کارگروه مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص برگزار شد / بررسی شاخص‌های درمان، بازتوانی و کاهش آسیب

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، سومین جلسه کارگروه مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام با محوریت نهایی‌سازی شاخص‌های درمان، بازتوانی و کاهش آسیب در ادامه جلسه قبلی و با حضور شخصیت‌های علمی و مدیران این حوزه برگزار شد.

این جلسه به ریاست خلیل‌الله همائی‌راد؛ رئیس کارگروه و مشاور نماینده رئیس‌جمهور و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر و با حضور جمعی از صاحب‌نظران حوزه پژوهش، مدیران ستاد مبارزه با مواد مخدر و حوزه درمان کشور تشکیل شد.

همائی‌راد در این جلسه اظهار کرد: سیاست‌های مصوب کلی مجمع در بحث مواد مخدر جزء سیاست‌های پیش‌رو بوده که در سال 1385 در 11 بند توسط مقام معظم رهبری مدظله العالی و در حوزه‌های مختلف به تصویب رسید و ابلاغ شده است.

رئیس کارگروه و مشاور نماینده رئیس‌جمهور و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: گام دوم درباره سیاست‌های کلی، تعیین شاخص است؛ در این مدت شاخص‌های بسیار زیادی توسط کارگروه‌های قبلی و افراد صاحب‌اندیشه نوشته شد اما به تصویب نرسیده است. چرایی این موضوع می‌تواند کمک‌کننده باشد که در فصل جدید از فعالیت‌های مجمع از این چالش عبور کنیم.

وی تأکید کرد: ما باید شاخص‌های تدوین شده در طی این سال‌ها را بازنگری و از تجربیات دستگاه‌های متولی ستاد، سمن‌ها و مراکز مطالعاتی، تجربیات جهانی مانند WHO یا UNODC استفاده و آن‌ها را بومی‌سازی کنیم و از ماحصل این‌ها به شاخص‌های مورد نظر مجمع تشخیص مصلحت برسیم.

همائی‌راد عنوان کرد: ما با تبدیل شاخص‌های 11گانه به پنج شاخص رسیدیم و این جلسه نیز راجع به حوزه درمان، بازتوانی و کاهش آسیب برگزار شده است که با متددولوژی دلفی (بارش افکار و استفاده از نظرات نخبگان) فعالیت می‌کند.

وی به چرایی طولانی شدن رسیدگی به این موضوع پرداخت و گفت: ما اگر به ساده‌سازی مسائل بپردازیم، بهتر به نتیجه می‌رسیم، به طور مثال در سیاست خارجی بحث موازنه مثبت یا منفی یا گرایش به شرق یا غرب مطرح است. زمانی که این سیاست‌ها اعمال شود، شاخص‌هایی برای آن مانند پیمان‌های راهبردی تدوین می‌شود. وقتی این مسائل به حوزه مسائل نظامی ورود پیدا می‌کند، به شاخص‌های جزئی‌تر تبدیل می‌شود، در حوزه موادمخدر اشکال این بوده که در گذشته ما در جایگاه مجمع تشخیص توقف نکردیم و وارد حوزه‌های مختلف اعم از حوزه مسئولیت دولت، مجلس، وزارت بهداشت و... یعنی شاخص‌های جزئی و فرآیندی شدیم.

همائی‌راد تصریح کرد: ما اکنون در جایگاه مجمع هستیم و با ظرفیت علمی موجود می‌توانیم به راحتی به نتیجه برسیم. اگر ما تفاوت و سطح‌بندی را به درستی تشخیص ندهیم دچار خطای مرکب می‌شویم.

رئیس کارگروه و مشاور نماینده رئیس‌جمهور و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر یادآور شد: ما باید درباره تدوین شاخص‌ها به هم‌گرایی برسیم و شاخص‌های کلیدی را استخراج کنیم.

در ادامه جلسه کارگروه، راضیه تشخوریان؛ مدیرکل فناوری اطلاعات و ارتباطات ستاد مبارزه با موادمخدر گفت: ما بعضاً به دلیل فقر داده از یک شاخص خوب عبور می‌کنیم درصورتیکه آن شاخص، شاخص مهمی است.

