چرخش 180 درجه‌ای ترامپ؛ از متهم کردن قطر به تروریسم تا اعطای تضمین نظامی!/ پای آمریکا به انبار باروت باز می‌شود؟
ترامپ اکنون تضمین امنیتی به قطر داده، در حالی که کمتر از یک دهه پیش از آن، این کشور را به تأمین مالی تروریسم متهم می‌کرد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تضمین امنیتی قابل‌توجهی به کشور قطر اعطا کرده که می‌تواند شامل دفاع نظامی از آن نیز باشد. در یک فرمان اجرایی که اواخر هفته گذشته صادر شد، ترامپ اعلام کرد که ایالات متحده هرگونه حمله به سرزمین، حاکمیت یا زیرساخت‌های حیاتی قطر را «تهدیدی علیه صلح و امنیت ایالات متحده» تلقی خواهد کرد.
این فرمان نشان می‌دهد که آمریکا ممکن است در صورت حمله به قطر، به‌طور نظامی از آن دفاع کند. در این فرمان آمده است: «در صورت وقوع چنین حمله‌ای، ایالات متحده تمام اقدامات قانونی و مناسب از جمله اقدامات دیپلماتیک، اقتصادی و در صورت لزوم نظامی را برای دفاع از منافع ایالات متحده و دولت قطر و بازگرداندن صلح و ثبات اتخاذ خواهد کرد.»
تحول خارق‌العاده در روابط جنجالی ترامپ با خاورمیانه
به گزارش سی‌ان‌ان، این تحول خارق‌العاده‌ای در روابط جنجالی ترامپ با خاورمیانه است، به چند دلیل؛ به‌طور قابل‌توجهی، زبان به‌کاررفته در این فرمان اجرایی به طور قابل توجهی شباهت زیادی به تضمین امنیتی دارد که پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به کشورهای عضو خود ارائه می‌دهد. (قطر عضو ناتو نیست، اما دولت بایدن در سال 2022 آن را به‌عنوان متحد عمده غیرناتویی معرفی کرد). ماده 5 ناتو می‌گوید حمله مسلحانه علیه هر یک از اعضا، «به‌عنوان حمله به همه آنان تلقی خواهد شد» و اعضا باید با «اقدامات لازم از جمله استفاده از نیروی نظامی برای بازگرداندن و حفظ امنیت منطقه آتلانتیک شمالی» به کمک طرف مورد حمله بیایند.
فرمان اجرایی ترامپ الزام به پاسخ نظامی را به قوت ناتو تکرار نمی‌کند (به دلایلی که بعداً توضیح داده می‌شود). اما اینکه حملات به قطر عملاً تهدیدی علیه آمریکا در نظر گرفته شود، سطح جدیدی از روابط این متحد عربی با واشنگتن را نشان می‌دهد.
ترامپ این کار را به‌طور یکجانبه انجام داده است
تفاوت کلیدی میان این اقدام و تضمین امنیتی ناتو این است که ترامپ آن را به‌طور یکجانبه و از طریق فرمان اجرایی انجام داده است. این موضوع مهم است چون به معنای آن است که این یک معاهده الزام‌آور و تصویب‌شده قانونی یعنی نیازمند تأیید سنا نیست. درواقع، این یک وعده است که ترامپ با استفاده از جایگاه ریاست‌جمهوری‌اش داده است و الزام‌آور برای رؤسای‌جمهور بعدی نخواهد بود.
اما همین واقعیت که ترامپ این کار را به‌طور یکجانبه انجام داده، در نوع خود قابل‌توجه است. قانون اساسی آمریکا صراحتاً اختیار معاهدات را به سنا داده، اما اینجا رئیس‌جمهور با دور زدن کنگره، درباره موضوعی به‌جدیت احتمال ورود ارتش آمریکا به جنگ تصمیم گرفته است.
ترامپ پیش‌تر نیز بارها از کنگره عبور کرده، به‌ویژه در مورد تعرفه‌ها که اکنون در دیوان عالی در حال بررسی هستند. او اغلب به دلیل همراهی جمهوری‌خواهان کنگره موفق بوده، چراکه آنان غالباً تمایلی به چالش کشیدن او ندارند. اما این بار هم ترامپ در حال گسترش مرزهای اختیارات خود است.
