کاهش تورم تولید برق پس از یک افزایش تاریخی

در این بهار، نرخ تورم تولید برق به نسبت بی‌سابقه‌ای به 31.8 درصد رسید و در تابستان نیز، تورم نقطه به نقطه با بیش از 72 درصد افزایش روبرو شد. این جهش‌های غیرمعمول، به نظر می‌رسد که به حدی ثبات قیمتی را به وجود آورده است که این ثبات ممکن است به دلیل شروع فصل سرد و کاهش مصرف برق و افزایش مصرف گاز رخ داده باشد، و نه به دلیل مدیریت موضوع مربوطه. در فصل پاییز 1402، شاخص نرخ تولیدکننده بخش برق 309، 4 است که نسبت به فصل قبل (تورم فصلی) 6.9 درصد کاهش، نسبت به فصل مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) 32.0 درصد افزایش و در 4 فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) 45.8 درصد افزایش داشته است.

به‌گزارش صمت و بنا بر آخرین گزارش مرکز آمار ایران، در فصل پاییز 1402، درصد تغییرات شاخص نرخ تولیدکننده کل بخش برق نسبت به فصل قبل (تورم فصلی) 6.9- است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (9.7درصد)، 16.6 واحد درصد کاهش داشته است. به‌عبارتی، میانگین نرخ دریافتی توسط نیروگاه‌های برق به‌ازای فروش محصول خود به شرکت‌های توزیع برق، در فصل پاییز 1402 نسبت به فصل قبل، 6.9 درصد کاهش دارد. در فصل مورد بررسی، تغییرات شاخص نرخ تولیدکننده بخش برق نسبت به فصل قبل، برای ساعات مختلف اوج‌بار، میان‌بار و کم‌بار، به‌ترتیب 5.9-، 6.8- و 7.8- درصد بوده است. در فصل پاییز 1402، درصد تغییرات شاخص نرخ تولیدکننده کل بخش برق نسبت به فصل مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) 32.0درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (72.3 درصد)، 40.3 واحد درصد کاهش داشته است. به‌عبارتی، میانگین نرخ دریافتی توسط نیروگاه‌های برق به‌ازای فروش محصول خود به شرکت‌های توزیع برق، در فصل پاییز 1402 نسبت به دوره مشابه سال قبل، 32.0 درصد افزایش دارد.

تغییرات شاخص نرخ تولیدکننده بخش برق در فصل مورد بررسی نسبت به فصل مشابه سال قبل، برای ساعات مختلف اوج‌بار، میان‌بار و کم‌بار، به‌ترتیب 36.8، 30.8 و 31.1 درصد بوده است. در فصل پاییز 1402، درصد تغییرات شاخص نرخ تولیدکننده کل بخش برق در چهار فصل منتهی به فصل پاییز 1402 نسبت به مدت مشابه در سال قبل 45.8درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در فصل قبل (45.2 درصد)، 0.6 واحد درصد افزایش داشته است. به‌عبارتی، میانگین نرخ دریافتی توسط نیروگاه‌های برق به‌ازای فروش محصول خود به شرکت‌های توزیع برق، در 4 فصل منتهی به پاییز 1402 نسبت به دوره مشابه سال قبل، 45.8 درصد افزایش دارد، همچنین تغییرات میانگین شاخص نرخ تولیدکننده بخش برق در 4 فصل منتهی به فصل پاییز 1402 نسبت به مدت مشابه در سال قبل، برای ساعات مختلف اوج‌بار، میان‌بار و کم‌بار، به‌ترتیب 48.8، 45.9 و 43.5 درصد بوده است.