وی متذکر شد: در سطح سیاست‌های کلی ابلاغی بهتر است شاخص‌های نتایج به جای شاخص‌های عملکردی مورد توجه بوده و صرفاً روی شاخص‌های کلیدی تمرکز کنیم.

تشخوریان بیان کرد: نباید اجازه دهیم تا فقر داده منجر به جلوگیری از تدوین شاخص‌های کلیدی شود باید این شاخص‌ها تدوین شود و سپس به سمت محاسبه شاخص‌ها برویم.

سعید قاسمیان، مشاور دبیرکل ستاد در امور اداری و برنامه‌ریزی نیز در این جلسه خاطرنشان کرد: ما از سال 1386 بحث تدوین شاخص‌های ستاد را آغاز کردیم و گروهی مأمور مطالعات پایه در این رابطه شدند و پیش‌نویس‌های اولیه در آن سال آماده شد، در گام‌های بعدی این پیش‌نویس به گروه‌های تخصصی در ستاد ارائه و کارگاه‌های مشورتی در چهار حوزه تشکیل شد و در نهایت در جلسه 125 ستاد در سال 1389 تصویب و برای اجرا، ارجاع شد.

قاسمیان با بیان اینکه شاخص‌ها اکنون نیاز به به‌روزرسانی و بازنگری دارد، گفت: در ارتباط با شاخص‌های 11گانه مجمع پیشنهاد این است که از شاخص‌های ترکیبی استفاده کنیم، ما گزارشی در سطح بین‌الملل تحت عنوان «توسعه انسانی» داریم که در این گزارش، شاخص‌های ترکیبی و تلفیقی در سه بعد آموزش، سلامت و استاندارد زندگی تدوین شده است. در آخرین گزارش، کشورهای دنیا در چهار سطح در بحث توسعه انسانی سطح‌بندی شدند که ما نیز از این مدل می‌توانیم استفاده کنیم و شاخص‌های نتایج را در دستور کار قرار دهیم.

مجید قربانی؛ مشاور دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر در امور درمان نیز در این جلسه اظهار کرد: متأسفانه سیاست‌های کلان به شاخص‌سازی نرسیده که خود نیازمند آسیب‌شناسی است، ما باید برای تدوین شاخص‌ها نگاهی به گذشته و آینده داشته باشیم.

وی با اشاره به برگزاری هجدهمین کنگره دانش اعتیاد که اخیراً برگزار شد، افزود: در کنگره دانش اعتیاد، چهار پنل در حوزه هوش مصنوعی و کاربرد فناوری‌های دیجیتال برگزار شد و نزدیک به یک دهه است که از به‌کارگیری هوش مصنوعی می‌گذرد لذا می‌خواهم بگویم در بحث شاخص‌گذاری باید نگاهی به آینده داشته باشیم و از نتایج کنگره‌های علمی و نشست‌های تخصصی بهره‌گیری کنیم.

نوروزی؛ نماینده WHO در افغانستان نیز که به عنوان مهمان ویژه در این نشست حضور داشت، با بیان اینکه سطح شاخص‌های تدوین شده قدری جزئی است و باید نگاه کلان‌تری به این شاخص‌ها داشته باشیم، گفت: شاخص باید قابل اندازه‌گیری باشد و به سایر تعهدات کشور در قبال مسئولیت‌های و بین‌المللی پاسخگو باشد.

وی افزود: یکی از اسنادی که می‌تواند مورد استفاده کارگروه مجمع قرار گیرد، سند WHO درخصوص HIV است که در بحث کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد، ملاک سنجش عملکرد و میزان موفقیت طرح‌ها و برنامه‌های حوزه درمان است.

هادی شیرزاد؛ مشاور دبیرکل و سرپرست دفتر آموزش و تحقیقات ستاد، سخنران بعدی این نشست بود که با تأکید بر تدوین شاخص‌های کلی و نه جزئی توسط جلسه کارگروه مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام، گفت: بعضاً در تدوین شاخص‌ها دچار اشتباه می‌شویم و شاخص‌هایی را مدنظر قرار می‌دهیم که جزو سیاست‌های مجمع نیست.

وی افزود: ما می‌توانیم همانند پروتکل‌های درمان اورژانسی مانند تریاژ، فاکتور کلی را درنظر گرفته و با ابلاغ آن به دستگاه‌های تخصصی، میزان تحقق سیاست‌های کلی را ارزیابی کنیم.