نگرانی جمهوری‌خواهان درباره قطر
سؤال مهم این است که آیا جمهوری‌خواهان کنگره و محافظه‌کاران به‌طور کلی درباره دور زدن آن‌ها از سوی ترامپ در موضوع فرمان قطر واکنشی نشان خواهند داد یا خیر. این نه‌تنها به دلیل تصاحب اختیاری است که سنتاً متعلق به سنا بوده، بلکه به دلیل اعطای تضمین امنیتی به کشوری است که بسیاری از جمهوری‌خواهان به آن بدبین هستند.
جمهوری‌خواهان سال‌هاست از نقض حقوق بشر قطر و ارتباطات آن با گروه‌هایی که آن‌ها را تروریستی می‌خوانند، از جمله اخوان‌المسلمین و حماس، شکایت دارند. این نگرانی‌ها اوایل امسال زمانی بیشتر شد که ترامپ به‌طور جنجالی یک هواپیمای 400 میلیون دلاری قطری را که قرار است بعدها به‌عنوان ایرفورس‌وان جدید استفاده شود، پذیرفت.
سناتور ریک اسکات از فلوریدا آن زمان گفت: «من سوار هواپیمای قطری نمی‌شوم. آن‌ها از حماس حمایت می‌کنند.» سناتور شلی مور کاپیتو از ویرجینیا غربی هم گفت: «من اول از همه دنبال شنود می‌گشتم.»
فعال راست‌گرای رادیکال، لارا لومر، که بر رئیس‌جمهور نفوذ دارد، نیز این معامله را به‌شدت نقد کرد و پیشنهاد داد ترامپ به‌جای آن تمرکز خود را بر تعیین اخوان‌المسلمین به‌عنوان گروه تروریستی بگذارد. حتی تا همین سه‌شنبه شب نیز، سناتور تد کروز از تگزاس ادعا کرد که قطر ممکن است به‌طور مخفیانه در حال تأمین مالی آنتیفا در ایالات متحده باشد.
یک نظرسنجی واشنگتن‌پست دانشگاه مریلند در سال 2023 نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها به‌طور کلی، و حتی جمهوری‌خواهان، دیدگاهی منفی نسبت به قطر دارند. و جالب اینجاست که در میان همان جمهوری‌خواهانی که زمانی نسبت به قطر تردیدهای عمیق داشتند، خود ترامپ نیز قرار داشت. او در سال 2017 گفته بود: «کشور قطر در گذشته یکی از تأمین‌کنندگان اصلی تروریسم در سطحی بسیار بالا بوده است» و از آن خواسته بود که به «تأمین مالی ایدئولوژی افراطی» پایان دهد.
ترامپ با شعار "اول آمریکا" به میدان آمد و پیش‌تر تضمین‌های امنیتی ناتو را نقد کرده بود
یکی از محافظه‌کارانی که به موضوع هواپیمای اهداشده قطری انتقاد داشت، پادکستر بن شاپیرو بود که گفت این کار به معنای پذیرفتن «امتیازهایی از سوی کسانی است که از حماس، اخوان‌المسلمین، الجزیره و بقیه حمایت می‌کنند.» شاپیرو سپس افزود: «این چیزی نیست که بتوان اسمش را اول آمریکا گذاشت.»
این همان تناقض است. ترامپ اکنون تضمین امنیتی به قطر داده، در حالی که کمتر از یک دهه پیش از آن، آن را به تأمین مالی تروریسم متهم می‌کرد. این اقدام با شعار «اول آمریکا» که او بر آن تأکید داشت، ناسازگار به نظر می‌رسد.
ترامپ پیش‌تر به‌طور مکرر تضمین‌های امنیتی را به سخره گرفته و حتی گاهی اوقات پیشنهاد کرده بود که ایالات متحده ممکن است به ماده 5 ناتو پایبند نباشد. در سال 2018، او گفته بود که دفاع از کشوری کوچک مانند مونته‌نگرو ممکن است کار را به سطحی از تنش برساند که «به جنگ جهانی سوم» ختم شود. این تازه‌ترین شواهد از یک رئیس‌جمهور است که هرچه بیشتر رویکردی نظامی‌گرایانه به خود گرفته و دست‌کم در تهدید به درگیر کردن آمریکا در منازعات خارجی، صریح‌تر شده است.
