشترکانی که برخلاف تشویق های تعیین شده همچنان به مصرف بالای خود ادامه دهند، از یک تا 5/ 1برابر الگوی مصرف در ماه باید مبلغی اضافه برای هر کیلووات ساعت بپردازند. همچنین برق مصرف شده بین 5/ 1 تا دوبرابر الگو در سال گذشته، معادل هزار تومان و برق مصرف شده مازاد دوبرابر الگوی مصرف با قیمت حدود 1400تومان برای هر کیلووات ساعت محاسبه می شد. همچنین براساس مدیریت مصرف برق در ایام تابستان ساعات کاری ادارات کل کشور نیز از اواخر خرداد تغییر کرد.
رجبی‌مشهدی یادآوری می‌کند: اوج بار در سال گذشته، 69هزار و 15مگاوات بوده است. پیش‌بینی می کنیم که امسال، این مقدار به 73هزار مگاوات تقاضای برق برسد و حدود 6درصد رشد کند. او اضافه می‌کند: تغییر ساعت کار برای صرفه جویی در مصرف برق، جزو برنامه های ماست. با توجه به اینکه کار دستگاه‌های اجرایی کشور همگی یک‌ساعت زودتر آغاز می‌شود انتظار داریم که از این محل، حدود هزار مگاوات صرفه‌جویی داشته باشیم. با این همه مشکل صنعت برق بیش از همه ناشی از عدم‌سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران در این صنعت است. فعالان این صنعت به دلیل قیمت‌گذاری دستوری و همچنین مطالبات معوق خود حاضر به سرمایه‌گذاری در صنعت برق کشور نیستند. مدت هاست که فعالان بخش خصوصی از بی توجهی به سرمایه‌گذاری در حوزه تولید برق انتقاد می‌کنند. حدود یک‌دهه است که در حوزه برق سرمایه‌گذاری صورت نگرفته و این باعث شده به‌رغم رشد مصرف، تولید رشدی نداشته باشد و نتیجه این عدم‌تراز بین تولید و مصرف، خاموشی بوده است. اما دولت حاضر به کوتاه آمدن از مواضع دستوری خود در حوزه برق نیست. نتیجه چنین سیاستگذاری هایی تا اینجا آن بوده که تابستان و بهار با خاموشی همراه باشد و صنعت کشور از آن آسیب ببیند. حالا سخنگوی صنعت برق از بهبود اوضاع خبر می‌دهد؛ اما موعد تحقق این وعده مشخص نیست.
صنعت برق صنعتی زیرساختی است، پیش‌بینی شده بود که راندمان نیروگاه ها افزایش یابد و انرژی های نو در یک بازه کمتری وارد مدار شوند؛ اما به دلیل اینکه زیرساخت ها آماده نبود این اهداف تحقق پیدا نکرد و علت خاموشی ها همین است.
--> اخبار مرتبط