عابدینی سخنران بعدی در این نشست بود و با بیان اینکه شاخص‌ها باید تاحد امکان قابل سنجش و ارزیابی باشد، گفت: یکی از معضلات در نظام‌های ارزیابی این است که طرحی را همراه با ده‌ها شاخص می‌نویسیم و سپس برنامه اجرا می‌شود اما در اجرا، اساساً نگاهی به شاخص‌ها نداریم لذا ما در اجرای هر طرحی باید شاخص‌ها و داده‌ها را مدنظر قرار دهیم.

وی در ادامه با اشاره به ضرورت سطح‌بندی شاخص‌ها، گفت: علمی کردن شاخص‌ها مهم است، ما انواع و اقسام شاخص‌ها اعم از کمی و کیفی و... داریم و در تدوین شاخص‌، حتماً باید طبقه‌بندی نیز داشته باشیم.

عابدینی افزود: بسیاری از پدیده‌ها و آسیب‌های اجتماعی معلول علتی هستند. اعتیاد نیز معلول علت‌های قبلی است اگر ما علت‌ها را مورد توجه قرار ندهیم و در این رابطه نیز تدوین شاخص نداشتیم، چرخه اعتیاد مجدد تکرار می‌شود ما برای علت‌ها نیز باید شاخص لحاظ کنیم تا خروجی شاخص‌ها، برای مجمع قابل استفاده و ارزیابی شود.

روشن‌پژوه نیز در ادامه این جلسه به جمع‌بندی مباحث مطرح شده پرداخت و گفت: زمانیکه از شاخص صحبت می‌کنیم، موضوعات بدیهی است اما حین اجرا و عملیات متوجه پیچیدگی و جزئیات آن می‌شویم.

وی متذکر شد: در مفهوم تبین شاخص‌ها باید به مثال‌های کاربردی توجه کرد، سیاست‌گذار با تدوین این سیاست می‌خواهد تغییری را در حوزه کلان اعتیاد ایجاد کند.

روشن‌پژوه با تأکید بر اینکه روشن است که در چهارچوب اول در رسیدن به شاخص‌ها باید به اهداف فراگیر توجه کنیم، افزود: مفاهیم مندرج در این سیاست باید با تدوین شاخص، تبیین شود.

وی ادامه داد: شاخص‌های INPUT، پروسه، OUTPUT و IMPACT در تدوین شاخص‌ها باید لحاظ شود البته برخی شاخص‌هایی همچون مواردی را که باعث وضع موجود شده نیز در طبقه‌بندی‌ها لحاظ شوند.

روشن‌پژوه افزود: باید درنظر داشته باشیم که شاخص‌ها در سه طبقه کلان، میانه و خرد باید طبقه‌بندی شوند.

روشن‌پژوه تأکید کرد: مسئله‌ای که مورد غفلت قرار گرفته، تدوین شاخص‌های مربوط به حکم‌رانی مبارزه با موادمخدر است.

وی متذکر شد: یک سیاست کلی، قانون و بودجه می‌توانند تا جزئی‌ترین مسائل اثرگذار باشد.

در پایان این نشست علمی، محمد غریب‌شاه، رئیس کمیته امور اجتماعی مجمع تشخیص مصلحت نظام به ایراد سخن پرداخت و نکاتی را درباره مسائل مطرح شده در نشست مطرح کرد.

وی با اشاره به فرآیندهای طی شده طی 19 سال گذشته و دلایلی که موجب اطاله تدوین شاخص‌ها شد، توضیحاتی ارائه و ابراز امیدواری کرد که کارگروه جدید بتواند سیاست‌های موضوعی و اجزاء آن را جهت تدوین سیاست‌های برنامه‌ها (در سطح مجلس شورای اسلامی و دولت) تدوین کرده و امکان افزایش ضریب تحقق سیاست‌ها را فراهم سازد.

غریب‌شاه بیان کرد: در برخی از کارگروه‌ها، بیش از 400 شاخص تدوین شد که در بازنگری به حدود 200 شاخص کاهش یافته اما به علت به روز نبودن سیستم‌های آماری، امکان تحقق شاخص‌ها فراهم نشده است لذا امیدواریم تیم جدید بتواند شاخص‌های موضوعی و کلیدی را تدوین کرده و ارائه کند.