کارنامه وزارت علوم در دستان مخاطبان / از کاهش تعداد شرکت‌کنندگان آزمون ارشد تا افزایش ظرفیت پذیرفته‌شدگان در 8 سال کاری
به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، وزارت خانه‌ها معمولا پس از پایان دوره‌کاری خود در هر دولت به ارائه گزارش عملکرد می‌پردازند. اکنون که مدتی از پایان دولت دوازدهم می‌گذرد وزارت‌خانه‌های مختلف از جمله وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به ارائه گزارش عملکرد 8 ساله خود در دو دولت یازدهم و دوازدهم پرداخته است.
مهمترین موارد آموزشی گزارش عملکرد 8 ساله وزارت عتف، شامل: تعداد داوطلبان و پذیرفته‌شدگان آزمون‌های سراسری کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری؛ تعداد دانشجویان در تمام مقاطع تحصیلی؛ ظرفیت پذیرش و درصد قبولی دانشجویان، نرخ پوشش آموزش عالی، تعداد اعضای هیئت علمی؛ وضعیت انتشارات علمی ایران؛ تعداد پارک‌ها، مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان؛ روند رشد مقالات علمی مشترک بر اساس نمایه‌های مهم بین‌المللی؛ میزان مراودات علمی بین‌المللی اعضای دانشگاه‌ها؛ جمعیت دانشجویان غیرایرانی است که در این گزارش به ارائه آن پرداخته‌ایم.
*س_ تعداد داوطلبان و پذیرفته‌شدگان در دانشگاه‌ها و مؤسسات وابسته به وزارت عتف از سال 92 تا 99_س*ورود به آموزش عالی ایران از طریق سنجش‌های علمی انجام می‌شود. هرچند که در سال‌های اخیر امکان سنجش توانمندی‌های داوطلبان از طریق بررسی عملکرد و سوابق علمی و تحصیلی آن‌ها نیز فراهم شده است، اما برخی پذیرش‌ها در برخی دانشگاه‌ها وابسته به وزارت عتف از این طریق نیز انجام می‌شود. جدول زیر روند شرکت‌کنندگان و پذیرفته‌شدگان در دانشگاه‌های وابسته به وزارت عتف را در دولت‌های یازده و دوازدهم نشان می‌دهد. از مجموع یافته‌های مندرج در این جدول می‌توان دریافت که خانم‌ها در 8 سال گذشته همواره حدود 45 درصد از پذیرفته‌شدگان در مقاطع مختلف تحصیلی را تشکیل داده‌اند.
*س_تعداد شرکت‌کنندگان و درصد قبولی در آزمون کارشناسی ارشد_س*علیرغم کاهش داوطلب دوره کارشناسی ارشد در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، روند پذیرش داوطلبان صعودی بوده است به نحویکه در سال 92 بیش از 14/15 درصد و در سال 98 بیش از 29/20 درصد قبولی در این مقطع تحصیلی گزارش شده است.
*س_تعداد و درصد دانشجویان تحصیلات تکمیلی در فاصله سال‌های 92-99 در دانشگاه‌های کشور_س*در جدول زیر تعداد دانشجویان فعلی کشور در کلیه زیرنظام‌های آموزش عالی کشور در مقاطع تحصیلات تکمیلی نشان داده شده است. همان گونه که ملاحظه می‌شود در دولت‌های یازدهم و دوازدهم نرخ دانشجویان تحصیلات تکمیلی از 11/8 درصد در شروع دوره به 20/8 درصد افزایش یافته است.
*س_نرخ ثبت‌نام ناخالص آموزش عالی یا نرخ پوشش آموزش عالی_س*بررسی نرخ ثبت‌نام ناخالص آموزش عالی یا نرخ پوشش آموزش عالی که از تقسیم تعداد کل دانشجویان به جمعیت 18 تا 24 سال، ضرب در 100 حاصل می‌شود، از شاخص‌های مهم میزان دسترسی به آموزش عالی در کشور‌ها است. این شاخص در کشور ایران در دولت‌های یازدهم و دوازدهم دارای تغییرات چشمگیر مثبت بوده و مقدار آن از 41/6 درصد در سال 1392 به 50/6 درصد در سال 1395 افزایش یافته و بر اساس برآوردها بیش از 41/3 درصد در سال 1399 بوده است.
بررسی این شاخص در بین جمعیت زنان و مردان نیز نشاندهنده آن است که مقدار این شاخص در بین جمعیت زنان 18 تا 24 ساله از 41 درصد در سال 1392 به 48/1 درصد در سال 1394 افزایش و سپس با روندی کاهشی به 40/9 درصد در سال 1399 رسیده است. در بین مردان مقدار این شاخص از 42/1 درصد به 53/9 درصد در سال 1395 افزایش و پس از آن با کم شدن جمعیت دانشجویی به 41/7 درصد کاهش یافته است. از دیگر شاخص‌های ارزشمند در آموزش عالی کشور می‌توان به تعداد و هرم اعضای هیئت علمی از نظر رتبه دانشگاهی در دانشگاه‌های کشور اشاره کرد.
*س_روند تغییرات هرم علمی در 8 سال گذشته از 92-99_س* *س_وضعیت انتشارات علمی ایران در یک نگاه_س*یکی‌دیگر از مأموریت‌های مهم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. مطابق با قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری وظایف مهمی در بخش‌های پژوهش، توسعه فناوری و نوآوری برای وزارت تعیین شدهاست. کشور ایران به استناد پایگاه اسکوپوس در این دوران توانسته است از جایگاه 18 جهانی به جایگاه 15 جهانی ارتقاء یابد. این در حالی است که گزارش پایگاه وب آف ساینس در همین بازه زمانی حکایت از ارتقاء از جایگاه 21 جهان در سال 1391 به جایگاه 14 جهان در سال 1399 دارد.