کاهش قیمت‌ها پس از یک جهش

بررسی سابقه تورم فصلی نشان می‌دهد که هرچند در پاییز امسال کمترین نرخ تورم مذکور از بهار 1401 تا به امروز به‌ثبت رسیده است، اما این مهم چون پس از بیشترین گرانی در امسال بوده، چندان خود را نشان نمی‌دهد، زیرا در پایان امسال به هر صورت یکی از بالاترین تورم‌های سالانه برای تولیدکنندگان برق به‌ثبت خواهد رسید. همان‌طوری که در گزارش هم مورداشاره قرار گرفت، در پاییز امسال نرخ تورم فصلی به -6.9 درصد رسیده است. پیش از این، در زمستان و بهار 1401 هم به‌ترتیب با نرخ‌های -1.9 درصدی و -0.8 درصدی تورم منفی فصلی تجربه شده بود؛ با این همه هیچ‌کدام از این کاهش‌های فصلی نرخ از نظر شدت، قابل‌مقایسه با نرخ حاصل‌شده در پاییز 1402 نبوده است. در این زمینه، امسال می‌تواند نه‌تنها رکوردار بیشترین کاهش فصلی نرخ برای تولیدکنندگان برق باشد که در طرف مقابل هم، یک رکوردشکنی دیگر هم داشته است؛ در بهار امسال، تورم فصلی برای تولید برق به نرخ بی‌سابقه 31.8 درصد رسیده بود که از سال 1400 تا امروز، چنین نرخی هیچ‌گاه تجربه نشده است. پیش از این، بالاترین تورم فصلی که در بخش تولید برق به‌دست آمده بود، در پاییز 1401 بود که نرخ آن به 21.5 درصد بالغ می‌شد. به این ترتیب 1402 نه‌تنها صاحب بزرگ‌ترین کاهش نرخ که صاحب بزرگ‌ترین جهش فصلی در زمینه تولید برق محسوب می‌شود.

نوسانات پرتعداد در شاخص تورم نقطه‌ای

بررسی نرخ تورم نقطه به نقطه در 7 فصل گذشته هم حاوی نکات مهمی است. در بهار 1401 و در حالی که نخستین بهار در دولت سیزدهم تجربه می‌شد، نرخ تورم نقطه به نقطه تولید برق 8.4 درصد بود که جزو معدود گروه‌ها و زیرگروه‌های اقتصادی محسوب می‌شود که باوجود تورم نزدیک 40 درصدی، نرخ آن تک‌رقمی بود. از آن زمان تا تابستان امسال، بی‌وقفه بر شدت تورم نقطه به نقطه افزوده شد، چنان‌که در فصل گذشته نرخ آن به 72.3 درصد رسیده است. کاهش هزینه‌های تولید برق بر نرخ تورم نقطه به نقطه اثر محسوسی گذاشته است، به‌نحوی‌که در پاییز نرخ آن نسبت به تابستان کاهش چشمگیری را تجربه کرد و برای نخستین‌بار پس از بهار 1401 روندی کاهنده را تجربه کرد و به 32 درصد رسید. این جهش‌های قیمتی بیش از همه خود را در شاخص هزینه‌ها نشان می‌دهند. در بهار 1401 شاخص هزینه تولید برق را 188.3 محاسبه کرده بودند که در تابستان امسال این نرخ به 332.3 رسیده بود، یعنی در 18 ماه هزینه تولید برق تقریبا 2 برابر افزایش یافت. همان‌طوری که در گزارش هم به‌صراحت عیان بود، نرخ تورم سالانه تنها نرخ تورمی بود که در زمینه تولید برق و در پاییز امسال، شاخص آن روندی کاهنده نداشت و افزایش یافت، هرچند افزایش مزبور بسیار اندک و 0.6 درصد باشد. در شرایطی که مرکز آمار ایران نرخ تورم سالانه مصرف‌کننده را بیش از 44 درصد برآورد کرده، تورم تولیدکننده برق نیز 45.8 درصد اعلام شده که نشان می‌دهد تورم این بخش تقریبا معادل تورمی است که مصرف‌کنندگان کشور به‌طورمیانگین تجربه کرده‌اند. در تابستان امسال، تورم سالانه تولید برق را 45.2 درصد محاسبه کرده بودند و در پاییز 45.8 درصد. نکته ماجرا در این است که در تابستان نسبت به بهار، تورم سالانه افزایش 15.1 درصدی داشت، اما در پاییز در مقایسه با فصل گذشته تنها 0.6 درصد افزایش هزینه‌ها مشاهده می‌شود. نکته مهم دیگر این است که از بهار 1401 تا بهار 1402 تورم سالانه در زمینه تولید برق میان 12 تا 16.9 درصد در نوسان بود، اما از بهار امسال شاخص تورم به بیش از 30 درصد و سپس به بیش از 45 درصد رسیده است. به‌طورکلی اثرات جهشی در تورم سالانه با سرعت کمتری از تورم نقطه به نقطه، فصلی و ماهانه تخلیه می‌شود و چنانچه کاهش قیمت‌ها یا جهش آنها تداوم زمانی داشته باشد، به‌تدریج خود را در نرخ تورم سالانه هم نشان می‌دهد.