پای ایالات متحده به یک انبار باروت باز می‌شود
این تضمین امنیتی در منطقه‌ای فوق‌العاده ملتهب داده شده است. ترامپ متعهد می‌شود به کمک کشوری بشتابد که اسرائیل کمتر از یک ماه پیش آن را هدف قرار داده بود (در حمله به رهبران حماس در دوحه) و ایران نیز کمتر از سه ماه پیش به آن حمله کرده بود. در واقع، قطر به‌طور مداوم درگیر مناقشات خاورمیانه بوده است.
حتی در سال 2017، قطر درگیر بزرگ‌ترین بحران دیپلماتیک خاورمیانه در چند دهه اخیر بود. در آن زمان، چندین کشور مهم روابط خود را به دلیل اتهامات مربوط به حمایت قطر از تروریسم و بی‌ثبات‌سازی منطقه، با دوحه قطع کردند.
دلایل ژئوپلیتیکی برای حفظ یک اتحاد نزدیک با قطر وجود دارد، و دولت‌های جمهوری‌خواه و دموکرات در سال‌های اخیر به آن اذعان کرده‌اند. قطر همچنین نقش مهمی در تلاش‌های ترامپ برای ایجاد توافق صلح در غزه ایفا کرده است. (ترامپ همین هفته طرح 20 ماده‌ای خود برای صلح در غزه را ارائه داد که برخلاف نسخه پیشین، بندی درباره منع حمله اسرائیل به قطر نداشت.)
اما اقدام ترامپ صرفاً ایجاد پیوندی نزدیک‌تر نیست؛ بلکه پیوندی است در منطقه‌ای که ممکن است آمریکا مجبور شود واقعاً به وعده خود عمل کند.
روابط شخصی ترامپ با قطر
این ماجرا همچنین روابط جنجالی ترامپ و خانواده‌اش با قطر، کشوری که آشکارا به دنبال جلب حمایت او بوده، را دوباره به سطح رسانه‌ای آورده است. پذیرش جت قطری به‌ویژه به این دلیل حساسیت‌برانگیز است که ترامپ گفته این هواپیمای لوکس پس از پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش به کتابخانه ریاست‌جمهوری او منتقل خواهد شد، نه اینکه در اختیار دولت آمریکا باقی بماند.
علاوه بر این، در آوریل، سازمان ترامپ از برنامه ساخت یک مجموعه تفریحی ورزشی گلف با برند ترامپ در قطر خبر داد که توسط شرکتی مورد حمایت صندوق ثروت ملی قطر پشتیبانی می‌شد.
روزنامه نیویورک‌تایمز نیز دو هفته پیش گزارش داد فروش جنجالی تراشه‌های ارزشمند هوش مصنوعی توسط ترامپ به امارات متحده عربی به شکل مشکوکی با یک معامله پرسود رمزارزی با اماراتی‌ها همزمان شده است.
ترامپ و کسب‌وکارهای شخصی‌اش به‌طور آشکار مرز میان منافع دولتی و منافع شخصی در خاورمیانه را مخدوش کرده‌اند. کاخ سفید اما هرگونه تضاد منافع را تکذیب کرده و گفته است مذاکره‌کننده کلیدی، استیو ویتکاف، «با مسئولان اخلاقی و مشاوران حقوقی همکاری می‌کند تا اطمینان حاصل شود که کاملاً مطابق قوانین عمل می‌کند.»
فرمان اجرایی مربوط به قطر همچنین پرسش‌های فراوانی را برمی‌انگیزد. برخی از آن‌ها درباره ارتباط میان منافع شخصی احتمالی و اقدامات رسمی دولت است. قطر هدایای فوق‌العاده‌ای به ترامپ داده است. اکنون به نظر می‌رسد او هم در مقابل، هدیه‌ای به همان اندازه مهم به قطر داده است.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