همچنین تولید 65676 مقاله در سال 1399 به استناد پایگاه اسکوپوس در مقایسه با 40871 مقاله منتشر شده در سال 1391 حکایت از یک رشد 58/7 درصدی است. به استناد پایگاه وب آف ساینس، سهم ایران از تولید مقالات جهان از 1/3 درصد در سال 1391 به 2/25 درصد در سال 1399 افزایش یافته است.
این در حالی است که آمار اعلام شده از نظر پایگاه اسکوپوس، سهم ایران از کل تولید علم در جهان را برای سال 1398 برابر 1/94 درصد گزارش کرده است اما نکته با اهمیت‌تر افزایش سهم کشور در میزان مقالات برتر جهان در طول این سال‌ها است به نحویکه این سهم برای سال 1391 تنها برابر 71 صدم درصد بود. ولی در سال 1396 به 1/96 درصد و در سال 1398 به عدد 3/38 ارتقاء یافت که یک پیشرفت شگرف در این زمینه بوده است؛ چراکه این سهم به ترتیب رشد 176 درصدی و 376 درصدی را نسبت به سال مبنا نشان می‌دهد.
در کنار افزایش تعداد مقلات، کیفیت مقالات منتشرشده نیز در دولت‌های یازدهم و دوازدهم رشد مناسبی دارد. ارتقاء از رتبه 22 جهانی در سال 1391 به جایگاه 15 در سال 1398 «به استناد پایگاه اسکوپوس» به وضوح گویای این میزان پیشرفت است. همچنین افزایش میزان شاخص اچ «Index H» کشور که گواهی بر میزان حداقل استنادات کشور در طول سال است نیز نشان می‌دهد که حداقل تعداد استنادات به مقالات محققین ایرانی در طول این سال‌ها افزایش چشمگیری داشته است به گونه‌ای که از رتبه 51 در سال 1391 به رتبه 41 جهان در سال 1398 رسید و این نشان از ارتقاء کیفی مقالات محققین ایرانی و افزایش اعتبار مقالات آن‌ها در بین سایر محققین جهان است.
*س_فناوری، نوآوری و کارآفرینی_س*وزارت عتف با تدوین آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مربوطه، همواره تلاش کرده است که زمینه حمایت و پشتیبانی از این شرکت‌ها و واحدهای فناوری را فراهم سازد. برخی شاخص‌های مرتبط در جدول شمار 10 جمع‌بندی شده است.
*س_شاخص‌های مرتبط با پارک‌ها، مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان_س* *س_روند رشد مقالات علمی مشترک بر اساس نمایه‌های مهم بین‌المللی_س*دیپلماسی علم و فناوری به صورت عملیاتی در اولین سطح به تعامل دو محقق در دو کشور مختلف، حول محور انجام یک پژوهش، فناوری یا نوآوری اطلاق می‌شود که هر یک می‌توانند به صورت یک فعالیت پژوهشی مشترک یا ثبت اختراع و یا یک محصول ارائه گردند. همچنین مهمترین شناسه بین‌المللی شدن دانشگاه‌ها و حاصل فعالیت‌هایی از قبیل: انجام پروژه‌های مشترک، راه‌اندازی دوره‌های تحصیلی مشترک، اعزام دانشجویان دکتری به خارج، فرصت مطالعاتی اساتید، حضور محققان خارجی در کشور و... است.
*س_میزان مراودات علمی بین‌المللی دانشمندان، استادان، اعضای هیئت علمی و دانشجویان و مدیران دانشگاهی_س*بنا به گزارش معاونت آموزشی وزارت عتف با حمایت از دانشگاه‌ها به منظور راه‌اندازی شعب خارج از کشور با تأکید بر حضور در کشور‌های منطقه، از سال 1392 تاکنون، 16 مرکز آموزش عالی در خارج از کشور ایجاد شده است. همچنین در راستای» توسعه کرسی‌های زبان فارسی در دانشگاه‌های خارج از کشور 59 کرسی زبان فارسی توسط وزارت عتف اداره می‌شود که 5890 دانشجو در آن‌ها تحصیل می‌کنند.
در همین حال، حضور 105 رئیس دانشگاه معتبر خارجی در ایران برای توسعه همکاری‌ها، ملاقات وزیر عتف با 16 وزیر علوم از کشور‌های مختلف شرکت 541 عضو هیئت علمی جهت ارائه مقاله در کنفرانس‌ها، حضور 2086 عضو هیئت علمی خارجی جهت تدریس، تحقیق و شرکت در کارگاه‌های آموزشی و رویداد‌های علمی مصادیقی از مراودات علمی بین‌المللی در حوزه آموزش عالی است.
*س_جمعیت دانشجویان غیرایرانی در آموزش عالی ایران حسب سال‌های 92 الی 99_س*در طی سالیان اخیر تعداد دانشجویان غیرایرانی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور افزایش قابل توجهی داشته و تنوع ملیتی قابل توجهی نیز مشاهده می‌شود. همچنین اقبال متقاضیان از کشور‌های مختلف در این سال‌ها در رشته‌های زبان و ادبیات مخصوصا فارسی و ایران شناسی رشد خوبی داشته است. در حال حاضر جمعا بطور تقریبی حدود 57676 دانشجوی بین‌المللی در جمهوری اسلامی ایران مشغول به تحصیل هستند.
